گروه اقتصادي
با وجود اينكه جزيياتي از آمار تجارت خارجي ايران در نيمه اول امسال منتشر نشده اما روز گذشته، رييس كل گمرك ايران، وضعيت صادرات و واردات در ۶ ماهه ابتدايي امسال را تشريح كرد. در خبري كه روابط عمومي گمرك ايران منتشر كرده مشخص شده كه با وجود افزايش نزديك به 24 درصدي ارزش «وزني» كالاي صادراتي ايران در نيمه اول امسال نسبت به نيمه اول سال گذشته، اما ارزش دلاري نسبت به بازه زماني مشابه در سال گذشته پايين آمده است. آمارهاي ارايه‌شده نشان مي‌دهد كه حجم تجارت خارجي كشور دچار كاهش شديد شده كه تاثير خود را روي «كسري تجاري» كشور گذاشته است. چنانكه كسري تجاري كالاهاي غير نفتي ايران در نيمه نخست امسال نسبت به نيمه نخست سال گذشته به اندازه ۴ ميليارد دلار بدتر شده است. كسري تجاري از تفاضل صادرات به واردات به دست مي‌آيد. اين شاخص به نوعي نشان‌دهنده «وزن تجاري» يك كشور است. اگر كسري تجاري منفي باشد؛ حاكي از اين است كه وزن واردات نسبت به صادرات بالاتر بوده و ارز بيشتري براي تامين كالا استفاده شده است. برعكس، زماني كه كسري تجاري مثبت است؛ نشانگر ورود ارز به كشور و رشد بخش واقعي اقتصاد است. به نقل از رييس كل گمرك ايران، ارزش دلاري صادرات در ۶ ماهه ابتدايي سال ۱۴۰۲ به ۲۴ ميليارد و ۱۴۴ ميليون دلار رسيده است. اين آمار نشان مي‌دهد ارزش دلاري صادرات كالاهاي غير نفتي ايران در نيمه نخست امسال نسبت به موقعيت مشابه خود در سال گذشته بيش از ۴۲ درصد افت كرده است. به‌طوري‌كه به كمترين ميزان خود در سه سال اخير رسيده است.
روند ارزش دلاري صادرات از ۶ ماهه نخست سال ۱۳۸۸ تا همين بازه در سال جاري نشان مي‌دهد دو ركورد صادراتي در سال‌هاي ۹۲ و ۱۴۰۱ ثبت شده است. ركورد صادراتي ثبت‌شده در سال گذشته با ۴۲ ميليارد دلار بالاترين سطح ارزش دلاري صادرات در ۶ ماهه‌هاي نخست بازه زماني بررسي شده بوده است. از سوي ديگر كمترين ميزان صادرات كشور مربوط به سال ۹۸ بوده كه ارزش دلاري صادرات در نيمه نخست اين سال به ۱۲ ميليارد و ۳۳۰ ميليون دلار رسيده است.
آمار اعلام‌شده از ميزان ارزش دلاري واردات كشور در نيمه نخست امسال نيز نشان مي‌دهد اين شاخص از ۴۴ ميليارد و ۳۹۰ ميليون دلار در نيمه نخست سال گذشته به ۳۰ ميليارد و ۴۴۳ ميليون دلار در ۶ ماهه ابتدايي امسال رسيده است. به عبارت ديگر در اين مدت ارزش دلاري واردات كشور بيش از ۳۱ درصد كاهش يافته و به حداقل خود در 5 سال اخير رسيده است.
روند ارزش دلاري واردات از ۶ ماهه‌هاي ابتدايي ۱۴ سال گذشته نشان از دو ركورد مهم در سال‌هاي ۹۸ و ۱۴۰۱ در كشور دارد. طبق آمارها بالاترين سطح ارزش دلاري واردات در اين بازه زماني متعلق به سال ۸۸ بوده و پس از آن در سال گذشته بيشترين ارزش وارداتي كشور در شش‌ماهه نخست سال رخ داده است. در سمت ديگر ماجرا كمترين ميزان واردات در ۱۴ سال گذشته قرار دارد كه مربوط به سال ۱۳۹۲ مي‌شود. ميزان واردات در اين سال ۱۹ ميليارد و ۸۴۰ ميليون دلار گزارش شده است.
از ميزان صادرات و واردات يك كشور متغير مهم ديگري استخراج مي‌شود كه براي بررسي بهتر عملكرد بازرگاني كشورها اهميت دارد. اين متغير ارزش تجارت خارجي است كه از مجموع ارزش صادرات و واردات يك كشور به دست مي‌آيد. اين متغير نشان مي‌دهد كل ميزان تجارت يك كشور با دنيا چه ميزان بوده است.
كمترين حجم تجارت خارجي نيمه نخست سال در 5 سال گذشته
طبق گفته‌هاي رييس كل گمرك كشور، حجم تجارت خارجي در نيمه نخست امسال به بيش از ۵۴ ميليارد دلار رسيده كه نسبت به نيمه نخست سال گذشته ۳۶.۸ درصد افت كرده است. آمارها حاكي از آن است كه حجم تجارت كشور به كمترين ميزان خود در ۶ ماهه‌هاي ابتدايي پنج سال گذشته رسيده است.
روند ارزش تجارت خارجي كشور در نيمه نخست سال‌ها در ۱۴ سال گذشته نشان مي‌دهد در سال ۱۴۰۱ بيشترين حجم تجارت خارجي كشور در سال‌هاي اخير اتفاق افتاده است. ارزش صادرات در اين سال بيش از ۸۶ ميليارد دلار بوده كه از حجم تجارت خارجي در زمان برجام نيز بيشتر بوده است.
نيمه نخست ۱۴۰۲؛ واردات نسبت به صادرات شتاب بيشتري گرفت
طبق يافته‌ها، ميزان تراز تجاري كشور در نيمه نخست امسال به منفي ۶ ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار رسيده كه نسبت به ۶ ماهه ابتدايي سال گذشته ۴ ميليارد دلار بدتر شده است. به بيان ديگر در ۶ ماهه ابتدايي سال جاري ارزش واردات كشور حدود ۶ ميليارد دلار بيشتر از ارزش صادرات بوده و بالاترين كسري تجاري شش‌ماهه ايران را در سه سال اخير رقم زده است.
اگر روند ۱۴ ساله تراز تجاري كشور را در نيمه نخست سال‌ها بررسي كنيم بهترين وضعيت تراز تجاري كشور متعلق به سال ۹۲ بوده است. در اين سال ميزان صادرات كشور ۱۱.۷ ميليارد دلار بيشتر از ميزان واردات بوده است. در سمت مقابل نامناسب‌ترين وضعيت تراز تجاري با منفي۳۳.۴ ميليارد دلار مربوط به سال ۱۳۸۸ بوده است.
چه كالاهايي بيشتر وارد شدند؟
اگر گوشي تلفن همراه را كه همواره يكي از پرتقاضاترين كالاهاي وارداتي محسوب مي‌شود؛ كنار بگذاريم، حجم عظيمي از واردات ايران به كالاي خوراكي و نهاده‌هايي كه در نهايت براي كالاي خوراكي استفاده مي‌شود، اختصاص دارد. در واقع اين كالاها، جزو رده كالاي اساسي قرار مي‌گيرند.
در نيمه اول امسال ۱۱ ميليون تن انواع كالاهاي اساسي به ارزش ۹ ميليارد و ۱۰۰ ميليون دلار وارد كشور شده كه با اختصاص ۶۲.۴۷ درصد از وزن و ۲۹.۹۵ درصد از ارزش كل واردات در مقايسه با مدت مشابه سال قبل افزايش ۱.۵ درصدي در وزن و كاهش ۶.۱۴ درصدي در ارزش داشته است.
رييس كل گمرك ايران با اشاره به اينكه بيشترين افزايش ارزش كالاهاي وارداتي در بين ۱۰ قلم عمده به ترتيب شامل روغن خام سويا با رشد ۱۸۸.۵۳ درصدي، جو با رشد ۱۳۷۴.۷۴ درصدي و گوشي‌هاي تلفن همراه با رشد ۱۳۴.۹۴ درصدي بوده است، در خصوص بيشترين كاهش ارزش كالاهاي وارداتي در بين ۱۰ قلم عمده در اين مدت گفت: برنج با ۴۹.۷۸ درصد، گندم با ۴۹.۲۳ درصد و روغن پالم با ۱۲.۷۰ درصد بيشترين كاهش را دارا بودند.
چه كالاهايي بيشتر صادر شدند؟
بخش بزرگي از صادرات ايران را هم كالاهاي وابسته به نفت، گاز و پتروشيمي‌ها تشكيل مي‌دهند كه در رده «كالاي غيرنفتي» قرار مي‌گيرند و مشخص نيست چه زماني قرار است اين روند تغيير كند.
در بين اقلام عمده كالاهاي صادراتي بيشترين افزايش به لحاظ ارزش در اين مدت به گاز طبيعي مايع‌شده با ۱۲۴.۷۹ درصد، گازهاي نفتي و هيدروكربورهاي گازي شكل مايع‌شده با ۴۹.۲۷ درصد و اوره با ۴۱.۱۲ درصد و بيشترين كاهش در ارزش كالاهاي صادراتي به متانول با ۲۳.۵۳ درصد، پروپان مايع‌شده با ۱۸.۸۴ درصد و ميلگرد با ۱۲.۵۷ درصد اختصاص داشته است.