نشانه‌هاي زيباي مدني!
بهروز مرباغي
هر چه درباره شهر بگوييم و بشنويم، كم است. شهر، به مفهوم مدرن آن، هنوز براي ما ابهام‌هايي دارد. برخلاف نظر بسياري از محققان، دنياي مدرن هرگز به معناي ترك روابط زيباي انساني و مودت و مهرباني نيست. دنياي مدرن، به عكس، دنياي بسيار ساده‌اي است از روابط پالوده و بي‌غش مردم با هم. در اين دنيا مردم دچار رفتارهاي تنگ‌نظرانه نيستند. حساب‌شان با خود و حكومت روشن است و نيازي به ريا و نهانكاري ندارند. اگر درآمد و مالي دارند، سفيد و پاكيزه است و دليلي بر مخفي كردنش نيست. در اين دنيا، مظلوم‌نمايي و ناله جايي ندارد. مردم بايد بپذيرند كه زندگي‌شان بر مبناي تلاش و تعهدات اجتماعي‌شان خواهد چرخيد نه بر اساس صدقه و دل‌رحمي ديگران، از جمله دولت. در اين دنياي مدرن مردم مي‌دانند سامانه مستمر و همه‌شمول بيمه و بازنشستگي وجود دارد و لزومي به حرص و آز زيادي وجود ندارد. در چنين دنيايي، مردم با افراد و اشخاص طرف نيستند با سيستم طرف هستند. سيستم ممكن است عاري از احساسات انساني باشد ولي براي همه يكي است و تبعيض در آن وجود ندارد. از آن گذشته، برنامه و قانون تدوين شده و روشني دارد و انتظار نمي‌رود در برابر افراد متفاوت احكام متفاوت داشته باشد. همه اين مقدمات كمك مي‌كند مردم كم‌كم به عادت‌هاي مثبت مدني ميدان دهند و ارتباطات شخصي خود را در قالب روابط اجتماعي و گروهي اعتلا بخشند. حال، از خود بپرسيم ما در كجاي كاريم؟ در كشور و شهر ما چه نسبتي از روابط مدرن اجتماعي حاكم است؟
پاسخ به اين پرسش ممكن است فعلا خوشحال‌كننده نباشد ولي بد نيست به يك رشته از نمايش‌هاي رفتارهاي اجتماعي در شهر اشاره كنيم و اميدوار باشيم اين نشانه‌ها، ان‌شاءالله، سرآغاز ورود شهر ما به دوران مدنيت مدرن باشد. مثلا در چند سال قبل، در بسياري از نقاط شهر «ديوار مهرباني» برقرار شد. كساني كه لباس اضافه تميز و قابل استفاده داشتند، در آن مي‌آويختند و ديگراني كه به آنها نياز داشتند آنها را برمي‌داشتند. فارغ از دلايل عدم استمرار اين ديوارها، نفس قضيه بسيار مهم بود. مردم به اين درك رسيده بودند كه اگر به كسي كمك مي‌كني، اين كار نه براي ارضاي شخصي خود، بلكه به عنوان يك حركت عادي اجتماعي بايد باشد. پس لازم نيست هديه يا كمك را به شخصي بدهي و او از شما تشكر كند و شما ارضا شويد! اين كار هر چند متوقف شد، ولي جرقه‌اي بود از اميد به مدنيت نهفته و عميق تاريخي ما مردم يا مثلا از چند سال پيش پليس راه كشور در فاصله 50 يا 100 متري دوربين ثبت تخلف، تابلو زده و به راننده هشدار مي‌دهد كه تخلف نكند، چون دوربين در مقابل است. يعني پليس دنبال مچ‌گيري و جريمه نيست، دنبال آرامش و امنيت در رانندگي و ايمني جاده است. اينكه پليس از فلسفه انتقام و جريمه به فلسفه همراهي و هشدار رسيده، نشانه مدنيت اجتماعي است!
معمار و مدرس دانشگاه