جبران بي‌پولي دولت از جيب دانشجو

گروه اجتماعي

به دنبال نامه‌نگاري رييس كميسيون آموزش مجلس با وزراي علوم و بهداشت و دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي، افزايش سه برابري شهريه دانشجويان گروه پزشكي در سال جديد منتفي شد. 

اين مكاتبه، هفته گذشته و حدود يك ماه بعد از پيشنهاد معاون آموزشي وزارت بهداشت درباره لزوم افزايش شهريه‌ها براي جبران بخشي از هزينه‌كرد دولت در حوزه آموزش عالي صورت گرفت. ابوالفضل باقري‌فرد، اواخر شهريور و پيش از آغاز سال تحصيلي جديد، در نامه‌اي خطاب به ابراهيم گلمكاني؛ نماينده وزير بهداشت و دبير هيات‌هاي امنا، مجامع و شوراهاي وزارت بهداشت گفته بود كه ارقام شهريه‌هايي كه دانشجويان مشمول مي‌پردازند، با سرانه‌اي كه هر ساله از سوي سازمان برنامه و بودجه به حوزه آموزش عالي  -گروه پزشكي-  اختصاص مي‌يابد، «فاصله بسيار» داشته و بايد اصلاح شود تا بار مالي تحميل شده به دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي علوم پزشكي كاهش يابد. 
باقري‌فرد در اين نامه گفته بود: «ميانگين شهريه‌هاي فعلي دانشجويان شهريه‌پرداز دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي علوم پزشكي، با سرانه اختصاص يافته از سوي سازمان برنامه و بودجه فاصله بسيار دارد كه با روح قوانين و مقررات مغايرت دارد. در سال‌هاي اخير به دلايل متعدد، افزايش هزينه‌هاي آموزشي و كمك آموزشي، بار مالي سنگيني به دانشگاه‌ها و دانشكده‌ها تحميل كرده و عملا امكان ادامه روند آموزش با شهريه‌هاي فعلي امكان‌پذير نيست. با عنايت به اينكه ميانگين شهريه‌هاي دانشجويان شهريه‌پرداز در دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي علوم پزشكي عملا مبناي محاسبه هزينه خريد تعهدات آموزش رايگان (براي افرادي كه از نظر قانوني امكان خريد دارند)، دريافت خسارت از دانشجويان انصرافي و اخراجي، تعيين خسارت دانشجويان مستنكف قرار مي‌گيرد، به دليل پايين بودن ميزان شهريه‌ها و فاصله زياد با نرخ واقعي، در سال‌هاي اخير اين موضوع عاملي براي استنكاف از ايفاي تعهدات يا خريد تعهدات آموزش رايگان شده و با روند افزايشي، دانش‌آموختگان رشته‌هاي علوم پزشكي اقدام به خريد تعهدات و آزادسازي مدارك جهت ترجمه، تسجيل و خروج از كشور مي‌كنند.»
در ادامه اين نامه، ارقام شهريه سال تحصيلي 1402 – 1401 منتشر و اعلام شده بود كه هر دانشجوي مشمول پرداخت شهريه، در مقطع كارشناسي 18 ميليون تومان، در مقطع كارشناسي ارشد 22 ميليون تومان، در مقطع دكتراي تخصصي 35 ميليون تومان، در مقطع دكتراي عمومي پزشكي 30 ميليون تومان، در مقطع دكتراي عمومي دندانپزشكي 34 ميليون تومان و در مقطع دكتراي عمومي داروسازي 28 ميليون تومان شهريه پرداخت كرده در‌حالي كه سرانه تعيين شده از سوي سازمان برنامه و بودجه و در واقع ميزان هزينه‌كرد دولت براي هر دانشجوي مشغول به تحصيل در هر مقطع آموزشي گروه پزشكي در اين سال تحصيلي، 5 الي 6 برابر بيشتر از رقم شهريه‌ها بوده به اين نحو كه دولت در سال تحصيلي 1402 - 1401 براي آموزش هر دانشجوي پزشكي در مقطع كارشناسي 85 ميليون و 200 هزار تومان، در مقطع كارشناسي ارشد 156 ميليون تومان، در مقطع دكتراي تخصصي 284 ميليون تومان و در مقطع دكتراي عمومي پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي، به‌طور جداگانه 213 ميليون تومان هزينه پرداخت كرده است. باقري‌فرد در ادامه اين نامه با استناد به همين ارقام، با ضميمه جدولي از شهريه‌هاي جديد، پيشنهاد كرده بود كه ميزان شهريه‌ها براي دانشجويان در حال تحصيل، در مقطع كارشناسي به 40 ميليون تومان (122 درصد گران‌تر از پارسال)، كارشناسي ارشد به 50 ميليون تومان (127درصد گران‌تر از پارسال)، دكتراي تخصصي به 85 ميليون تومان (142درصد گران‌تر از پارسال)، دكتراي عمومي پزشكي به 110 ميليون تومان (266 درصد گران‌تر از پارسال)، دكتراي عمومي دندانپزشكي به 120 ميليون تومان (252درصد گران‌تر از پارسال) و دكتراي عمومي داروسازي به 110 ميليون تومان (292درصد گران‌تر از پارسال) افزايش يابد. معاون آموزشي وزارت بهداشت درحالي اين پيشنهاد را مطرح كرد كه تا امسال، سقف افزايش شهريه دانشگاه‌هاي علوم پزشكي در هر سال 10 الي 15درصد بوده است. نيمه مهر ماه وقتي ميزان شهريه علي‌الحساب دانشگاه‌هاي علوم پزشكي اعلام شد، به نظر مي‌رسيد پيشنهاد معاون آموزشي وزارت بهداشت، به صورت غيررسمي مورد قبول قرار گرفته، چراكه مسوولان 20 دانشگاه علوم پزشكي كه ظرفيت پذيرش دانشجوي شهريه‌پرداز دارند، ارقام شهريه‌هاي «علي‌الحساب» را اعلام كرده بودند كه اين ارقام، شباهت زيادي با جدول پيشنهادي معاون آموزشي وزارت بهداشت داشت. امسال، جدول شهريه‌هاي جديد، يك ضميمه جداگانه هم داشت؛ فهرست جريمه‌هاي نقدي جديد براي دانشجوي شهريه‌پرداز كه از ادامه تحصيل منصرف شود؛ شرايطي شبيه به گروگانگيري دانشجو در زمان ثبت‌نام براي ادامه تحصيل! 
«... پذيرفته‌شدگان شهريه‌پرداز، براساس مصوبه هيات رييسه دانشگاه مكلفند تعهد محضري (تضمين ثبت‌نام) بسپرند. پذيرفته‌شدگان در صورت انصراف از تحصيل مكلف به پرداخت خسارت دانشگاه به ميزان شهريه ثابت كل دوره خواهند بود (دانشگاه علوم پزشكي اراك). دانشجويان شهريه‌پرداز در صورت انصراف از تحصيل در هر زمان، ملزم به پرداخت خسارت انصراف براساس شيوه‌نامه شهريه‌پرداز دانشگاه هستند (دانشگاه علوم پزشكي خراسان شمالي). دانشجويان پرديس خودگردان علاوه بر مدارك ثبت‌نام ملزم به ارايه تعهد محضري به دانشگاه خواهند بود. در صورت انصراف از تحصيل دانشجوي شهريه‌پرداز طبق مصوبه هيات امناي دانشگاه موظف به پرداخت جريمه خواهد بود (دانشگاه علوم پزشكي دزفول). دانشجويان شهريه‌پرداز چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصيل انصراف دهند يا به دانشگاه ديگري منتقل شوند بايد شهريه ثابت كل نيمساله‌اي تحصيلي را بپردازند (دانشگاه علوم پزشكي فسا). تهيه سفته به مبلغ ۵۰۰ ميليون ريال براي دكتراي عمومي / تهيه سفته به مبلغ ۱۰۰ ميليون ريال براي مقطع كارشناسي. پذيرفته‌شدگان پرديس خودگردان ملزم به تهيه سفته به مبالغ اعلامي با پشت‌نويسي و امضاي دو ضامن و ارسال آن همراه با مدارك هستند (دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي). سفته به مبلغ يك ميليارد و پانصد ميليون ريال جهت رشته‌هاي پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي و سفته به مبلغ ۵۰۰ ميليون ريال جهت رشته‌هاي كارشناسي. دانشجويان شهريه‌پرداز چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصيل انصراف دهند يا به دانشگاه ديگري منتقل شوند بايد شهريه ثابت كل نيمساله‌اي تحصيلي باقيمانده را بپردازند (دانشگاه علوم پزشكي شيراز). مقطع دكتراي عمومي رشته پزشكي و دندانپزشكي: سفته معادل يك ميليارد و ۹۳۶ ميليون ريال بابت شهريه كل دوره، مقطع كارشناسي رشته‌هاي پرستاري، مامايي، تكنولوژي اتاق عمل، هوشبري، علوم آزمايشگاهي، بهداشت عمومي، بهداشت حرفه‌اي و ايمني كار، فوريت‌هاي پزشكي پيش‌بيمارستاني و مديريت خدمات بهداشتي درماني: سفته معادل ۶۰۵ ميليون ريال بابت شهريه كل دوره، دانشجويان بايد بعد از تهيه سفته‌هاي بانكي و پس از تاييد امضاي ضامن توسط دفترخانه اسناد رسمي، به عنوان تضمين همراه با مدارك ثبت‌نامي به دانشگاه تحويل دهند (دانشگاه علوم پزشكي قزوين). پزشكي و دندانپزشكي: پرداخت شهريه علي‌الحساب به مبلغ ۱۵۰ ميليون ريال به صورت نقدي، پذيرفته‌شدگان پرديس بين‌الملل دانشگاه علوم پزشكي گيلان ملزم به سپردن تعهدنامه محضري و ارايه آن در زمان ثبت‌نام هستند. سفته ۴۲۰ ميليون ريال براي رشته پزشكي و ۳۶۰ ميليون ريال براي رشته دندانپزشكي كه توسط داوطلب و ضامنين و اوليا امضا شود (دانشگاه علوم پزشكي گيلان). شهريه ثبت‌نامي در نيمسال اول قابل تقسيط نيست. در صورتي كه دانشجو پس از شروع به تحصيل از ادامه تحصيل منصرف شود بايد كل شهريه ثابت تا پايان تحصيل را به عنوان خسارت پرداخت كند (دانشگاه علوم پزشكي مشهد). اخذ سفته مقطع دكترا به مبلغ يك ميليارد ريال، اخذ سفته مقطع كارشناسي ۵۰۰ ميليون ريال. كليه پذيرفته‌شدگان شهريه‌پرداز موظف به سپردن تعهد محضري مختص دانشجويان شهريه‌پرداز قبل از ثبت‌نام هستند و بايد فرم مربوطه را تكميل و با حضور در يكي از دفترخانه‌هاي رسمي به همراه ضامن سفته را به دانشگاه ارايه كنند (دانشگاه علوم پزشكي مازندران). پذيرفته‌شدگان شهريه‌پرداز در تمامي رشته‌ها چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصيل انصراف دهند يا به دانشگاه ديگري منتقل شوند بايد شهريه ثابت كل نيمساله‌اي تحصيلي را بپردازند (دانشگاه علوم پزشكي لرستان).» 
هفته پاياني مهر ماه، حدود يك ماه بعد از نامه‌نگاري معاون آموزشي وزارت بهداشت و اقدام براي قطعي كردن افزايش چند برابري رقم شهريه‌هاي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، موجي از اعتراضات در فضاي مجازي شكل گرفت و پايان مهر ماه، دانشجويان پزشكي با ايجاد پويشي خطاب به وزير بهداشت خواستار لغو اين پيشنهاد شدند. معترضان كه دانشجويان شهريه‌پرداز دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و محصلاني از مقاطع كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكتراي عمومي و تخصصي، دندانپزشكي و دارو‌سازي بودند، در اين پويش خطاب به بهرام عين‌اللهي نوشتند: «در تاريخ ۲۸ شهريور ۱۴۰۲ با نامه عجيب معاونت آموزشي وزارت بهداشت خطاب به نماينده شما و دبير هيات‌هاي امنا، مجامع و شوراها؛ جناب آقاي دكتر گلمكاني، پيشنهادهاي غيرمنطقي، غيراخلاقي و غيرقانوني همراه با توجيهات نادرست در رابطه با افزايش شهريه تمامي رشته‌ها داده شده تا در هيات امناي مركزي وزارت بهداشت تصويب شود به‌طوري‌ كه شهريه همه‌ رشته‌هايي كه مبادرت به جذب دانشجوي شهريه‌پرداز مي‌كنند، از نيمسال جاري ۱۴۰3-۱۴۰2 بيش از 300 درصد افزايش داشته باشد و‌ اين افزايش شامل حال تمام دانشجويان شهريه‌پرداز در همه مقاطع كه از ساليان گذشته در حال تحصيلند، خواهد شد كه موجي از اضطراب و نگراني را براي همه دانشجويان و خانواده آنان به وجود آورده به‌طوري‌ كه حتي فكر كردن به اين موضوع باعث عذاب روحي بسياري از دانشجويان شده است. خانواده‌هايي كه با هزاران اميد فرزند خود را راهي دانشگاه كرده‌اند ولي با اطلاع از چنين افزايش بي‌سابقه و‌ غيراصولي شرمنده فرزندان خود شده‌اند. سوال ما اين است چطور ممكن است دانشجوياني كه سال‌هاست در حال تحصيلند شامل اين دستورالعمل شوند؟ دانشجوياني كه هنگام ورود به دانشكده‌هاي شهريه‌پرداز با توجه به تعيين شهريه براي كل مدت زمان تحصيل توسط هيات‌هاي امناي دانشگاه مربوطه، پذيرفتند با مبلغي مشخص به تحصيل بپردازند و حالا به صورت غيرمنتظره با چنين دستورالعملي مواجه شده‌اند. از سال ۹۷ با ترمي-واحدي كردن شهريه دانشجويان، ميزان شهريه براي دروس عمومي، پايه، اختصاصي، كارآموزي و كارورزي و پايان‌نامه تا پايان تحصيل مشخص است؛ حال چگونه مصوبه‌اي قرار است تمامي مصوبات گذشته را لغو كند؟ با كدام منطق قانوني و محكمه‌پسند قرار است تفسير به راي صورت پذيرد؟ كدام قانون كشوري و سازماني، كدام دستورالعمل اخلاقي و انساني اين اجازه را مي‌دهد به صورت گروگان با سرمايه‌هاي يك كشور برخورد شود؟ آيا با تصويب چنين قوانيني يا  افزايش ظرفيت پزشكي، مشكل كمبود پزشك در شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستاها حل خواهد شد؟ آيا واضح نيست تخم كينه و خشم در دل دانشجويان شهريه‌پرداز كه در پرداخت چنين مبلغي ناتوان هستند، كاشته خواهد شد؟ اگر قرار بر هر گونه افزايش شهريه خارج از ضوابط بوده، ‌بايد در روز ثبت‌نام و هنگام اخذ تعهد ضامن به اطلاع دانشجويان مي‌رسيده؛ نه حال كه هيچ راه پس و پيشي براي دانشجويان باقي نمانده و پس از چند سال تحصيل و‌ پرداخت شهريه و ‌اجاره منازل، نه توان پرداخت چنين شهريه‌اي براي دانشجويان مقدور است و نه امكان انصراف براي آنان! زيرا با توجه به اخذ سفته بانكي و ضامن بايد غرامت سنگيني را بپردازند. در زماني كه همگان اذعان دارند با كمبود پزشك مواجه هستيم، با كدام منطق و برهان سرمايه‌هاي خود را از دست مي‌دهيد؟آيا مي‌دانيد به دانشجويان شهريه‌پرداز در تمامي رشته‌ها حتي خوابگاه تعلق نمي‌گيرد و بايد هزينه‌هاي گزافي را علاوه بر شهريه بابت اجاره منازل بپردازند؟با توجه به قانوني، اخلاقي و انساني نبودن اين افزايش عجيب 300 درصدي شهريه، درخواست ما ورود حضرتعالي به عنوان اميد همه ما بعد از خداوند به اين موضوع مهم و جلوگيري از تصويب و ابلاغ آن در وزارت بهداشت و بازگشت مبلغ شهريه‌هاي دانشكده‌هاي علوم پزشكي و پرديس‌هاي خودگردان به مبالغ سابق و از پيش تعيين شده براي هر ورودي ماقبل از ۱۴۰۲ است.»
اين پويش 27 مهر ايجاد شد و در حالي كه تا 27 آبان مهلت جمع‌آوري امضا دارد، تا عصر 6 آبان امسال ۲۷۸۹۵ نفر به اين پويش ملحق شده بودند. 
چند روز بعد از ايجاد اين پويش، خبرگزاري مهر متن نامه عليرضا منادي‌سفيدان؛ رييس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس خطاب به وزراي متولي آموزش عالي و دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي را منتشر كرد؛ رييس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس در اين نامه نوشته بود: «به پيوست درخواست جمعي از دانشجويان شهريه‌پرداز دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور درخصوص افزايش يك‌باره و نامتعارف ايفاد مي‌شود.با عنايت به مطلب مطروحه و با در نظر گرفتن وضعيت معيشتي جامعه، لطفا دستور فرماييد موضوع بررسي و حداكثر مطابق تورم سالانه نسبت به افزايش شهريه اقدام شود.» پايان هفته قبل و بعد از نامه‌نگاري رييس كميسيون آموزش مجلس با وزير بهداشت، معاون آموزشي وزارت بهداشت اعلام كرد كه افزايش شهريه‌ها در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، حداقل براي سال تحصيلي جاري و براي دانشجوياني كه ورودي سال‌هاي قبل هستند، منتفي شده و قرار است شهريه‌ها به صورت پلكاني، با اطلاع قبلي دانشجوي ورودي و با در نظر گرفتن شرايط دانشجويان هر دانشگاه افزايش يابد.