يك هيات عاليرتبه اقتصادي و تجاري از افغانستان به سرپرستي ملا عبدالغني برادر آخوند، معاون اقتصادي نخست‌وزير حكومت سرپرستي افغانستان از ديروز وارد ايران شده‌اند. اين هيات اقتصادي ۳۰ نفره به تهران و ساير شهرهاي ايران خواهد رفت و با مقام‌هاي مختلف در مورد روابط دوجانبه، تجارت، ترانزيت، حمل و نقل، زيرساخت‌ها و راه‌آهن با مقامات ايراني گفت‌وگو و رايزني خواهد كرد.
به گفته دفتر معاون اقتصادي طالبان، اين سفر «بنا به دعوت رسمي ايران» صورت گرفته است. ملاعبدالغني برادر بلندپايه‌ترين مقام حكومت طالبان است كه دو سال پس از به قدرت رسيدن اين گروه، به تهران سفر مي‌كند.
در طول دو سال گذشته شاهد سفر‌هاي هيات‌هاي مختلف ديپلماتيك طالبان به ايران، از جمله سفر سرپرست وزارتخانه‌هاي امورخارجه، صحت عامه (بهداشت) و تجارت و صنايع بوده‌ايم، اما اين سفر، بالاترين سطح سفر يك هيات ديپلماتيك طالبان از افغانستان به تهران است. چنانكه ايرنا گزارش داده عبدالغني برادر در بدو ورود به تهران؛ مورد استقبال «حسن كاظمي‌قمي»، سفير و نماينده ويژه رييس‌جمهوري در امور افغانستان قرار گرفته است.
ميثم مهدي‌پور، معاون رسانه‌اي سفير ايران در امور افغانستان در اين باره به «ايرنا» گفته كه «هدف از سفر ملابرادر و هيات همراه، ديدار و رايزني با مسوولان اقتصادي ايران به منظور ارتقاي سطح همكاري‌هاي تجاري و اقتصادي، توسعه روابط دوجانبه و بررسي زمينه همكاري‌هاي بيشتر در حوزه تجارت، ترانزيت، سرمايه‌گذاري، همكاري‌هاي گمركي و داد و ستد مالي است.»
به نوشته ايرنا، اين سفر در حالي صورت مي‌گيرد كه براساس تازه‌ترين آمار، سهم ايران از بازار افغانستان به ۳۵ درصد مي‌رسد و سرمايه‌گذاران افغانستان نيز بخشي قابل توجه از سرمايه‌گذاران خارجي در ايران را به خود اختصاص مي‌دهند.
ملابرادر در سال ۲۰۱۹ در زماني كه رياست مذاكرات صلح طالبان با امريكا در دوحه را داشت نيز به تهران سفر كرد و با مقام‌هاي ارشد از جمله جواد ظريف، وزير خارجه وقت ديدار كرده بود. اين‌بار او در شرايطي به ايران آمده كه طالبان با بحران اخراج پناهجويان افغان از كشورهاي همسايه همچون پاكستان و ايران روبه‌رو است. ضمن اينكه در يك‌سال گذشته، موضوع «حقابه هيرمند» نيز حتي به درگيري لفظي مقامات دو كشور انجاميده و شايد در اين سفر يكي از مهم‌ترين مقامات طالبان به ايران، اين موضوع در سرفصل مذاكرات قرار گيرد.
ايران مانند بسياري از كشورها، طالبان را هنوز به رسميت نشناخته، اما روابط همسايگي و تجاري را با باز نگه داشتن سفارتخانه خود در كابل و البته تحويل سفارت افغانستان در تهران به گروه طالبان ادامه مي‌دهد. پيش از اين، وزارت امورخارجه ايران سرپرستي سفارت افغانستان در تهران را در اختيار يك ديپلمات ارشد طالبان قرار داده و ايران نيز سرپرست جديدي را در بالاترين سطح براي رهبري سفارت خود در كابل معرفي كرده است. به همين خاطر، با وجود برخي اختلاف‌نظر و سوءتفاهم‌ها، از جمله در مساله حقابه، روابط ديپلماتيك دو طرف در حال گسترش بوده است.
نگاه رسانه‌هاي افغان
يك منبع در وزارت امورخارجه افغانستان درباره جزييات اين سفر به خبرنگار آوا گفته است كه طبق پيش‌بيني‌هاي انجام شده، در اين سفر روي موضوعات اقتصادي، روابط ديپلماتيك بين دو كشور، مسائل مربوط به مهاجران و همچنين مسائل مربوط به منطقه و جهان تبادل نظر صورت خواهد گرفت.
به گفته اين منبع، سفر ملاعبدالغني برادر بيانگر روابط نيك و حسنه بين دو كشور افغانستان و جمهوري اسلامي ايران است و مي‌توان از اين سفر به دستاورد‌هاي مهمي دست يافت كه از نگاه سياسي و اقتصادي از اهميت بالايي برخوردار است. به عنوان مثال، اين سفر مي‌تواند در راستاي ايجاد بستر مناسب براي سرمايه‌گذاري تاجران ايراني در افغانستان موثر و مفيد باشد.
اين منبع در ادامه تصريح كرد كه اين سفر علاوه بر اين مي‌تواند بستر مناسبي را براي بازگشت مهاجران از ايران به افغانستان هموار كند، زيرا مهاجران افغانستاني در سال‌هاي اخير بيشترين حجم مهاجرت را به جمهوري اسلامي ايران داشته‌اند و در آنجا از بهترين امكانات و زمينه‌هاي تحصيلي برخوردار بوده‌اند، اما اكنون وقت آن رسيده كه بحث مهاجرت معكوس آغاز شود و كساني كه در سال‌هاي گذشته از امكانات مفيد كشور ايران بهره برده‌اند، اكنون دوباره به افغانستان برگردند و به كشور خود خدمت كنند.
با محمود سيادت، رييس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران و افغانستان درباره سفر هيات 30 نفره طالبان به ايران صحبت كرديم. او به عنوان كسي كه در نشست‌هاي آتي اين هيات حضور خواهد داشت، توضيحاتي درباره وضعيت فعلي اقتصادي افغانستان تحت سيطره طالبان ارايه كرده و معتقد است كه فرصت بزرگي براي سرمايه‌گذاران و فعالان اقتصادي ايران فراهم شده تا از امكانات ارايه شده استفاده كنند.
آقاي سيادت، سفر هيات 30 نفره طالبان به ايران يك سفر سياسي است يا جنبه اقتصادي دارد؟ اين سوال از آن جهت اهميت دارد كه خيلي از كشورها حكومت طالبان را به رسميت نشناخته‌اند و حتي در ايران نيز نگاه عامه مردم به حكومت فعلي افغانستان مثبت نيست. آيا چنين سفري مي‌تواند رهاورد اقتصادي براي ايران داشته باشد؟
البته من در حوزه سياسي يا اجتماعي و فرهنگي صاحب‌نظر نيستم و جنبه اقتصادي ماجرا را مي‌بينم. طالبان در حال حاضر واقعيت ملموس افغانستان است و بخش زيادي از جامعه اين كشور نيز اين واقعيت را پذيرفته‌اند.
از زمان روي كار آمدن طالبان نزديك به دو سال گذشته، در اين مدت امنيت در افغانستان حاكم شده، كشت مواد مخدر با قدرت ممنوع شده و آنها توانسته‌اند با رايزني مداوم، حقابه خود را از آمودريا و ازبكستان بگيرند. اين حركت اعجاب‌انگيزي بوده كه توسط همين طالبان انجام شده است.
البته نبايد فراموش كرد كه فقر مزمن در افغانستان همچنان وجود دارد، اما من اعتقاد دارم كه سياست‌هاي اقتصادي طالبان در صورت تداوم، در ميان‌مدت جواب مي‌دهد. اما به هر حال، اين سفر در اين سطح به معناي آن است كه طالبان به دنبال تعيين تكليف ميزان مراودات تجاري خود با ايران و نحوه تعامل در اين حوزه است.
دستور كار نشست هيات طالبان در ايران چيست؟
خب همان‌طور كه مي‌دانيد عبدالغني برادر، بلندپايه‌ترين مقامي است كه از طرف طالبان به ايران آمده است. او فرد تاثيرگذاري در حوزه اقتصاد افغانستان است و پيش از اين نيز مذاكره‌كننده اصلي طالبان با امريكا در نشست دوحه بوده است. تركيب هياتي كه با خود به ايران آورده نيز سياسي و اقتصادي است. قطعا در اين سفر بسته اقتصادي خاصي را در نظر دارند كه با توجه به شرايط حكومت موقت افغانستان ارايه مي‌شود. رييس كميسيون مشترك دو كشور، وزارت جهاد كشاورزي ايران است. در نشستي كه در اين وزارتخانه برگزار خواهد شد، فضاي خاصي براي بخش خصوصي ايران فراهم مي‌شود تا از نزديك فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري و تجاري در افغانستان را مطالعه كنند.
اين «فرصت‌هايي» كه مي‌گوييد، چيست؟ طالبان چه چيزي را مي‌تواند به بخش اقتصادي ايران پيشنهاد دهد؟
ايران تاكنون در حوزه تجارت و صادرات كالا به افغانستان فعال بوده، اما با توجه به منابع غني معدني در اين كشور، فرصت بزرگي براي ايران فراهم شده كه در اين كشور سرمايه‌گذاري داشته باشد . منابع معدني و طبيعي اين كشور هزار تا 3هزار ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود و من اطلاع دارم كه 800 شركت چيني همين الان براي بهره‌برداري از معادن و انتقال فناوري به افغانستان اعلام آمادگي كرده‌اند و اين فرصت بزرگي براي ايران است كه نبايد از دست برود.
اما در ايران نگاه منفي نسبت به حكومت طالبان وجود دارد و موضوع مهاجران افغان نيز حتي در كشوري مانند پاكستان مانند ايران به يك معضل تبديل شد. آيا اين سفر مي‌تواند اين موضوع را نيز در بر داشته باشد؟
من باور دارم كه در كوتاه‌مدت با بهبود وضعيت اقتصادي افغانستان بسياري از اين مهاجران به كشور خود بازمي‌گردند. افغانستان آينده خوبي دارد و اقتصاد اين كشور رو به رشد است. طالبان حتي از زمان روي كار آمدن، ارزش پول ملي اين كشور را حفظ كرده‌اند و ما هم به عنوان دو ملتي كه ريشه تمدني مشتركي داريم، بايد تلاش كنيم كه مهاجران افغان فارغ از فضاسازي‌هاي كنوني با خاطره‌اي خوش ايران را ترك كنند.
از جمله فرصت‌هايي كه براي ايران در جريان اين سفر در نظر گرفته شده، امكان سرمايه‌گذاري افغان‌ها در ايران است. اين موضوع چقدر با واقعيات اين نشست همخواني دارد؟
تا جايي كه مي‌دانم اين موضوع در نشست‌هاي سفر هيات طالبان به ايران مطرح نمي‌شود. هرچند بحث‌هاي زيادي در اين باره مطرح است. واقعيت اين است كه پس از بازگشت طالبان به قدرت، بسياري از سرمايه‌گذاران افغان كشور خود را ترك كردند. هرچند خيلي از آنها با بهبود شرايط در حال بازگشت هستند. در دوره پيشين حكومت طالبان، اين تجربه ناموفق بود و سرمايه‌اي از طرف افغانستاني‌ها جذب نشد. هر چند در آن دوره با مشكلات بروكراسي اداري در جذب سرمايه نيز مواجه بوديم. اين را نيز اضافه كنم كه بيشترين تعداد سرمايه‌گذاران خارجي در سال گذشته براي ايران، همين شهروندان افغان بودند اما بسياري از سرمايه‌گذاران افغان به دليل مشكلاتي كه در حوزه جذب سرمايه در ايران وجود دارد، ترجيح داده‌اند به تركيه يا كشورهاي حاشيه خليج‌فارس بروند و پول خود را در آنجا سرمايه‌گذاري كنند.