فارين افرز گزارش داد
بن سلمان در منگنه جنگ
مجله امريكايي فارين افرز به عنوان يكي از معتبرترين نشريه‌هاي حوزه سياست خارجي در امريكا در گزارشي آورده است: جنگ غزه، با توجه به درخواست كشورهاي عربي براي حمايت از فلسطيني‌ها، وليعهد عربستان را دست‌كم در كوتاه‌مدت در وضعيتي دشوار و برنامه‌هاي اقتصادي‌اش را نيز تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد.
اين مجله، توقف ناگهاني توافق عادي‌سازي روابط بين عربستان و رژيم صهيونيستي را يك پيروزي براي حماس در جنگ با اين رژيم ارزيابي كرد و نوشت: اين توافق مي‌توانست كار را براي محمد بن سلمان وليعهد عربستان در پيشبرد اهدافش جهت تنوع بخشيدن به اقتصاد عربستان و كاهش اتكا به صادرات نفتي آسان‌تر كند. اما جنگ غزه و احتمال تشديد درگيري‌ها، پيشرفت اين روند را تهديد مي‌كند.
وليعهد عربستان همزمان با درخواست رهبران امريكايي و اروپايي از او براي ايفاي نقش پيشتاز در آينده غزه، اكنون در داخل و از خارج از كشورش با فشارهايي مواجه است. رياض همچنين تحت فشار گروه‌هاي منطقه‌اي و داخلي است كه از اين كشور مي‌خواهند فعالانه از فلسطيني‌ها حمايت كند. طرف‌هايي كه از عربستان براي ايفاي نقش در جنگ غزه انتظار دارند، ممكن است نااميد هم شوند، چون عربستان نه مي‌تواند و نه تمايلي دارد نيروهايش را در غزه بعد از جنگ وارد كند يا در زمينه بازسازي اين منطقه هزينه هنگفتي را متحمل شود.
اين كشور همچنين از خود تمايلي براي استفاده از ابزارهايي كه در اختيار دارد، از جمله آنها ابزارها كاهش توليد نفت يا صادرات اين محصول براي فشار بر رژيم صهيونيستي و امريكا نشان نمي‌دهد. اين رسانه در ادامه آورده است: هر چند كه توافق عادي‌سازي روابط رياض با تل آويو فعلا از روي ميز مذاكره برداشته شده و انگيزه‌هايي كه عربستان را به تجديدنظر در رويكرد خود براي به رسميت شناختن رژيم صهيونيستي تشويق كرد، هنوز از بين نرفته است اما اهداف اقتصادي وليعهد عربستان تنها از طريق ثبات در خاورميانه و روابط قوي با امريكا تامين خواهد شد. اين برنامه طولاني، روند اقدامات عربستان در درگيري كنوني در منطقه را شكل خواهد داد.
رويكرد رياض در قبال غزه
قبل از حمله حماس دولت جو بايدن با موانعي براي توافق عادي‌سازي به دليل تعارض در منافع سه طرف توافق عادي‌سازي مواجه بود. اما به رغم پيشرفت‌هاي به دست آمده براي حصول توافق، مساله فلسطين و درخواست سعودي‌ها براي تشكيل يك كشور مستقل همچنان يك مانع باقي ماند.
عربستان حتي قبل از جنگ غزه از اسراييل خواست اقدامي اساسي در مساله فلسطين انجام دهد و آن را پيش‌شرط هرگونه عادي‌سازي روابط قرار داد. اما تا وقتي رژيم صهيونيستي سرگرم جنگ غزه است و افكار عمومي عرب براي حمايت از فلسطيني‌ها بسيج شده‌اند، توافق عادي‌سازي، شدني نيست.
آتش‌بس با حوثي‌هاي يمن، لغو تحريم قطر در سال ۲۰۲۱، ارتباط با چين براي ميانجيگري جهت از سرگيري روابط با ايران، همگي به نام برنامه اصلاحات اقتصادي وليعهد عربستان موسوم به «چشم‌انداز ۲۰۳۰» انجام شد كه تنوع‌پذيري اقتصاد و كاهش وابستگي اقتصادي به نفت را هدف قرار مي‌داد. رياض بر ضرورت ثبات منطقه‌اي براي يكپارچگي بيشتر و توسعه اقتصادي تاكيد دارد. در همين چارچوب بود كه امريكا براي عادي‌سازي روابط رياض- تل‌آويو ميانجيگري كرد. اين احتمال وجود دارد كه عربستان تمايل به نقش تامين‌كننده مالي در دولت انتقالي مورد تاييد سازمان ملل در آينده غزه را به عهده بگيرد؛ دولتي كه تا بازگشت كنترل اين منطقه به تشكيلات خودگردان فلسطيني مستقر خواهد شد.
با اين حال اين نقش عربستان شبيه كمك‌هاي گذشته اين كشور، شامل انتقال مقادير هنگفتي پول نخواهد بود. رياض در مذاكرات اخير خود با طرف مصري تاكيد كرده كه فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري را به انتقال پول نقد ترجيح مي‌دهد. رويكردي كه عربستان در غزه به‌كار خواهد بست نيز همين طور خواهد بود مگر اينكه امريكا با دستاوردهاي ديپلماتيك كه رياض در توافق عادي‌سازي با رژيم صهيونيستي به دنبال آن است، چنين توافقي را شيرين‌تر كند. اين رسانه با اشاره به تحولات جنگ سال ۱۹۷۳ بين اعراب و اسراييل و تحريم‌هاي نفتي عربستان و كشورهاي عربي عليه امريكا براي مجازات اين كشور به خاطر حمايت از رژيم صهيونيستي نوشت، اوضاع كنوني با سال ۱۹۷۳ متفاوت است و سياستمداران و رهبران تجاري بايد از بابت آن آسوده خاطر باشند.
برخي ناظران نگران كاهش توليد نفت هستند، اما سعودي‌ها تاكنون توليد نفت را به دو ميليون بشكه در روز كاهش داده‌اند. اين تصميم از اواخر سال ۲۰۲۲ اتخاذ شد و كاهش بيشتر توليد نفعي براي عربستان ندارد. به گزارش ايرنا، فارن افرز در ادامه نتيجه مي‌گيرد: بحران غزه نيز مانند همه بحران‌ها فروكش خواهد كرد و شايد بيش از هفته‌ها و ماه‌ها طول بكشد و هر گونه تلاش ديپلماتيك ديگري را در خاورميانه متوقف كند. اما تا وقتي نيروهاي اسراييلي در غزه هستند شانس شتاب گرفتن مذاكرات غيرمستقيم رياض- تل آويو با ميانجيگري دولت بايدن، اندك است يا اصلا وجود ندارد.
اما عواملي كه انگيزه اين مذاكرات را ايجاد كرد هنوز از بين نرفته است. تل‌آويو علاقه‌مند است كه روابط نزديك‌تري با عربستان سعودي داشته باشد. از طرف ديگر، سعودي‌ها مايلند بتوانند از اقتصاد اسراييل به نفع خود بهره ببرند. دو طرف همچنان ايران را به عنوان يك تهديد منطقه‌اي مي‌بينند. درخواست عربستان از رژيم صهيونيستي براي برداشتن برخي گام‌هاي ملموس به سوي تشكيل كشور فلسطين، همچنان به عنوان مانع باقي خواهد ماند، اما اگر جنگ در غزه منجر به تحول جديدي در كابينه رژيم صهيونيستي شود، شايد اين موانع كاهش يابد و احتمال بازگشت به ميز مذاكره هم فراهم آيد.
اين رسانه يادآور شد، هر توافقي از سوي كشورهاي عربي با تل‌آويو در اصل توافق با ايالات متحده است. چشم‌انداز كسب چنين منافعي براي عربستان سعودي صرف‌نظر از آنچه در اسراييل و غزه رخ مي‌دهد، براي عربستان جذاب خواهد بود. بازگشت نهايي مذاكرات عادي‌سازي بين عربستان و رژيم صهونيستي همچنين به معناي بازگشت به مذاكرات امريكا و عربستان مطابق با فهرست آرزوهاي رياض خواهد بود: يعني تضمين امنيت و حمايت ايالات متحده از توسعه هسته‌اي عربستان بدون محدوديت‌هاي پادماني كه واشنگتن بر ديگر كشورها تحميل مي‌كند.
اگر امريكا بتواند بر ديپلماسي عادي‌سازي روابط رياض-تل‌آويو تمركز كند، براي اين كشور ارزيابي اين مساله هم مهم خواهد بود به اينكه آيا عادي‌سازي به هزينه تعهدات نظامي جديد امريكا و خطر بيشتر گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي در منطقه ارزش آن را دارد يا خير. البته فعلا واشنگتن مي‌تواند اين دغدغه‌ها را كنار بگذارد: پس تا وقتي درگيري غزه ادامه دارد، اميدي به توافق عادي‌سازي نمي‌رود.