در ميانه مخالفت جمهوري‌خواهان با سياست راهبردي- نفتي دولت امريكا در ارتباط با ايران مطرح شد
معماي برجام براي بايدن
زماني كه جو بايدن براي رياست‌جمهوري ايالات‌متحده نامزد مي‌شد، در باب تغيير بسياري از تصميمات دونالد ترامپ، سلف خود در عرصه سياست خارجي متعهد شد و بر اصل خويشتنداري و ديپلماسي بيش از نظامي‌گري و يكجانبه‌گرايي متمركز گرديد. يكي از تصميم‌هاي جدي بايدن، احياي توافق هسته‌اي سال 2015 با ايران موسوم به برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) بود؛ همان توافقي كه دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد. با اين حال، در مسير توقف پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران دستاوردي حاصل نشد و آن‌گونه كه كورت كمپبل، نامزد رييس‌جمهوري براي تصدي عنوان معاونت وزارت خارجه امريكا مدعي شده، برجام عملا مرده است. كمپل در جلسه تاييد صلاحيتش در كميته روابط خارجي سنا ادعا كرد: «فكر نمي‌كنم در شرايط كنوني شانسي براي بازگشت به برجام وجود داشته باشد.» در ميانه فشار جمهوري‌خواهان كه همچنان از اجازه دسترسي ايران به 6 ميليارد دلار در جريان مبادله زنداني‌ها، خشمگين هستند، كمپبل مدعي شد كه ايالات‌متحده «بايد در خاورميانه نيروي نظامي مستقر كرده و همزمان تهران را از منظر ديپلماتيك و بين‌المللي منزوي كند.»
كناره‌گيري بايدن از كمپين فشار حداكثري!
آن‌گونه كه فارين پالسي مدعي است، جمهوري‌خواهان غير از خشم از آزاد‌سازي اموال و دارايي‌هاي ايران، دولت بايدن را متهم كرده‌اند كه عامدانه تلاش ايران براي دور زدن تحريم‌هاي فرامرزي ايالات‌متحده را ناديده گرفته است. تد كروز، سناتور جمهوري‌خواه مخالف توافق هسته‌اي ايران، دولت بايدن را متهم كرد كه از تلاش‌هاي ترامپ براي جلوگيري از صادرات نفت ايران عقب‌نشيني مي‌كند. همزمان گروهي از حاميان كمپين فشار حداكثري دولت ترامپ عليه ايران بايدن را به اجراي گزينشي تحريم‌هاي نفتي متهم كردند. همزمان هيات تحريريه وال استريت ژورنال مدعي است كه بايدن تحريم‌هاي نفتي عليه ايران را اجرا نمي‌كند. در چنين شرايطي آن‌گونه كه گروهي از تحليلگران مدعي‌اند، دولت بايدن فارغ از چشم‌انداز مبهم احياي برجام نمي‌خواهد به اهرم زور متوسل شود. به ادعاي اين گروه، واشنگتن به خوبي مي‌داند كه دست كشيدن از هرگونه تلاش براي احياي برجام به نفع ايالات‌متحده نيست و در واقع نتيجه معكوس مي‌دهد. ناظران اين ادعا را مطرح كرده‌اند كه ناديده انگاشتن تلاش ايران براي دور زدن تحريم‌هاي نفتي نيز در همين قالب قابل تبيين است. آن‌گونه كه خاوير بلاس، تحليلگر در نشريه بلومبرگ مدعي شده، بايدن از كمپين فشار حداكثري كناره‌گيري كرده است. به گفته او، اعضاي متعهد به نظريه توطئه از داخل مدعي‌اند كه بايدن صادرات نفت ايران را ناديده مي‌گيرد تا تورم كالاها را مهار كند. سارا وخشوري، رييس مشاور انرژي موسسه
«اس وي بي» مدعي شد كه از زمان دولت ترامپ در برابر فروش نفت ايران مانعي جدي ايجاد نشده است. هنري رم، تحليلگر فعال در موسسه واشنگتن براي سياست خاور نزديك نيز مدعي است، درحالي كه كمپين فشار حداكثري هنوز برقرار است، بايدن به‌طور سيستماتيك مفادش را اجرا نكرده است.
هر سه به طور قابل درك به افزايش صادرات نفت ايران در دوران رياست‌جمهوري بايدن به عنوان مبنايي براي تحليل‌هاي خود اشاره كردند.
خيز تهران براي خروج از «دالان باريك»
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه ايران، چند روز پس از شهادت كورت كمپبل در سنا، خطاب به دانشجويان دانشگاه تهران، اهميت برجام را كم‌اهميت جلوه داد و طبق گزارش‌ها گفت كه «هرچه بيشتر جلو برويم، برجام بي‌معني مي‌شود.» به گفته وزير خارجه كشورمان، ايران خود را مجبور نخواهد كرد تا براي هميشه در دالان باريك برجام بماند. به ادعاي نشريه ريسپانسيبل استيت كرفت، مواضع ايران خواه در ارتباط با برجام و خواه در باب جنگ در غزه، دولت بايدن را در موقعيت نسبتا ناخوشايندي قرار داده است؛ وضعيتي به ادعاي يك گروه، خودساخته. به ادعاي برخي ناظران، بايدن تلاش داشت تا برجام را نوعي پاداش براي ايران لحاظ كند نه توافقي براي توقف پيشرفت برنامه هسته‌اي. رويكرد بايدن تبديل به يك حكمت متعارف شد. همان‌طور كه در اظهارات عبداللهيان مشهود است، ايرانيان امروز قطعا برجام را «تونل باريكي» مي‌بينند كه گزينه‌هاي‌شان را محدود مي‌كند. در واقع، مراد عبداللهيان از «حركت به جلو»، پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران است. اواسط نوامبر، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ناظر هسته‌اي سازمان ملل، مدعي شد كه ذخاير اورانيوم غني‌شده تهران ۲۲برابر بيشتر از آن چيزي است كه در برجام تعريف شده بود. در كنار اين مقوله، صادرات نفت ايران در دوره رياست بايدن رشد قابل‌توجهي داشته، اين روند ممكن است قبل از رياست او كليد خورده باشد. به ادعاي فارين پالسي داده‌هايي وجود دارد كه نشان مي‌دهد بازيابي فروش نفت ايران از سطح بسيار پايين در اوايل سال 2020 زماني آغاز شد كه دولت ترامپ هنوز بر سر كار بود. اواخر سال 2020، شركت‌هايي كه تجارت جهاني نفت را رصد مي‌كنند، جهش قابل‌توجهي در صادرات ايران گزارش كردند. سه شركت برجسته كه تجارت جهاني انرژي را رصد مي‌كنند به وال استريت ژورنال گزارش دادند كه صادرات نفت ايران در پاييز 2020 نسبت به اوايل همان سال بيش از دو برابر شده است -اگرچه برآوردهاي آنها بسيار متفاوت است- زيرا ايران ظرفيت‌هاي پيچيده‌تري را توسعه داده و تقاضاي چين افزايش يافته است.
بايدن بر لبه تيغ
ريسپانسيبل استيت كرفت با اشاره به گزاره‌هاي فوق مدعي است كه تا زماني كه بايدن آمادگي پذيرش توصيه‌هاي كنت والتز، محقق روابط بين‌الملل را نداشته باشد، درگير اشتباه‌هاي جدي‌تري خواهد شد. كمپبل بر «محيط فعلي» به عنوان يك عامل اضافي كه احياي برجام را غيرممكن مي‌كند، تاكيد كرد. به گفته او، جنگ در غزه، رايزني مستقيم يا غيرمستقيم واشنگتن و تهران -در مورد مسائل هسته‌اي و همچنين مسائل امنيتي منطقه‌اي- را بيش از پيش ضروري مي‌كند. رايزني‌هايي كه مي‌تواند مانع از وقوع جنگي فراگير شود. از همين رو جايگزيني اهرم گفت‌وگو با تهديدات نظامي آن‌هم در شرايطي كه ايالات‌متحده بدون قيد و شرط از اسراييل حمايت مي‌كند، مي‌تواند براي متحدان تهران در منطقه محركي جدي باشد. وعده‌هاي (ادعايي) براي منزوي كردن ايران از منظر «بين‌المللي و ديپلماتيك» نيز غيرقابل قبول است زيرا ايران، علي‌رغم حمايتش از حماس، تاكنون خويشتنداري قابل‌توجهي از خود نشان داده است. موضع واقعي تهران در قبال مناقشه اسراييل-فلسطين بر محور بسيار ظريفي تعريف شده است، از همين رو اگر جو بايدن شجاعت لازم را داشت تا به وعده انتخاباتي‌اش براي بازگرداندن توافق هسته‌اي با ايران عمل كند، شايد راهي براي جلوگيري از خروج خاورميانه از بن‌بست كنوني پيدا مي‌شد، اما به ادعاي ناظران، رويكرد فعلي واشنگتن مشكلات بين ايران و امريكا را حل نمي‌كند. هر چند باز شدن باب گفتمان ميان دو كشور ممكن است زمينه را براي رايزني درباره مسائل منطقه هموار كرده و مانع از وقوع جنگي فراگير گردد.