داوود ميدري تحلیل تازه هفته‌نامه اكونوميست را بازخوانی می‌کند
جنگ اسراييل و فلسطين و بحران كانال سوئز اقتصاد جهاني را تهديد مي‌كند
با ثابت ماندن قيمت نفت در بازارهاي جهاني تصور مي‌شد ابعاد اقتصادي جنگ اخير كنترل شده است، اما اين خوشبيني تغيير كرد. هفته‌نامه اكونوميست با انتشار مقاله‌اي در شماره اخيرش در 16 دسامبر مصادف با 25 آذر ماه تحليل تازه‌اي از پيامدهاي اقتصادي اين جنگ و احتمال گسترش ابعاد جغرافيايي آن ارايه داده است. خلاصه اين تحليل به قرار زير است:
٭ در روز جمعه ۱۵ دسامبر (۲۴ آذرماه) براي اولين بار موشك‌هاي بالستيك ضد كشتي توسط ارتش حوثي‌ها به يك كشتي در كانال سوئز شليك شد.
٭ در همان روز۵ شركت اصلي كشتيراني جهان كه ۵۳ درصد از تجارت جهاني را در دست دارند اعلام كردند تا زماني كه منطقه كانال سوئز كاملا امن نشده در اين منطقه فعاليت نخواهند كرد.
٭ كانال سوئز از مهم‌ترين شريان‌هاي تجاري دنياست كه ۳۰ درصد از حجم حمل و نقل كانتينري جهان از اين منطقه مي‌گذرد.
٭ امريكا در پاسخ در روز جمعه ۱۴ هواپيما نظامي بدون سرنشين كه احتمالا متعلق به حوثي‌ها بوده است را در دريای سرخ با پرتاب موشك منهدم كرد.
٭ به درخواست امريكا، انگليس و فرانسه نيروي نظامي خود را در اين منطقه مستقر كرده‌اند. امريكا از استراليا نيز درخواست كرد كه نيروهاي نظامي خود را به سواحل جنوبي يمن بفرستد.
٭ در صورت تداوم حملات حوثي‌ها به كشتي حمله امريكا بسيار محتمل خواهد بود.
هزار مايل دورتر از غزه، بحران در كانال سوئز اوج گرفته و ممكن است جنگ اسراييل- فلسطين را به يك جنگ منطقه‌اي تبديل كند كه تاثيرات ضمني گسترده‌اي براي اقتصاد جهاني بگذارد. از روز جمعه ۱۵ دسامبر (جمعه ۲۴ آذر ۱۴۰۲) پنج شركت بزرگ حمل و نقل در دنيا شامل cma، cgm، Hapag-Lloyd، Maersk و msc فعاليت خود را در دريای سرخ متوقف كردند. در درياي سرخ كشتي‌ها بايد از كانال سوئز عبور كنند و اين منطقه در معرض حملات گروه نظامي حوثي است كه توسط ايران پشتيباني مي‌شود. در هفته‌هاي اخير موشك‌هاي متعددي به سمت كشتي‌هايي كه از اين مسير مي‌گذشتند، شليك شده است. اين حملات عملا اين منطقه را از حيز انتفاع تجاري انداخته است. كانال سوئز يكي از مهم‌ترين شريان‌هاي تجاري و اقتصادي دنيا به خصوص براي امريكا و شريكان تجاري او است. تعطيلي اين شريان منجر به حضور بيشتر نيروي نظامي دريايي امريكا در منطقه شده و همچنين احتمال حمله امريكا به حوثي‌ها را بسيار بالا برده است.
باب المندب تنگه‌اي بسيار باريك و كانال ارتباطي بين آفريقا و شبه جزيره عربستان است كه ۱۲ درصد از حجم ارزش دلاري تجارت جهاني و ۳۰ درصد از حجم كانتينري از اين تنگه مي‌گذرد. منظور از شبه‌جزيره عربستان (به عربي: جزيره العرب) وسيع‌ترين شبه‌جزيره جهان است كه شامل كشورهاي يمن، عربستان سعودي، امارات متحده عربي، عمان، قطر، كويت و بحرين مي‌شود. از شروع جنگ، گروه حوثي اعلام كرده است كه در حمايت از فلسطين و در راستاي كاهش قدرت اقتصادي غرب اين منطقه را به يك منطقه غير قابل عبور تبديل خواهد كرد. از ۷ دسامبر تهديد و حمله حوثي‌ها ادامه داشته است، اما در روز جمعه ۱۵ دسامبر ارتش حوثي‌ها تهديد كردند كه به كشتي mv Palatium III حمله خواهند كرد، در نتيجه دو موشك بالستيك ضد كشتي شليك شد كه يكي از موشك‌ها به كشتي اصابت كرد. اين اولين بار است كه موشك بالستيك ضد كشتي در اين تنگه استفاده مي‌شود. موشك‌هاي بالستيك ضد كشتي، يك شبه موشك بالستيك نظامي با برد متوسط است كه به جهت حمله و مورد هدف قرار دادن كشتي‌هاي جنگي در دريا طراحي شده است، چون سرعت موشك‌ها به‌طور معمول به ۱۰ ماخ مي‌رسد در حال حاضر در هيچ كشتي مكانيسم دفاعي وجود ندارد كه بتواند در فاز نهايي با اين موشك‌ها مقابله كند، اما به جهت مشكلات فراواني كه در زمينه هدايت دقيق اين نوع موشك‌ها وجود دارد روش‌هاي زيادي براي مقابله با آنها در مراحل مياني وجود دارد. تنها چين، ايران و يمن چنين موشك‌هايي را به زرادخانه خود افزوده‌اند. اين كشتي تماما پرچم ليبريا داشته و متعلق به اسراييل يا امريكا نبوده است. در روز شنبه ارتش دريايي امريكا وارد عمل شد. از آنجا كه موشك‌هاي ارتش حوثي از هواپيما‌هاي بدون سرنشين شليك شده است در روز جمعه ارتش امريكا در پاسخ به اين حملات فيلم منهدم كردن ۱۴ هواپيماي بدون سرنشين را در درياي سرخ منتشر كرد. ارتش دريايي انگليس نيز اعلام كرد كه نيروهاي او در درياي سرخ در روز جمعه يك هواپيماي بدون سرنشين ديگر را منهدم كرده‌اند.
شركت‌هاي حمل و نقل دريايي اعلام كردند كه درياي سرخ در حالت اضطراري است و براي ملوانان و كاركنان كشتي خطر مرگ وجود دارد. ۵ شركت بزرگ كشتيراني دنيا ۵۳ درصد از كل حمل و نقل دريايي جهان را در دست دارند. اين شركت‌ها در ۱۵ و ۱۶ دسامبر يعني در روز جمعه و شنبه اعلام كردند تا زماني كه اين منطقه به‌طور كامل ايمن نشده است هيچ حمل و نقلي را در اين منطقه انجام نخواهند داد.
شركت‌هاي كوچك و كشتي‌هاي نفتكش ممكن است مسير رهبران اصلي اين صنعت را پيش بگيرند.
اين بحران دو نتيجه ضمني در بر خواهد داشت: اول براي اقتصاد جهاني و دوم براي كشورهاي منطقه خاورميانه كه احتمال جنگ را در اين منطقه افزايش مي‌دهد. با توجه به منافعي كه كشورهاي غربي از درياي سرخ دارند براي برقراري نظم در اين منطقه هزينه نظامي خواهند كرد. بيشترين ضرر را از اين تعطيلي مصر خواهد كرد و شايان ذكر است كه مصر در بحران اقتصادي بزرگي قرار دارد. با توجه به اينكه فقط ۵ درصد از تجارت اسراييل از بندري به نام ايلات در مسير درياي سرخ انجام مي‌شود او از نظر صادرات خيلي متضرر نخواهد شد، اما از نظر اقتصاد و تجارت جهاني در كوتاه‌مدت هزينه بسياري پرداخت خواهد كرد، چراكه كشتي‌ها بايد مسير بسيار دورتري را بروند و هزينه‌هاي حمل دريايي و بيمه‌اي به شدت افزايش خواهد يافت. اتفاقات اخير در درياي سرخ اگر روي تجارت درياي عرب تاثير بگذارد، پيامدهاي اقتصادي آن بسيار هنگفت خواهد بود. ۳۰ درصد از كل نفت دنيا از مسير درياي عرب مي‌گذرد.
اهميت اقتصادي اين منطقه حمله نظامي امريكا و شركاي تجاريش را محتمل مي‌كند، اما تهديد حوثي‌ها جدي و پيچيده است. شعار اصلي اين گروه كه مرگ بر اسراييل است، تهديد كرده تا زماني كه فلسطين در محروميت غذا و دارو به سر مي‌برد، كشتي‌هايي كه مقصد آنها اسراييل باشد را نابود خواهد كرد. اما اكثر كشتي‌هايي كه مورد حمله توسط حوثي‌ها قرار گرفته بودند، پرچم اسراييل و مالكيت اسراييلي هم نداشتند. يكي از كشتي‌هايي كه مورد حمله قرار گرفت، كشتي ماهيگيري هنگ‌كنگي بوده است.
فابيان هينز Fabian Hinz از موسسه مطالعات راهبردي جهاني IISS اعلام كرد كه تجهيزات حوثي‌ها بسيار پيشرفته است. برخي موشك‌هاي دريايي آنها از تكنولوژي روز مانند امكان نقطه‌زني دقيق تا ۸۰۰ كيلومتر را برخوردار است.
مقامات غربي تا به امروز به صورت علني اعلام نكرده‌اند كه ايران در حمله‌هاي اخير حوثي‌هاي درياي سرخ موثر بوده است. دستگاه امنيتي اسراييل اعلام كرده هنوز مطمئن نشده كه ايران در حملات حوثي مشاركت نداشته است. نكته بسيار مهم اين است كه اين گروه كاملا تحت كنترل ايران هم نيستند.
نقطه قابل تامل اين است كه ديپلماسي در منطقه خاورميانه در سال‌هاي اخير دستاورد‌هاي مهمي داشته است. از سال ۲۰۱۵ عربستان سعودي از مخالفان حوثي‌ها حمايت مي‌كرد. در نتيجه يك جنگ داخلي در يمن شكل گرفته بود كه از يك طرف دولت حاكم و عربستان و امارات قرار داشتند و در طرف ديگر حوثي‌ها به پشتوانه ايران. در اين جنگ داخلي تعداد بسياري شهروند يمني كشته شد. در ماه مارس ۲۰۲۲ عربستان سعودي آتش‌بس را پذيرفت و قبول كرد كه حوثي‌ها در صنعا پايتخت يمن رسما فعاليت كنند. ممكن است به زودي راه‌حل دايمي براي پايان جنگ داخلي در يمن پيدا شود. در واقع بعد از سال‌ها حوثي‌ها در منطقه توسط عربستان و امارات به رسميت شناخته شدند و آتش جنگ سرد شد.
اما احتمال دارد عمليات بزرگ‌تر نظامي عليه حوثي‌ها شكل بگيرد. نيروهاي نظامي امريكا در جنوب يمن در حال فعاليت هستند كه مطمئن شوند حوثي‌ها به كشتي‌ها حمله نخواهند كرد. به درخواست امريكا، انگليس و فرانسه نيروهاي نظامي خود را به اين منطقه ارسال كرده‌اند. امريكا از استراليا هم درخواست كرد كه نيروي نظامي خود را ارسال كند.
سياست دفاعي امريكا و مستقر كردن نيروهاي نظامي دريايي براي اين است كه احتمال جنگ را در منطقه كاهش دهد. كاري ديگر كه احتمال دارد انجام دهد، اين است كه مانند زمان جنگ ايران و عراق اسكورت نظامي براي كشتي‌هاي تجاري بگذارد كه اين كار بسيار هزينه‌بر است.
راه‌حل ديگر حمله مستقيم به حوثي‌ها و انبار نظامي آنان است. امريكا و اسراييل حمله به تاسيسات و ارتش حوثي‌ها را برنامه‌ريزي كرده‌اند. اما امريكا تمايل به حضور نظامي بيشتر در منطقه خاورميانه ندارد. دولت بايدن به دنبال افزايش نيرو در درياي سرخ و همچنين تحميل فشار بيشتر به دولت ايران است. اسراييل هم به دنبال درگيري جديد نيست. امريكا از اسراييل خواسته هر چه زودتر به جنگ با فلسطين پايان دهد. با تمام اين موارد اگر نيروهاي حوثي كه از ايران حمايت مي‌شوند به حملات خود در درياي سرخ ادامه دهند يكي از مهم‌ترين شريان‌هاي تجاري دنيا مسدود يا محدود خواهد شد در اين صورت احتمال گسترش جنگ وجود خواهد داشت.