تينا جلالي
13 دي سال گذشته بود كه محمد خزاعي رييس سازمان سينمايي به موضوع اكران فيلم‌هاي خارجي ورود جدي و به صورت رسمي اعلام كرد در پي مطالبه سينماگران و مخاطبان سينما فيلم‌هاي خارجي روز به صورت محدود اكران مي‌شود، خزاعي گفته بود: «گروه تحقيق و ارزياب متخصص» در اين زمينه مطالعات لازم را انجام داده‌اند و پس از بررسي ابعاد مختلف و در نظر داشتن همه جوانب مثبت و منفي اين موضوع، پيشنهاد اجراي اين طرح را به سازمان سينمايي ارايه دادند
رييس سازمان سينمايي همچنين درباره آخرين جزييات اكران آثاري از سينماي جهان در ايران تاكيد كرده بود: بنا به علاقه‌مندي و درخواست مردم براي ديدن فيلم‌هاي روز دنيا و تقاضاي سينماداران، موضوع اكران فيلم‌هاي خارجي به صورت محدود در دستور كار اجرايي سازمان سينمايي براي سال ۱۴۰۲ قرار گرفته است.
بعد از اين صحبت‌هاي خزاعي، 23 ارديبهشت امسال و در نخستين جلسه شوراي راهبردي اكران، اعضاي شورا به اتفاق آرا با برنامه «آيين‌نامه اكران فيلم‌هاي خارجي به صورت محدود مطابق با مقررات مصوب» موافقت كردند و مسووليت اجراي برنامه فيلم خارجي به موسسه سينماشهر واگذار شد تا با در نظرگرفتن همه جوانب نسبت به تعامل و همكاري با تهيه‌كنندگان و پخش‌كنندگان سينما كه مايل به اكران فيلم‌هاي خارجي هستند، اقدام نمايد .
از زمان طرح موضوع اكران فيلم خارجي حدود يكسال مي‌گذرد، در حالي كه به نظر مي‌رسيد با ورود جدي سازمان سينمايي به اكران فيلم خارجي، امسال شاهد شكوفايي اكران فيلم خارجي در سينماها باشيم اما نه تنها چنين چيزي را شاهد نيستيم كه ديگر صحبتي در اين باب مطرح نمي‌شود.
البته اگر سري به سامانه‌هاي فروش بليت بزنيد مي‌بينيد بعضي از سينماها فيلم‌هاي خارجي روز يا كلاسيك و قديمي را اكران مي‌كنند اما نه تنها اين نمايش‌ها فراگير نيست كه هيچ اطلاع‌رساني در اين زمينه نمي‌شود و چراغ خاموش فيلم‌ها را اكران مي‌كنند.
امسال چند فيلم مهم نظير اوپنهايمر، قاتلان ماه گل و... در سينماهاي جهان اكران شد و فرصت بسيار خوبي براي رونق‌بخشي اكران فيلم خارجي در سينماهاي ايران بود اما متاسفانه اين مورد را شاهد نبوديم.
این پرسش مطرح می شود چرا با تمام تلاش‌هايي كه براي اكران فيلم خارجي در سينماهاي ايران مي‌شود نتيجه موفقيت‌آميز نمي‌شود؟
درباره اهميت موضوع اكران فيلم خارجي و درباره چرايي عدم موفقيت اكران فيلم خارجي در سينماهاي ايران با چند كارشناس سينما از جمله امير قادري، سيد جمال ساداتيان و اميرحسين علم‌الهدي گفت‌وگويي انجام داديم كه از نظر مي‌گذرانيد.
چه كساني مخالف اكران فيلم خارجي
در سالن‌هاي سينما هستند؟
امير قادري منتقد شناخته‌شده سينما، سال‌هاست در باب نمايش و اكران فيلم‌هاي خارجي روز يا حتي خاطره‌انگيز فعاليت مي‌كند و تجربه‌هاي زيادي در اين زمينه دارد، او درباره اينكه تلاش‌هاي زيادي در يكي، دو دهه اخير براي نمايش فيلم خارجي در سينماهاي ايران صورت گرفت ولي هيچ‌وقت نتيجه‌بخش نبوده مي‌گويد: به نظر من اين بهانه است. تجربه‌‌ام در تمام اين سال‌ها در گفت‌وگوها، بحث‌ها و مناظره‌ها با طيف‌هاي مختلف سينماي داخلي مي‌گويد آنچه تمام اهالي اين سينما درباره‌‌اش هم‌قسم هستند؛ مخالفت با اكران فيلم خارجي در سالن‌هاي سينماست. اغلبِ آنها حتا حاضرند مردم را به بازار قاچاق دعوت كنند، براي سانسور شدن فيلم‌ها دل بسوزانند؛ تا اين اتفاق نيفتد. ولي من و شما مي‌دانيم كه بسياري از فيلم‌هاي مهم سينماي جهان، طوري ساخته مي‌شوند كه امكان نمايش در فرهنگ‌هاي گوناگون را داشته باشند.
اكران فيلم خارجي امكان رقابت
را با محصولات داخلي بالا مي‌برد
اين كارشناس در ادامه صحبت‌هايش درباره مزايا و حسن اكران فيلم خارجي براي سينماي ايران توضيح مي‌دهد: اول اينكه اگر هدف رونق سالن‌هاي سينما باشد، با گسترش دامنه انتخاب، اكران فيلم خارجي به نفعِ اين رونق است. مگر اينكه هدف و نفعِ ما تنها بالا نگه داشتن تابلو، به نفع رانت و انحصار باشد و براي استقبال و رضايت مخاطب و فروش، اهميتي قايل نباشيم. در ضمن امكان رقابت را با محصولات داخلي بالا مي‌برد كه به ارتقاي كيفيت محصولات كمك مي‌كند. به اين اضافه كنيد كه اكران فيلم خوب خارجي، در درجه اول، حق علاقه‌مندان سينما در ايران براي تماشاي فيلم خوب به عنوان يك تجربه جمعي در كنار هم و در برابر پرده بزرگ سينماست.
براي مردمي كه مسيرهاي دور را طي مي‌كنند تا فيلم خارجي روي پرده ببينند
امير قادري طي چند دهه اخير تلاش زيادي هر چند به صورت محدود، براي اكران فيلم خارجي داشت، او درباره علاقه مخاطبان به اكران فيلم خارجي مي‌گويد: مثل هر پديده اصيل ديگري، اين نياز هميشه وجود داشته. اين درست كه بازار زيرزميني اين محصولات هميشه در دسترس بوده اما نياز مخاطب براي تجربه فيلم‌ها در سالن تاريك و روي پرده بزرگ و در كنار ديگر علاقه‌مندان به عنوان يك تجربه جمعي همواره وجود داشته است. آنها مسيرهاي دور را طي مي‌كنند و شرايط سخت را طي مي‌كنند تا بتوانند فيلمي را كه امكان تماشاي آن را با هزينه كم در خلوت‌شان دارند؛ در كنار همديگر ببينند و در جلسات پس از نمايش هم در نقد و بررسي و گفت‌وگو درباره اين آثار شركت كنند. در دوران اخير البته همراهي بيشتري براي اكران فيلم خارجي وجود داشته، بيش از هميشه و اميدواريم اين امكان گسترش پيدا كند.
اين منتقد و كارشناس درباره اينكه چه برنامه‌ريزي بايد بشود تا اكران فيلم خارجي هدفمند باشد و شكست نخورد، مي‌گويد: پاسخش را همه مي‌دانيم. تا جايي كه امكان دارد فيلم‌ها همزمان با پخش جهاني اكران شوند و متخصصاني كه خودشان عاشق سينما هستند، اعتبار مردمي دارند و صاحب شناخت مناسبي براي انتخاب محصولات درست براي بازار ايران هستند در اين مسير همراه باشند .
آيين‌نامه اكران فيلم خارجي نداريم
اما سيدجمال ساداتيان در همين زمينه مي‌گويد: پارسال فيلم هندي «خيزش، غرش آتش» (آر آر آر) را با بازيگراني كه براي مخاطب ايراني شناخته شده نبودند ولي فيلم در دنيا نمايش موفقي داشت اكران كرديم، با تبليغات گسترده شهري و اطلاع‌رساني وسيعي كه در شبكه‌هاي اجتماعي داشتيم، بعد از مدت‌ها اولين فيلم خارجي بود كه در سينماها نمايش داده مي‌شد اما متاسفانه مورد استقبال مردم قرار نگرفت.
او در ادامه در مورد چرايي ناكامي اكران فيلم خارجي در ايران توضيح مي‌دهد: از آنجايي كه آيين‌نامه اكران فيلم خارجي نداريم بستر لازم براي نمايش اين فيلم فراهم نبود، ضمن اينكه هزينه سنگيني براي اكران به ما تحميل شد تا بتوانيم فيلم «خيزش، غرش آتش» (آر آر آر) را به نمايش درآوريم، اما نتيجه موفقيت‌آميز نبود. البته شروع هر كار جديدي يكسري تبعات منفي و مثبت دارد، براي توليد فيلم هم اين ريسك براي تهيه‌كننده وجود دارد از باب عدم موفقيت در اكران عمومي.
بايد توجه 80 ميليون مردم ايران
به سينما جلب شود
او ادامه مي‌دهد: سال‌هاست كه بحث اكران فيلم‌هاي خارجي براي سينماهاي ايران مطرح است، اين طرح يكسري موافق و مخالف دارد اما تعداد موافقان اكران فيلم خارجي در كشور بيشتر هستند، نكته مهمي كه در نمايش فيلم خارجي در سينماهاي ايران وجود دارد بحث مميزي است، رشد تكنولوژي در سال‌هاي اخير باعث شده كه مخاطبان فيلم‌هاي روز جهان را با كيفيت خوب و بدون سانسور و مميزي در اينترنت ببينند. نكته‌اي كه در اين موضوع مستتر است، تماشاي فيلم روي پرده سينماها و دسته‌جمعي كنار دوستان لذت ديگري دارد، آن حس و حالي كه تماشاي فيلم روي پرده به مخاطب القا مي‌كند قابل مقايسه با لپ‌تاپ و گوشي و نمايش خانگي نيست.
سيد جمال ساداتيان حدود 12 سال در پرديس سينمايي قلهك تجربه اكران فيلم خارجي را دارد؛ بر همين اساس او مي‌گويد: مي‌دانم مخاطبان از تماشاي فيلم‌هاي خارجي روي پرده استقبال مي‌كنند، صحبت‌هايي كه از نزديك با تعدادي از مخاطبان داشتم به من مي‌گفتند كه مثلا فيلم «پدرخوانده» را به دفعات زياد در نمايش خانگي ملاحظه كرده‌اند و ديدن آن روي پرده جذابيت ديگري دارد، بايد شرايطي فراهم كنيم كه توجه 80 ميليون مردم ايران به سينما جلب شود، بخشي با فيلم ايراني، بخشي هم با نمايش فيلم خارجي، جذب سينما خواهند شد.
تغيير مزاج يا تغيير ذايقه؟
اين تهيه‌كننده سينما در ادامه با بيان اينكه بايد به اكران فيلم خارجي اهميت داد توضيح مي‌دهد: بايد تلاش كنيم در سليقه و ذايقه مخاطب تغيير ايجاد كنيم. البته وزير محترم ارشاد در مصاحبه اخير خود درباره تغيير ذايقه مخاطب به تغيير مزاج مخاطب اشاره داشتند كه واقعيتش معناي كلمه تغيير مزاج آن‌هم براي مخاطب سينما را متوجه نشدم چرا كه واژه مزاج بيشتر براي گوارش و تغيير آن به كار برده مي‌شود. حال ايشان چرا اين كلمه را براي سينما به كار بردند جاي تعجب دارد.
فيلم‌هاي با موضوعات اجتماعي
كه نبايد توجيه‌گر عملكرد مسوولان باشد
او مي‌گويد: به اين نكته بايد توجه كنيم كه تغيير ذائقه مخاطب نزد سينماگران و مخاطبان يك‌جور معني مي‌دهد براي مسوولان سينما و مسوولان كشور معناي ديگري دارد. بايد در اين مورد بحث و نقد و بررسي صورت بگيرد تا به يك اشتراك جمعي برسيم كه تغيير ذائقه در مخاطب را چگونه بايد به وجود بياوريم. در حال حاضر فيلم‌هايي با موضوع‌‌هاي اجتماعي كه اهالي سينما مي‌شناسند تقريبا از بين رفته، آن جنس فيلم اجتماعي كه مدنظر مسوولان است كه مرتب ساخته مي‌شود ولي مورد توجه مردم قرار نمي‌گيرد و در گيشه شكست مي‌خورند. مسوولان به فيلم‌هاي اجتماعي اجازه ساخت مي‌دهند كه توجيه‌گر عملكرد مسوولان اجرايي باشد، اي كاش بدانند كه فيلم‌هاي با موضوعات اجتماعي نبايد توجيه‌گر عملكرد مسوولان باشد بلكه بايد انتقادي موضوعات خود را مطرح كنند.
از ميان 800 فيلم هاليوود ماهي يك فيلم انتخاب كنيم
ساداتيان با اشاره به اينكه همه مي‌دانيم ذائقه مخاطب براي نمايش فيلم خارجي به سمت فيلم‌هاي هاليوودي است، مي‌گويد: براي اكران فيلم خارجي بايد به يك سياست واحد در اكران برسيم، قطعا فيلمي در گيشه موفق مي‌شود كه همزمان با اكران جهاني در ايران اكران شود و مميزي آن هم بسيار اندك باشد كه براي مخاطب جذاب باشد در غير آن صورت ما شاهد اكران موفق فيلم‌هاي خارجي نخواهيم بود. در سال حدود 800 فيلم در هاليوود ساخته مي‌شود قطعا از بين اين تعداد فيلم مي‌شود ماهي يك فيلم انتخاب و اكران كرد كه كمترين مميزي را داشته باشيم.
سالن‌سازي را به ضد خودش بدل نكنيم
اين مدير سينما به نكته قابل اهميت ديگر اشاره مي‌كند و آن اينكه مسوولان وزارت ارشاد اعلام كردند كه به زودي به 100 پرده سالن نمايش خواهيم رسيد، بايد بدانيم كه توسعه فضاي فرهنگي امر بسيار پسنديده‌اي است اما با اين جنس فيلم‌هايي كه در حال حاضر توليد مي‌شود اگر نتوانيم مخاطب را جذب سالن‌هاي سينما كنيم سالن‌سازي به ضد خودش بدل مي‌شود نه تنها از آن سود نمي‌بريم كه ورشكسته هم خواهيم شد. حداقل با اكران فيلم خارجي خوب مي‌توانيم اين نگراني را مرتفع كنيم.
وقت‌تان را براي اكران فيلم خارجي تلف نكنيد
اما اميرحسين علم‌الهدي كارشناس سينما نظر متفاوتي دارد و معتقد است اساسا نمي‌توانيم فيلم خارجي همزمان با كشورهاي منطقه در ايران نمايش دهيم. او به صورت مختصر دلايلش را بر عدم نمايش فيلم كوتاه بيان مي‌كند.
1- عضو كنوانسيون جهاني كپي رايت نيستيم.
۲- قانون داماتوي امريكا بيش از ۴۰ سال است كه اجازه فروش فيلم به ما را نمي‌دهد.
۳ -تحريم‌هاي چندسال گذشته امريكا، اجازه فروش فيلم به ايران را نمي‌دهد.
۴- سانسور فيلم‌ها، اعتماد مردم را سلب كرده است در نديدن فيلم خارجي در سينماها.
۵- قيمت بليت پايين در ايران اجازه سرمايه‌گذاري در خريد فيلم خارجي را نمي‌دهد.
۶- توليد‌كننده داخلي فيلم مثل ايران خودرو و سايپا عاشق توليد داخلي‌اند.
۷- وقت‌تان را هدر ندهيد. نمايش فيلم خارجي در خانه‌ها محبوب‌تر خواهد بود تا سينماها به دلايل فوق.
۸- نهايتا هر موقع توانستيم با دنيا در تجارت جهاني مشاركت داشته باشيم آن موقع هم مي‌توانيم فيلم خارجي نشان دهيم.
و در آخر
وقت‌تان را تلف نكنيد. حيات طبيعي كسب وكار در سينماي ايران نداريم و نمايش فيلم خارجي مستلزم پذيرش حيات طبيعي است كه فعلا تا اطلاع ثانوي نداريم.