تبليغات وام‌دهي بانك‌ها
داود جوانشيري
يكي از گلايه‌هاي جدي مردم در سال‌هاي اخير سختگيري‌هاي خسته‌كننده بانك‌ها در پرداخت تسهيلات بانكي بوده است و متقاضيان تسهيلات خرد و كلان در دريافت تسهيلات، همواره با صف‌هاي طولاني چند ماهه مواجه بودند حتي در خصوص دريافت تسهيلات تكليفي دولت همچون وام قرض‌الحسنه ازدواج و فرزندآوري نيز متقاضيان محكوم به تحمل انتظار چند ماهه و عبور از هفت خوان رستم بوده‌اند. اما به يك‌باره چه شده است كه در و ديوار شهر و بيلبوردهاي تبليغاتي شهر به تصرف بانك‌ها و تبليغات پرداخت وام آن هم بدون سود و قرض‌الحسنه در آمده است؟ در اين يادداشت كوتاه به چرايي و دلايل بعضا قابل قبول بانك‌ها در اين خصوص نمي‌پردازيم، اما رقابت قديمي‌ترين بانك‌هاي دولتي در پرداخت تسهيلات بدون سود و قرض‌الحسنه ممكن است اين سوال را به ذهن متبادر كند كه چه شد بانك‌ها با انواع طرح‌هاي جذاب ناگهان مهربان شدند و با تبليغات در فضاي حقيقي و مجازي در رقابتي تنگاتنگ، مشتريان را به سپرده‌گذاري و دريافت وام بدون سود با تسهيل در شرايطي از قبل مدت سپرده‌گذاري و دريافت تضامين دعوت مي‌كنند؟ براي پاسخ به اين سوال بايد به مدتي قبل برگرديم؛ بانك مركزي پس از تصدي دكتر فرزين، اصلاح نظام بانكي و حل مشكل ناترازي بانك‌ها را جزو اولويت‌ها و رويكردهاي اصلي خود قرار داده و ضمن اخطار به بانك‌هاي ناتراز و وضع مقررات سختگيرانه در اضافه برداشت بانك‌ها و الزام به فروش املاك مازاد و فروش شركت‌ها و بنگاه‌هاي وابسته به بانك‌ها، تعدادي از موسسات اعتباري و بانك‌هاي ناتراز كه در وضعيت نامناسبي بودند را منحل يا ادغام كرد تا اين موضوع هشداري براي ساير بانك‌ها و موسسات اعتباري قديمي و ناتراز جهت چاره‌جويي و تلاش در مسير بازگشت به تعادل تلقي شود. به موازات اين امر، بانك مركزي اعلام كرد به منظور ساماندهي اين موضوع به هشت بانك ناتراز نيز اخطارهاي لازم به همراه يك برنامه مدون جهت به‌روزرساني و خروج آنها از انباشت بيشتر زيان انباشته ارايه كرده است و در اين مقطع بود كه كم‌كم فراخوان پرداخت وام بانك‌هاي بزرگ را بعد از سال‌ها غيبت، مشاهده كرديم و به نظر مي‌رسد يكي از برنامه‌هاي ابلاغي بانك مركزي به بانك‌هاي ياد شده، تلاش مضاعف در جذب و تجهيز منابع به منظور جبران بخشي از ناترازي و عدم تعادل در سود و زيان بانك‌هاست. البته اهداف ديگري نظير كنترل جريان پول و نقدينگي از سوي بانك مركزي نيز در اين موضوع قابل تصور است. در شرايطي كه بانك‌هاي تجاري و بزرگ به‌طور سنتي علاقه‌اي به پرداخت تسهيلات ارزان‌قيمت نداشته‌اند و در سنوات اخير دولت سعي كرد با ايجاد و تقويت دو بانك تخصصي قرض‌الحسنه، به دليل افزايش مشكلات اقتصادي و معيشتي مردم به تقاضاي روزافزون مردم به تسهيلات خرد و ارزان‌قيمت را عينيت بخشد و بانك‌هاي تخصصي قرض‌الحسنه نيز با تلاش مضاعف در يك رقابت نابرابر با بانك‌هاي تجاري توانستند از يك سو به نيازهاي فوري بخش بسيار زيادي از متقاضيان وام پاسخ دهند و از سوي ديگر بدون توسل به استقراض و خلق پول و توليد نقدينگي و ساير زمينه‌هاي ناترازي از محل دريافت حداكثر 4 درصد كارمزد سالانه به سود دست يافته و اعتماد از دست رفته عمومي به بانك‌ها را برگردانند، بايد ديد اين توفيق اجباري بانك‌هاي تجاري كه احتمالا به صورت كوتاه‌مدت و در قالب يك استراتژي موقت و محدود ظهور كرده است، مي‌تواند متقاضيان تسهيلات را جذب و راضي كند؟ نگاهي كوتاه به شرايط اعلامي اين بانك‌ها در پرداخت وام قرض‌الحسنه كه باز هم معطوف به جلب منافع و سود بيشتر به نفع بانك است تا متقاضي وام، در رسانه‌هاي مختلف به تركمنچاي تشبيه شده است و در اين شرايط كه بازارهاي موازي از قبيل ارز، طلا، بورس، مسكن و... نيز با چالش‌هاي متعدد و ركود و عدم اقبال در سرمايه‌گذاري مواجه هستند، بايد چند ماه منتظر ماند و ديد كه آيا توسل به اين داروي مسكن، مي‌تواند نقش قابل توجهي در افزايش منابع بانك‌ها، رفع ناترازي و رسيدن به تعادل در سود و زيان بانك‌ها ايفا كند يا خير؟