بسياري از ناظران مي‌گويند اقتصاد مي‌تواند به پاشنه‌آشيل حزب كمونيست چين تبديل شود
2024؛ سال سقوط اژدهاي زرد؟
از شروع سال ۲۰۲۰ تا به امروز، چين حال و روز آشفته‌اي داشته است: اقتصادي كه سير نزولي طي كرده، افزايش نرخ رشد بيكاري بالاخص ميان جوانان و از ميان رفتن اعتبار ارزش دارايي‌هاي افراد. در عرصه منطقه و فرامنطقه‌اي نيز پكن از يك‌سو درگير تنش‌ها در تايوان است و از ديگر سو رقابتي آشكار و پنهان با واشنگتن را تجربه مي‌كند. شي جين‌پينگ، رييس‌جمهوري چين با آينده‌اي نامعلوم اما همچنان در راس امور قرار دارد و بر همه چيز مسلط است. با لحاظ كردن گزاره‌هاي فوق مي‌توان گفت كه سال ۲۰۲۳، سال سختي براي پكن بود و براساس اطلاعات پيش‌بيني مي‌شود سال 2024 چين با چالش‌هاي مشابهي دست و پنجه نرم خواهد كرد.
فصل تازه‌اي از بحران در تايوان
تايوان انتخابات رياست‌جمهوري خود در ۱۳ ژانويه را برگزار مي‌كند از همين رو سال جديد ممكن است با يك بحران كوچك در جنوب چين آغاز شود. لاي‌چينگ‌ته، معاون كنوني تايوان كه زيرنظر رييس‌جمهور تساي‌اينگ‌ون خدمت مي‌كند و يكي از اعضاي حزب «پيشروي دموكرات» است، در نظرسنجي‌ها با اندكي برتري پيشرو است. انتخاب او پكن را آزار خواهد داد؛ زيرا «لاي» مدافع تايواني مستقل‌تر است و به شدت با حزب كمونيست چين مشكل دارد. اگرچه «لاي» گفته است كه خواستار استقلال رسمي تايوان يا كنار گذاشتن نام جمهوري چين كه خط قرمز پكن است، نخواهد شد؛ اما تاكيد دارد كه حاكميت تايوان «يك واقعيت» است و به نامزدهاي رقيب خود يادآوري كرد كه طبق استانداردهاي پكن، همه آنها طرفدار استقلال تايوان هستند. پيروزي «لاي» احتمالا باعث افزايش تحركات نظامي پكن از جمله مانورهاي دريايي و نفوذ به حريم هوايي آنها خواهد شد. براساس گزارش‌هاي هفته گذشته درباره ديدار ماه نوامبر شي و جو بايدن، اظهارات رييس‌جمهور چين در مورد اتحاد مجدد با تايوان وحشتي را در واشنگتن برانگيخته است، اما حمله پكن به اين جزيره خودمختار بسيار بعيد به نظر مي‌رسد. اين امر خطرناك و دشوار خواهد بود، به‌ويژه زماني كه چين با بحران‌هاي ديگري نيز دست و پنجه نرم مي‌كند. حتي پيروزي حزب اپوزيسيون، «كومينتانگ» يا همان حزب ناسيوناليست تايوان در ۱۳ ژانويه ممكن است مشكلاتي ايجاد كند. آنها بيشتر طرفدار چين هستند تا حزب «پيشروي دموكرات» كه فعلا بر سر كار است، اما به سختي كليد اين جزيره را به پكن تحويل خواهند داد. مقامات چيني ممكن است اهميت پيروزي كومينتانگ در انتخابات را دست بالا بگيرند و آن را نشانه‌اي از نفوذ چين در تايوان بدانند. اگرچه ۱۷درصد از راي‌دهندگان تايواني در نظرسنجي اخير گفتند كه چين نگراني اصلي آنهاست، اما بيش از دو برابر اين تعداد اولويت‌هاي اقتصادي را مدنظر دارند.
چالش عدم اعتماد
آن‌گونه كه فارين پاليسي نوشته، در داخل، قيمت مسكن در چين سال‌هاست كه در آستانه سقوط قرار داشته است و سال ۲۰۲۴ مي‌تواند سالي باشد كه درنهايت مرز مقاومت درهم شكسته شود. بحران در ميان توسعه‌دهندگان املاك در سال جاري به اندازه كافي بد بود و دامن شركت‌هايي مانند كانتري گاردن را گرفت؛ نهاد‌هايي كه زماني امن به نظر مي‌رسيدند. پروژه‌هاي شكست‌خورده املاك و مستغلات بسياري وجود دارد، اما گزاره‌اي كه دولت چين واقعا از آن مي‌ترسد كاهش قيمت مسكن است؛ چون ۷۰درصد از دارايي خانوارهاي چيني در ملك سرمايه‌گذاري مي‌شود. دولت در داده‌هاي مختلف به دنبال يافتن راه‌حل گمشده هستند؛ اما تنها كاري كه مي‌كند تهديد تحليلگران است و ظاهرا مي‌خواهد از زمزمه‌هاي مردم در مورد وضعيت بد اقتصاد چين جلوگيري كند. اكنون اختلاف زيادي بين شاخص‌هاي رسمي قيمت مسكن و ميزان فروش املاك و مستغلات در بازار وجود دارد. قيمت‌ها در بسياري از شهرها حداقل ۱۵درصد و در پكن تا ۳۰درصد كاهش يافته است. با گسترش اين روندها، شايد اعداد رسمي نيز مجبور شوند واقعيت‌هاي موجود را بپذيرند كه باعث بحران عدم اعتماد گسترده‌تري خواهد شد.
حيات سياسي «شي» متزلزل مي‌شود
به نوشته وال استريت ژورنال، در سال ۲۰۲۳ چند تن از رهبران بلندپايه چين سقوط كردند، يعني وزير خارجه چين گانگ و وزير دفاع لي شانگ فو؛ البته كه روايت كامل كنار گذاشته شدن دو وزير همچنان مبهم است. سياست رهبري عالي حزب كمونيست چين در سال جديد بي‌ثبات است. با اينكه سال گذشته شي جين‌پينگ پست‌هاي برتر خود را دراختيار وفادارانش قرار داده بود، اما درنهايت دو وزير در ظاهر خيانتكار به شكلي پرحاشيه كنار گذاشته شدند. ناظران با استناد به مولفه قوي مي‌گويند، اين مساله‌اي بسيار عجيب است كه شي در سياست حزبي بسيار كاربلد بوده؛ اما حكومت او بر چين دستاوردهاي خوبي نداشته است، به خصوص در سه سال گذشته. ستايش‌هاي اجباري حاكميتي نيز نمي‌تواند او را از احساس ناامني رها كند يا حداقل نفهمد كه بسياري از مردم او را به خاطر وضعيت كشور سرزنش مي‌كنند. اين احساس ناامني بر بقيه مقامات نيز تاثير مي‌گذارد، زيرا زندگي، ثروت و آزادي آنها به هوس‌هاي شي وابسته است. همه اين تنش‌ها احتمالا در سال آينده منجر به بازي‌هاي سياسي دراماتيك خواهد شد. علي‌رغم همه صحبت‌ها در مورد جناح‌ها و متحدان، سياست حزب كمونيست چين از جهاتي شبيه سازمان‌هاي مافيايي است. وقتي چاقوكشي شروع شود دوستي‌ها از بين مي‌رود. اگر حركت مهمي عليه شي انجام شود، هيچ بعيد نيست از سوي افرادي باشد كه از طريق او رشد كرده و حمايت مالي شده‌اند.
اعتبار از دست رفته
هفته گذشته، كانگ، خبرنگار آسوشيتدپرس دو پيام را در حساب كاربري ويبو خود به اشتراك گذاشت كه تغييرات خلق و خوي مردم چين را در سه سال گذشته نشان مي‌داد. در ژوئن ۲۰۲۰، يك غريبه به او پيام داد: «از چين گمشو بيرون» در اين ماه، همان حساب كاربري پيام داده بود كه «متاسفم». بسياري از جوانان چين در چند سال گذشته همين مسير را در پيش گرفته‌اند. با پيروزي بر كوويد در تابستان ۲۰۲۰ جواناني كه تحت تاثير تعاليم ملي‌گرايانه حزب حاكم بزرگ شده بودند يك احساس غرور ملي درون‌شان زنده شد، زماني كه چيني‌ها به زندگي عادي بازگشتند در‌حالي كه بقيه جهان در خانه‌هاي خود پناه گرفته بودند. اين احساس با گسترش خصومت نسبت به غرب، به ويژه ايالات‌متحده آميخته شد و تئوري‌هاي توطئه‌اي كه ايالات‌متحده را مقصر مي‌دانستند، بيش از پيش رواج يافت، اما نااميدي از سياست كوويد صفر در سال‌هاي ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، آميخته با بحران اقتصادي، افكار عمومي و به‌ويژه جوانان را كاملا تغيير داده است. يكي از نشانه‌هاي تغيير هم اين است كه افكار عمومي چين به سمت ارزش‌هاي تبليغي ايالات‌متحده تغيير كرده است؛ سيگنالي براي ابراز نارضايتي از مسير سياست‌هاي پكن. در سال ۲۰۲۴، بدبيني نسبت به آينده پيش رو احتمالا بدتر خواهد شد. به نظر مي‌رسد كم‌رنگ شدن ارزش‌هاي ناسيوناليستي و چشم‌اندازهاي وخيم اقتصادي منجر به افزايش افسردگي در ميان جوانان ۱۸ تا ۲۴ ساله، مخصوصا فارغ‌التحصيلان شده است. نااميدي و خشم جوانان در دسامبر ۲۰۲۲ منفجر شد، زماني كه چين بزرگ‌ترين تظاهرات گسترده سال‌هاي اخير خود را عليه سياست كوويد صفر تجربه كرد. اين احتمال در سال آينده نيز وجود دارد. اين بدبيني به ميل فرار يا مهاجرت به كشورهاي توسعه يافته نيز دامن خواهد زد. يكي از دلايل اصلي چرخش حزب كمونيست چين به سوي سركوب مخالفان از يك دهه پيش تا به امروز، اين باور بود كه حزب در حال از دست دادن جوانان است. پاسخ دولت به اين بحران جديد، اصرار بر گسترش ميهن‌پرستي اجباري و سانسور بيشتر فضاي مجازي بود. در سال ۲۰۲۳ و ظهور هوش مصنوعي نيز حزب حاكم با مجموعه‌اي جديد از محدوديت‌ها به استقبال اين تكنولوژي رفت و نشان داد كه توانايي چنداني براي تامين آينده مورد توقع جوانان ندارد.
آتش‌بسي شكننده
نشست شي و بايدن كه ماه نوامبر در حاشيه نشست سانفرانسيسكو برگزار شد، به نظر مي‌رسد كه موفقيت‌آميز بوده و هر دو طرف آن را يك پيروزي مي‌دانند، اين نشست آتش‌بسي موقت را براي رابطه‌اي كه سال‌ها در حال سقوط بود، فراهم كرد. اين تفاهم شامل ازسرگيري مذاكرات نظامي بين پكن و واشنگتن است. ظاهرا قرار بر اين است كه در رسانه‌هاي دولتي چين لفاظي‌هاي ضد ايالات‌متحده خاموش شود؛ اگرچه هنوز صداي انتقادها بلند است. ناظران مي‌گويند، انتظار نداشته باشيد كه اين مسير ادامه‌دار باشد. تنش‌هاي ساختاري بين دو قدرت به اندازه‌اي شديد است كه برخي بحران‌هاي جديد باعث مي‌شود چين به حالت جنگجوي خود بازگردد. اما اين وضعيت به وخامت سال ۲۰۲۰ نخواهد بود. چين به اندازه كافي مشكلات دارد تا براي مدتي مشكل‌تراشي نكند. هميشه اين نگراني وجود دارد كه لفاظي‌هاي ضد چين در واشنگتن روابط اين دو ابرقدرت را حين انتخابات تضعيف كند. اما حقيقت اين است كه راي‌دهندگان امريكايي پاي صندوق‌هاي راي به چين اهميتي نمي‌دهند. خطر واقعي ممكن است تلاش چين براي مداخله در انتخابات باشد كه احتمالا به سمت سياستمداران خاصي حركت كنند مخصوصا در مناطقي كه راي‌دهندگان چيني بالايي دارند.