احسان لطيفي| جزييات اختلاف وزير امور خارجه ايالات متحده و نخست‌وزير اسراييل حكايت از چالش‌هاي پيش رو دارد. آنتوني جي. بلينكن، وزير امور خارجه ايالات‌متحده به خاورميانه بازگشت تا اسراييل را به كاهش شدت حملاتي كه به كشته‌شدن هزاران غيرنظامي فلسطيني منجر شده، مجبور كند و مانع از گسترش جنگ در منطقه شود اما جزييات گزارش‌نشده از درگيري بين بلينكن و بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل به چالش‌هاي پيش رو اشاره مي‌كند. آن‌گونه كه نيويورك تايمز و وال استريت ژورنال فاش كرده‌اند، در جلسه‌اي خصوصي، بلينكن به نتانياهو گفت كه اسراييلي‌ها بايد با آتش‌بس‌هايي موقت در غزه موافقت كرده تا امكان ارسال كمك‌هاي بيشتر به غيرنظاميان فراهم شده و به آنان اجازه داده شود كه بتوانند منطقه جنگي را ترك كنند. مقامات امريكايي گفتند كه نتانياهو پيشنهاد را نپذيرفت. سپس بلينكن گفت كه خواسته دولت بايدن را در كنفرانسي خبري اعلام خواهد كرد؛ همين گزاره باعث شد نتانياهو با صدور بيانيه‌اي سركشانه پيش‌دستي كند. نتانياهو مدعي شد: «من به بلينكن گفتم كه هيچ چيز ما را متوقف نمي‌كند.» طي چند روز پس از بگومگوهاي ديپلماتيك و به‌رغم اظهارات نتانياهو، ارتش اسراييل برقراري چند نوبت آتش‌بس چهارساعته در غزه را اعلام كرد. اين اتفاق باعث شد كه تنش‌هاي شديد حاكم بر روابط ايالات‌متحده و مهم‌ترين شريكش در خاورميانه اندكي تسكين يابد.
تنش‌هاي پشت پرده
از زمان حملات ۷ اكتبر حماس، بايدن شديدا حامي جنگ اسراييل در غزه بوده كه در آن، ارتش اسراييل با تسليحات امريكايي بيش از ۲۲ هزار فلسطيني را كشته كه اكثر آنها غيرنظامي بودند. اما در حالي كه بلينكن براي چهارمين بار از زمان آغاز جنگ به خاورميانه پرواز مي‌كند، بايدن و دستيارانش به‌طور فزاينده‌اي با همتايان اسراييلي خود بر سر طيفي از مسائل حياتي، از جمله توقف تلفات غيرنظاميان، خطرات ناشي از بروز جنگ گسترده منطقه‌اي و آينده غزه پساجنگ درگير هستند. احتمالا هنگام ورود بلينكن به اسراييل اين اختلاف‌نظرها اوج بگيرد. دينا اسفندياري، مشاور ارشد خاورميانه و شمال آفريقا در گروه بحران به وال‌استريت ژورنال گفت: «چشم‌انداز تشديد تنش قابل‌توجه بوده و مي‌ترسم كه با بدترشدن روزافزون وضعيت و با افزايش احتمال اشتباه محاسباتي، در اين مسير درگيري‌ها به شكلي جدي‌تر ادامه يابد. تنها چيزي كه در حال حاضر كمك كرده اين است كه اكثر بازيگران درگير واقعا از تشديد تنش‌ها دوري مي‌كنند.» اما يوئل گوزانسكي، كارشناس ارشد موسسه مطالعات امنيت ملي دانشگاه تل‌آويو به وال‌استريت ژورنال گفت كه در حال حاضر، خاورميانه درگير جنگ منطقه‌اي كم‌شدت قرار دارد؛ رخدادي كه مي‌تواند بدتر شود. او اذعان كرد: «مشكل اين است كه هيچ‌كس نمي‌داند آستانه جنگي گسترده چيست. ممكن است همه اشتباه كنند. فرود يك موشك در مكاني نامناسب و زمان اشتباه مي‌تواند تنش‌ها را تشديد كند.» وزير خارجه امريكا در ماراتني ديپلماتيك كه بيش از يك هفته ادامه خواهد يافت از كشورهاي تركيه، يونان، اردن، قطر، امارات متحده عربي، عربستان سعودي و مصر ديدن خواهد كرد. او همچنين قصد دارد از مقر تشكيلات خودگردان فلسطين در كرانه باختري نيز بازديد كند. بلينكن جمعه‌شب وارد استانبول شد و قرار است روز شنبه با مقامات ارشد تركيه ديدار كند.
روزنه‌اي كه ممكن است بسته شود
متيو ميلر، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا در روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت: «ما انتظار نداريم كه در اين سفر رايزني‌ها آسان باشد. بديهي است كه مسائل سختي پيش روي منطقه قرار دارد و انتخاب‌هاي دشواري در پيش است.» از نظر برخي معيارها، بازگشت به ديپلماسي فشرده شاتل خاورميانه‌اي، چالش‌برانگيزترين ماموريت دوران تصدي بلينكن است. مايكل ميلشتاين، افسر اطلاعاتي سابق اسراييل كه اكنون به عنوان رييس انجمن مطالعات فلسطين در مركز موشه دايان دانشگاه تل‌آويو خدمت مي‌كند، گفت كه ممكن است پنجره گزينه‌هاي ديپلماتيك بسته شود. او افزود: «ممكن است سفر بلينكن آخرين فرصت حل بحران از طريق ابزارهاي ديپلماتيك باشد. در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه احتمال درگيري بيشتر از راه‌حل سياسي است.» ناظران مدعي‌اند برخلاف حمايت تقريبا بي‌چون و چراي دولت بايدن از اوكراين، بلينكن تلاش كرده كه حمايت از جنگ اسراييل عليه حماس را با تلاش براي محدودكردن رنج فلسطينيان متعادل كند. اين كار باعث ايجاد تنش با برخي متحدان ايالات متحده در خارج از كشور و فشار سياسي در داخل شده است. ميلر گفت كه اولويت‌هاي بلينكن در سفر به اسراييل شامل بحث در مورد اقداماتي فوري براي افزايش كمك‌هاي بشردوستانه اساسي به غزه و طرح‌هايي براي ارتش اسراييل جهت انتقال به مرحله بعدي عمليات نظامي و گام‌هاي جديد براي محافظت از غيرنظاميان است. بلينكن همچنين با مقامات منطقه‌اي درباره آزادي ۱۲۹ اسير باقي‌مانده در غزه صحبت خواهد كرد. او قصد دارد به موضوع پيچيده برنامه‌ها براي حكومت آتي غزه و چشم‌انداز دستيابي به راه‌حل سياسي بين اسراييل و فلسطيني‌ها پس از پايان درگيري بپردازد.
اولويت بلينكن
دولت بايدن همچنين نگران است كه درگيري‌ها به سراسر منطقه گسترش يابد. جلوگيري از آن اولويت فوري اولين سفر بلينكن به خاورميانه بود.
به نظر مي‌رسيد كه تنش‌ها براي چند هفته كاهش را تجربه كند، اما با حمله اخير اسراييل به لبنان كه منجر به شهادت صالح العاروري، معاون رهبر سياسي حماس شد، تنش‌ها دوباره افزايش يافت. همچنين افزايش تبادل آتش ميان انصار‌الله يمن و ارتش ايالات متحده و حملات مداوم عليه نيروهاي امريكايي مستقر در عراق و سوريه توسط محور مقاومت به خطر گسترش جنگ دامن زد. سوزان مالوني، مدير برنامه سياست خارجي در موسسه بروكينگز به وال‌استريت ژورنال گفت: «حتي اگر شاهد بدترين سناريو (يعني جنگي تمام‌عيار در خاورميانه نباشيم)، با وضعيتي روبه‌روييم كه براي بسياري از طرف‌ها غيرقابل‌دفاع است. اسراييل حاضر نيست عقب‌نشيني كند.» اما حتي در شرايطي كه انتظار مي‌رود بلينكن مذاكرات سختي با نتانياهو داشته باشد، او همچنان بي‌قيدوشرط فروش محموله‌هاي بزرگ تسليحاتي به اسراييل را تاييد مي‌كند. خالد الگيندي، كارشناس ارشد موسسه خاورميانه به نيويورك تايمز توضيح داد: «گفت‌وگوهاي دشواري پيش رو است.» الگيندي ترديد دارد كه بلينكن بتواند بيشتر از اين براي حفاظت از غيرنظاميان غزه يا شكل‌دادن به برنامه‌هاي اسراييل براي فرداي پس از جنگ كاري كند. او گفت: «نمي‌دانم چقدر خوب پيش مي‌رود زيرا سه ماه است كه آنها با هم صحبت كرده و پيشرفت زيادي حاصل نشده است.»
احتمالا موضوع غزه پساجنگ از همه سخت‌تر باشد. بايدن و بلينكن درخواست خود براي راه‌حل سياسي بلندمدتي كه در آن اسراييل با ايجاد كشور فلسطين موافقت كند را دوباره مطرح كرده‌اند، اما نتانياهو ماه گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران مدعي شد از اينكه طي دوره‌هاي متعدد خود به عنوان نخست‌وزير مانع تشكيل كشور فلسطيني شده، احساس افتخار مي‌كند. الگيندي گفت: «اسراييلي‌ها و امريكايي‌ها در دو دنياي متفاوت سير مي‌كنند.»
طرح پيشنهادي وزير دفاع اسراييل
همزمان با سفر بلينكن، وزير دفاع كابينه نتانياهو طرح جديدي براي فرداي پس از جنگ ارايه داد كه باعث شد اختلافات درون كابينه نتانياهو در مورد اين موضوع، بيش از پيش آشكار شود. پيشنهاد يوآو گالانت، وزير دفاع اسراييل و يكي از اعضاي ميانه‌روي حزب راستگراي ليكود به رهبري نتانياهو نشان‌دهنده فشار واشنگتن و ديگران براي كاهش شدت جنگ بود.
دولت بايدن از اسراييل خواسته كه براي «فرداي پس از جنگ» و نحوه اداره غزه پس از پايان نبرد برنامه‌ريزي كند. هرچند تحليلگران مي‌گويند كه براي جلوگيري از خروج متحدان راستگرايش از كابينه ائتلافي، نتانياهو هرگونه بحث داخلي جدي يا تلاش ديپلماتيك حول چنين طرحي را به تعويق انداخته است. پيشنهاد گالانت كه روز پنجشنبه در جلسه كابينه امنيتي اسراييل به اشتراك گذاشته شد، اين طرح خواستار حفظ كنترل نظامي اسراييل بر مرزهاي غزه است، درحالي كه «گروه ضربتي چندمليتي» نيز بر بازسازي و توسعه اقتصادي در اين منطقه نظارت كند.
براساس جزييات ادعايي جلسه كابينه كه به رسانه‌هاي اسراييلي درز كرده است، قرار بر آن است كه فلسطيني‌هاي غزه كه با حماس ارتباطي ندارند، امور غيرنظامي نوار غزه را بر‌عهده بگيرند، اما هيچ نقشي براي تشكيلات خودگردان فلسطيني كه كرانه باختري را اداره مي‌كند، ديده نشده و همچنين قرار نيست كه غيرنظاميان اسراييلي‌ها دوباره در غزه ساكن شوند.
به نظر مي‌رسد كه پيشنهاد ادعايي گالانت تلاشي براي دستيابي به خطي متعادل باشد. اين طرح دخالت تشكيلات خودگردان فلسطين كه در بخش‌هايي از كرانه باختري اقتدار دارد را در اداره غزه پس از جنگ رد مي‌كند. دولت بايدن خواهان ايفاي نقش تشكيلات پس از جنگ شده و آن را راهي به سوي راه‌حل به اصطلاح دو كشوري مي‌داند. بسياري از سياستمداران جناح راست اسراييل با اين راه‌حل مخالفند اما طرح ادعايي گالانت اسكان مجدد اسراييلي‌ها در غزه را نيز رد مي‌كند؛ ايده‌اي كه اسراييلي‌هاي راستگراي افراطي از آن حمايت مي‌كنند. در روزهاي اخير، ايتامار بن گوير، وزير امنيت داخلي و بزالل اسموتريچ، وزير دارايي كابينه نتانياهو ايده ادعايي تشويق مردم غزه براي مهاجرت داوطلبانه به كشورهايي كه مايل به پذيرش آنها هستند را مطرح كرده‌اند. وزارت امور خارجه امريكا از بزالل اسموتريچ و ايتامار بن گوير، دو وزير اسراييلي كه خواستار جابه‌جايي فلسطيني‌هاي غزه شدند به‌شدت انتقاد كرد. در بيانيه وزارت آمده كه اظهارات اين دو «تحريك‌آميز و غيرمسوولانه» بوده و ايالات متحده روشن، ثابت و صريحا گفته كه غزه سرزمين فلسطيني‌هاست و سرزمين فلسطين باقي خواهد ماند. بن گوير، وزير امنيت داخلي اسراييل در رسانه‌هاي اجتماعي مدعي شد: «درحالي كه ايالات‌متحده را تحسين مي‌كنم، با تمام احترام، ما ستاره ديگري روي پرچم امريكا نيستيم.»
چند صدايي در كابينه « بي‌بي»
اسموتريچ افراطي در پستي فيس‌بوكي از طرح گالانت انتقاد كرد و مدعي شد كه خطر تكرار حملات حماس را در پي خواهد داشت و درخواست خود براي «مهاجرت داوطلبانه فلسطينيان» از غزه را تكرار كرد. رسانه‌هاي خبري اسراييل جلسه روز پنجشنبه كابينه امنيتي اسراييل را جنجالي توصيف كرده و گفتند كه جلسه پس از حمله چند وزير به ژنرال هرتزل هالوي، رييس ستاد ارتش به پايان رسيد. علت انتقاد آنها به هالوي تشكيل كميته‌اي حقيقت‌ياب براي تحقيق درباره شكست‌هاي اطلاعاتي و امنيتي اسراييل است كه منجر به حملات ۷ اكتبر حماس شد. ژنرال هالوي گفت كه تحقيقات محدود مي‌تواند درس‌هايي را به همراه داشته باشد كه در درگيري فعلي مفيد خواهد بود. روز جمعه، بني گانتز، سياستمدار ميانه‌روي اسراييلي كه پس از ۷ اكتبر به كابينه جنگي نتانياهو پيوست، به‌شدت از وزيراني كه به ژنرال هالوي حمله كردند، انتقاد كرد و حملات آنها را ناشي از انگيزه سياسي خواند. او مدعي شد: «ما درگير جنگي سخت در چندين جبهه هستيم و بايد اتحاد داشته باشيم.» اما او در ادامه نتانياهو را به دليل اجتناب از بحث جدي درباره استراتژي و پيامدهاي جنگ سرزنش كرد و گفت: «او بايد به اين مساله رسيدگي كرده و بين وحدت داخلي و امنيت و سياست، يكي را انتخاب كند.»
ائتلاف نتانياهو با ۶۴ كرسي در پارلمان ۱۲۰ نفره اكثريتي شكننده دراختيار دارد. گانتز و ساير رقباي ميانه‌رو كه براي تشكيل كابينه اضطراري جامع به نتانياهو پيوستند، توافقنامه ائتلافي را امضا نكرده و اعلام داشتند كه در صورت صلاحديد، كابينه را ترك خواهند كرد.
با كاهش محبوبيت و تا حد زيادي به دليل شكست‌هاي امنيتي ۷ اكتبر، نتانياهو دوست ندارد كه به زودي انتخابات پارلماني برگزار شود و قصد دارد به هر نحوي كه شده، ائتلاف را كنار هم نگه دارد.