فرشاد مومني، رييس موسسه دين و اقتصاد در نشست «ارزيابي لايحه بودجه سال 1403 به مثابه برنامه يك‌ساله توسعه كشور» در فرهنگستان علوم سخنراني داشته كه در آن به مباحث مرتبط با توسعه و بودجه يك سال آينده ايران پرداخته است. وب‌سايت جماران اين سخنراني را به طور كامل پوشش داده و در اينجا بخش‌هايي از آن ارايه مي‌شود.
عامل ايجاد فقر چيست؟
در جامعه‌اي كه غيرمولدها سلطه پيدا كنند، فقر، فلاكت، عقب‌ماندگي و وابستگي ذلت‌آور به دنياي خارج، نصيب جامعه‌مان خواهد شد. جامعه بي‌برنامه و فاقد برنامه و بودجه با كيفيت در معرض آشفتگي‌ها، تلاطم‌ها و نابساماني‌هاي بسيار جدي قرار مي‌گيرد.
قبلا هم نسبت به پيامدهاي خطاهاي بسيار نگران‌كننده در جهت‌گيري‌هاي بودجه 1401 هشدار داده بوديم و پيش‌بيني كرديم از درون اين جهت‌گيري‌ها، آشوب‌هاي خطرناك در سطح جامعه در ماه‌هاي مياني سال 1401 رخ خواهد داد و بسيار متاسفيم كه تقريبا تمام پيش‌بيني‌هاي ما عينا محقق شد و همه دست‌اندركاران ساختار قدرت مي‌دانند كه چه ميزان آن حوادث، فاجعه‌آميز، فرصت‌سوز و مشروعيت‌زدا بود. ما دل‌مان مي‌خواهد دوباره اين حوادث تكرار نشود و به همين دليل است كه دوباره در اين زمينه صحبت مي‌كنيم.
هشدار فائو درباره روند
غيرمتعارف صادرات آب ايران
سازمان فائو، گزارشي در سال 2020 منتشر كرده و در آن، راجع به روند غيرمتعارف صادرات آب به نام صادرات محصولات كشاورزي به ما هشدار داده‌اند. در گزارش 2022، فائو به صراحت مي‌گويد ايران همچنان در صادرات آب برترين محصولات كشاورزي، جزو 10 كشور اول دنياست. اين احتياج به بازنگري دارد و اگر اين روند مخرب، استمرار پيدا كند، ما شرايط خيلي غيرمتعارف‌تري را تجربه خواهيم كرد. در همين گزارش، از تراز منفي وحشتناك و دايما رو به افزايش تجارت محصولات كشاورزي سخن گفته شده است.
ابعاد نگران‌كننده ترك تحصيل دانش‌آموزان
چرا گستره و عمق فقر و فلاكت در ايران، تا اين ميزان آزاردهنده و تهديدآميز مي‌شود. چرا آمارهاي مربوط به ترك تحصيل دانش‌آموزان ابعاد نگران‌كننده پيدا كرده و آيا دولت نمي‌خواهد از خود بپرسد كه فقط در سال تحصيلي 1402-1401، در سه مقطع تحصيلات پايه، حدود 930 هزار نفر ترك تحصيل را تجربه كرديم؟ با اين همه هزينه‌اي كه كرديم همچنان بالغ بر 10درصد جمعيت‌مان به كلي بي‌سواد هستند. اينها همه به هم مربوط است.
وقتي پايه‌هاي بنيه توليد كشور متزلزل مي‌شود، از همه ابعاد خسارت مي‌پردازيم. مقامات رسمي علنا مي‌گويند از كل موجودي 150 ميليارد دلاري صندوق توسعه ملي، چيزي نزديك به 10 ميليارد باقي مانده است. شما اين همه منابع را هم اضافه بر سازمان هزينه كرديد و كارنامه اين شده و اين روندهاي نگران‌كننده را داريد. زياده‌گويي‌هاي افراطي درباره چشم‌انداز درآمدهاي ناشي از مولدسازي و زياده‌گويي‌ها درباره ادعاي تخصيص منابع به طرح‌هاي عمراني، ابزاري براي برخورد غيرصادقانه با مردم و مجلس است و براي دولت هزينه‌هاي پرستيزي و براي ملت هزينه‌هاي غيرقابل جبران دارد.
ساخت ورزشگاه اولويت دارد يا ساماندهي به فقر؟
يك‌باره، در شرايطي كه كشور با اين انبوه بحران‌هاي كوچك و بزرگ اقتصادي روبه‌رو است، از زبان مقامات رسمي كشور اظهار مي‌شود كه مي‌خواهيم بزرگ‌ترين ورزشگاه كشور را كليد بزنيم! اگر واقعا اين ضرورت بود، چرا در سند برنامه هفتم پيش‌بيني نشده بود! اگر واقعا جمع‌بندي شما اين است كه اولويت در اين كشور مثلا فقر نزديك به 30درصد و در آستانه فروافتادن 40درصد ديگر جمعيت به زير خط فقر نيست و ورزشگاه ساختن اولويت دارد، ممنون مي‌شويم كه منطق‌هاي‌شان را به ما بگويند! تلخ‌ترين قسمت قضيه، اين است كه اكنون مي‌گويند چند صدهزار خانه هم مي‌خواهند بسازند و هم ورزشگاه و هم خانه را قرار است چيني‌ها بسازند! اين بسيار تلخ و غم‌انگيز است. وعده فرودگاه‌سازي داده مي‌شود درحالي كه خودشان گزارش مي‌دهند كه بيش از 90درصد فرودگاه‌هاي كشور، اساسا فاقد صرفه اقتصادي است و توجيه اقتصادي ندارد. اين اولويت‌هاي كاذب، مشكوك و شبه‌ناك جز از درون بدون برنامه بودن بيرون نمي‌آيد. يك مقام مسوولي در اين شرايط، مي‌گويد ما مي‌خواهيم بزرگ‌ترين شهر بازي را براي شهر تهران بسازيم. اينها از كدام اولويت‌سنجي عالمانه بيرون آمده! چطور توجه نمي‌كنيم كه درست همزمان با اين اظهارات غيرمتعارف و غيربرنامه‌اي، مرتبا شاهد اين هستيم كه درباره استمرار خروج نگران‌كننده سرمايه‌هاي انساني و مادي از كشور آمار داده مي‌شود!
خروج سرمايه آشكار
از مرز 9 ميليارد دلار عبور كرد
گزارش بانك مركزي مي‌گويد، فقط در بهار 1402، خروج سرمايه ثبت شده آشكار و علني در كشور ما از مرز 9 ميليارد دلار عبور كرده است! متاسفانه عزيزان به جاي اينكه اصل مساله را ريشه‌يابي كنند و براي آن چاره‌اي بينديشند، راهكار را در اين ديدند كه انتشار داده‌هايش را متوقف كنند. اينها شيوه‌هاي خوبي نيست. بارها گفته‌ايم كه ماجراي خروج سرمايه‌هاي انساني از كشور، بايد براي كشور ما حياتي‌ترين نگراني باشد. در چارچوب مناسبات بي‌برنامه است كه مقامات رسمي كشور مي‌گويند ما نسبت به اين حجم از خروج سرمايه‌هاي انساني، اصلا نگراني نداريم.
تبليغات كر‌كننده و عملكرد صنعتي
گزارشي كه در دي ماه 1402، توسط مركز پژوهش‌هاي مجلس منتشر شده، لايحه بودجه را از دريچه طرز نگاهش به صنعت مورد بررسي قرار داده است. در آنجا به صراحت و لطافت به حكومتگران گرامي و به ويژه دولت و مجلس مي‌گويد پديده كاهش شديد توليد صنعتي، پديده‌اي است كه به‌رغم تبليغات كر‌كننده مقامات محترم، استمرار دارد. در تابستان 1402، درحالي كه رشد توليد ناخالص ملي ادعايي، معادل 7درصد است، رشد منعكس شده در بخش صنعت، 2.6درصد است.
آيا كسي است كه معنا و دلالت‌هاي اين مساله را بفهمد كه ما چه آينده‌اي را براي خود رقم مي‌زنيم كه در ربع اول قرن بيست و يك، خام‌فروشي جوركش توليد صنعتي در كشورمان شده است!
اثر يك درصد افزايش ماليات بر ارزش افزوده بر توليد است
گزارش مركز پژوهش‌ها مي‌گويد به جاي اينكه در بودجه 1403 چاره‌جويي كنند، بارهاي جديد مضاعف براي بخش توليد صنعتي كشور تدارك ديده‌اند، رسما و علنا هشدار داده كه مگر متوجه نمي‌شويد كه
يك درصد افزايش در ماليات بر ارزش افزوده، به معناي افزايش‌هاي جديد در هزينه‌هاي توليد براي توليدكنندگان است.
مقامات رسمي كشور علنا مي‌گويند چون ما
تحت فشار قرار گرفتيم كه حداقل پرداختي به بازنشسته‌ها يا كارمندان را بيشتر كنيم، ماليات بر ارزش افزوده را يك درصد افزايش داديم! اينكه نقض غرض است! شما با اين كار هم به هزينه‌هاي توليد‌كننده‌ها حمله كرديد و هم به رفاه مصرف‌كننده‌هاي بي‌دفاع كشور يورش برديد.
چرا بينش حاكم بر نظام سياستگذاري ما فقط زود سراغ راه‌حل‌هاي مبتني بر فشار بر گروه‌هاي محروم و بي‌صداي اجتماعي يا توليد‌كننده‌هاي بي‌دفاع مي‌رود و چرا خود را از راه‌هاي توسعه‌گراي كسب درآمد محروم مي‌كند!