هفته‌نامه صبح صادق، متعلق به معاونت سياسي سپاه پاسداران، در شماره اخير خود به بررسي فضاي انتخاباتي كشور پرداخته است. هرچند در اين يادداشت تحليلي از صف‌بندي‌هاي اخير انتخاباتي مطرح شده، اما نكته قابل توجه اين است كه نويسنده به اردوگاه محافظه‌كاران در حد دو خط پرداخته و تقريبا تمام يادداشت را به بررسي وضعيت اصلاح‌طلبان و ميانه‌روها و البته حمله به حسن روحاني و طعنه به هاشمي‌رفسنجاني اختصاص داده است؛ حملاتي كه دستمايه آن، سخنراني روحاني در سالگرد هاشمي‌رفسنجاني است و طعنه‌هايي كه در پاسخ به صحبت‌هاي فاطمه هاشمي‌رفسنجاني در گفت‌وگو با «اعتماد» گفته شده‌اند.
صبح صادق، با اشاره به دو نيروي سياسي عمده در سياست ايران نوشته: «در اين ميدان اصولگرايان با تمام توان به ميدان آمده‌اند تا پيروز انتخابات شوند و مجلسي را كه هم‌اكنون در اختيار دارند، بار ديگر در اختيار بگيرند.» به نظر مي‌رسد نويسنده وضعيت آشفته در سمت محافظه‌كاران، احتمال ارائه فهرست‌هاي متعدد انتخاباتي و مهم‌تر، دعواهاي سنگين قدرت جاري در آن اردوگاه را داراي اهميت ندانسته و نيازي به بررسي آن براي مخاطبان خود نمي‌بيند؛ از همين رو تنها به همين بسنده كرده كه آنها مي‌خواهند پيروز انتخابات باشند.
اما «اصلاح‌طلبان و اعتداليون» سوژه اصلي اين يادداشت هستند كه به اعتقاد نويسنده «در ميدان رقابت هستند تا سهمي از مجلس را براي خود كنند. هر چند معتقدند در اين مسير با همه بضاعت و همه بازيكنان خود در وسط ميدان نيستند و بخشي از چهره‌هاي شناخته شده خود را به دست شوراي نگهبان حذف شده مي‌بينند!»
كدام وضعيت؟
به نوشته هفته‌نامه سپاه پاسداران «اين وضعيت بستر را براي سوءاستفاده راديكال‌ها و حاميان خط قهر و تحريم فراهم كرده است.» مشخص نيست نويسنده از كدام وضعيت سخن مي‌گويد؛ اما اگر منظورش بي‌بضاعتي اصلاح‌طلبان و ميانه‌روها در انتخابات پيش رو باشد، مشخصا بايد آن را در تصويب و اجراي عجولانه و ناگهاني قانون جديد انتخابات جست‌وجو كرد. نگاهي به روند تصويب و اجراي اين قانون مي‌تواند به برخي سوالات پاسخ بدهد.
قانون جديد انتخابات اواخر بهار گذشته در مجلس تصويب شد؛ پنجم مرداد ماه سال جاري، قاليباف رييس مجلس آن را به ابراهيم رييسي رييس‌جمهوري ابلاغ كرد و هفتم مرداد هم رييسي آن را براي اجرا به وزارت كشور ابلاغ كرد؛ جالب‌تر اينكه ۱۶ مرداد مرحله پيش‌ثبت‌نام داوطلبان آغاز شد. بسياري از اصلاح‌طلبان و ميانه‌روها معتقدند اجراي ناگهاني اين قانون آن هم در شرايطي كه با ثبت‌نام نكردن در مرحله پيش‌ثبت‌نام، شانس حضور در مراحل بعدي از دست مي‌رود، به منزله حذف آنها بوده است؛ چرا كه در اين مرحله احزاب، گروه‌ها و تشكل‌هاي غير محافظه‌كار، براي چگونگي حضور در انتخابات همچنان به نتيجه قطعي نرسيده بودند. از سوي ديگر، ردصلاحيت‌هاي گسترده چه در مرحله هيات‌هاي اجرايي و چه در مرحله هيات‌هاي نظارت، توان اصلاح‌طلبان و ميانه‌روها براي ارائه نامزد در بسياري از حوزه‌هاي انتخابيه را گرفته است. تا جايي كه خبرگزاري تسنيم از رسانه‌هاي محافظه‌كاران، در گزارشي اذعان كرد كه طبق پيگيري‌هاي خبرنگار اين خبرگزاري از احزاب نشان مي‌دهد «تجميع ۳۰ چهره شاخص و اصلاح‌طلب در شرايط فعلي امكان‌پذير نيست.»
اصلاح‌طلبان اميدوار به صندوق راي محكم در ميدان هستند
صبح صادق در ادامه نوشته: «جبهه اصلاحات ايران با صدور بيانيه‌اي از رقم خوردن «گسترده‌ترين رد و حذف در تاريخ انتخابات پس از انقلاب» مي‌گويد؛ اما اصلاح‌طلباني كه به صندوق اميدوارند، همچنان محكم در ميدان هستند و براي رقابت 11 اسفندماه فهرست ارائه خواهند كرد. البته در تلاشند تا شوراي نگهبان را راضي كنند تا در بررسي صلاحيت برخي نامزدهاي شناخته شده‌شان تجديدنظر كند.» اين گمانه‌زني نويسنده هم البته مشخص نيست تا چه حدي به واقعيت بپيوندد و شوراي نگهبان راضي به تجديد نظر در ردصلاحيت‌هاي انجام شده، مي‌شود يا خير؟
در عين حال صبح‌صادق معتقد است كه «برخي از چهره‌هاي سياسي ادعاي اصلاح‌طلبان را زير سوال برده‌اند و معتقدند با وجود جوسازي‌هاي رسانه‌اي تعداد ردصلاحيت‌شدگان شناخته شده اصلاح‌طلب چندان هم زياد نيست و به واقع بخش عمده آنان اصلا نام‌نويسي نكرده‌اند!» اگر چه شايد اين نوشته درست باشد، اما مهم‌ترين دليل اين اتفاق، همان است كه اشاره شد؛ يعني تشكل‌هاي اصلاح‌طلب هنوز به جمع‌بندي چگونگي حضور در انتخابات نرسيده بودند.
طعنه به هاشمي‌رفسنجاني
اما بخش اصلي يادداشت هفته‌نامه معاونت سياسي سپاه پاسداران، از اين بخش تازه آغاز مي‌شود. نويسنده در اين بخش آورده: «در اين ميان، به بهانه سالگرد درگذشت مرحوم هاشمي‌رفسنجاني، اصلاح‌طلبان فعال شدند و آن را فرصتي براي رونق بخشيدن به فضاي انتخاباتي در اردوگاه خود كردند. براي نمونه «فاطمه هاشمي» دختر بزرگ مرحوم هاشمي در گفت‌وگو با روزنامه «اعتماد» مدعي شد، پدر در انتخابات 1384 معتقد به تقلب در انتخابات بوده و خود را شكست خورده آن رقابت نمي‌داند! اين در حالي است كه برگزاركننده آن انتخابات وزارت كشور دولت اصلاحات بوده و كسي كه آن روزگار را به ياد داشته باشد، به خوبي مي‌داند كه آقاي هاشمي در شرايطي از ميزان محبوبيت قرار نداشت كه بتواند پيروز آن رقابت سخت شود! نكته ديگر آنكه تعابير فوق حكايت از آن دارد كه جريان اصلاح‌طلبان و اعتدالي تا چه اندازه تحمل باخت در انتخابات را ندارد و هرگاه مردم به ايشان اعتماد نكرده، سلامت انتخابات را زير سوال برده است! ضعفي جدي در فرهنگ سياسي كه بايد براي آن چاره‌ای انديشيد.»
مرور واقعه
اما براي متوجه شدن آنچه نويسنده و آنچه فاطمه هاشمي گفته، بهتر است مروري بر اظهارات در اين باره شود.
فاطمه هاشمي‌رفسنجاني در مصاحبه‌اي كه به مناسبت هفتمين سالگرد درگذشت پدرش با «اعتماد» داشت، گفته بود: «ايشان معتقد بود كه در آن انتخابات تقلب شده است. بعد از انتخابات، يك قاضي از يك استاني نامه‌اي براي ايشان فرستاد كه حدود ۱۱۰ نفر را كه از حاكميت بودند، بابت اتهامات انتخاباتي گرفته‌اند و نامه‌اش را هم به بابا داده بودند و البته كاري با آنها نكردند.» به گفته او، هاشمي‌رفسنجاني «مي‌دانستند چه كساني هستند و بايگاني شد. ۱۱۰ نفر از يك گروهي فقط در يك استان بودند! من نامه‌اش را هم ديدم و در همان كشويي بود كه بعد از فوت ايشان اين نامه را هم بردند.»
سال 1395 و چندي بعد از درگذشت هاشمي‌رفسنجاني، علي مطهري نايب‌رييس وقت مجلس در يك گفت‌وگو همين موضوع را شرح داده بود: «انتخابات 84 مهندسي شده و البته بعدا شكايت هم كرد و خود ايشان به من گفت كه 110 نفر از فرماندهان نظامي در دادگاه به خاطر دخالت در انتخابات محكوم شدند و ما ديديم اگر بخواهد حكم اجرا شود خيلي براي نظام بد مي‌شود و گذشتيم. در هر حال همان موقع هم ايشان معتقد بود كه انتخابات سالم نبوده است.» آن زمان پس از انتشار اين سخنان مطهري، كسي آن را تكذيب نكرد.»
هاشمي‌رفسنجاني در همان زمان، پس از برگزاري دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري سال 1384 كه ميان او و محمود احمدي‌نژاد برگزار شد، در نامه‌اي سرگشاده از روند برگزاري و برخي دخالت‌ها گلايه كرده بود: «بنا ندارم كه در مورد انتخابات، شكايت به داوراني كه نشان دادند نمي‌خواهند يا نمي‌توانند كاري بكنند ببرم و شكايت خود را فقط همانند مورد قبل در دادگاه عدل الهي مطرح مي‌كنم، خدايي كه با توكل بر او و براي جلب رضايتش به صحنه آمدم و با او معامله كردم و مي‌دانم در انتقام الهي اگر كسي معاقب شود قطعا مردم، انقلاب اسلامي و ايران نخواهند بود و فقط مجرمان واقعي مجازات مي‌شوند.» او در ادامه آورده بود: «آنها كه براي تضعيف رقيب از راه تضعيف انقلاب وارد شدند چون مي‌دانستند او در هر حالت از انقلاب اسلامي دفاع مي‌كند و ابايي از به عهده گرفتن مسووليت‌ها ندارد و آنها كه به‌گونه‌اي بي‌سابقه با هزينه‌هاي ده‌ها ميلياردي از بيت‌المال، اينجانب و بستگانم را ظالمانه تخريب كردند و آنها كه با استفاده زياد از امكانات نظام به صورت سازماندهي شده و نامشروع در انتخابات دخالت كردند. ترديدي ندارم كه جزاي چنين ظلمي به كشور و مردم و من، جز خسران دنيا و آخرت نخواهد بود.»
حدود يك سال بعد از اين انتخابات، هاشمي‌رفسنجاني در گفت‌وگو با روزنامه آفتاب، درباره نامه‌اش گفته بود كه «اگر آنچه را مي‌دانم مطرح كنم، آنها (دشمنان) بيشتر سوءاستفاده مي‌كنند. البته مطمئن بودم كه اگر شكايت كنم، نتيجه درستي از آن به دست نمي‌آيد. چون آنهايي كه بايد به شكايت رسيدگي كنند، خودشان مقصرند و در تخلفات شريك بودند كه بحث جداگانه‌اي است. ممكن است عده‌اي فكر كنند كه نتيجه هر چه باشد، خوب است كه مردم بيشتر بدانند.» او افزوده بود كه «من نمي‌خواهم به انقلاب آسيب برسد، من آمده‌ام كه به انقلاب آسيب نرسد و اگر الان بخواهم مسائل انتخابات را افشاگري كنم، درست بر ضد هدفي كه وارد انتخابات شدم، نتيجه مي‌گيرم. آنها هم مي‌دانستند كه من اين كار را نمي‌كنم. همان مقدار كه مي‌شد در همان بيانيه كه خوانديد و شنيديد، آمده است و در اين شرايط هم كه تهديدات جدي‌تر شده، قطعا چيزي بيان نمي‌كنم.»
او همچنين درباره گزارش‌هاي محمد خاتمي رييس‌جمهوري وقت هم گفته بود كه «آقاي خاتمي گزارشي به رهبري، قوه قضاييه و من دادند و از اشكالات انتخابات گفتند. ايشان اشكالات را تقسيم كردند، بخشي مربوط به قبل از انتخابات است كه در آن قسمت، بخشي از حقايق را گفتند كه جزو تخلف‌هاي تبليغاتي است، مستدل است و دستگاه قضايي بايد رسيدگي كند. در مورد متن انتخابات و دخالت در راي‌گيري كه مسووليت خود ايشان بيشتر بوده، به نظر من، هم ايشان و هم وزارت كشور كوتاهي كردند. شوراي نگهبان كه حاضر نيست بپذيرد اشكالي بوده است. آنها خودشان مي‌دانند كه چقدر اشكال بوده و ايشان به هر دليل نخواسته اين موارد را بگويد و من هم به ايشان اعتراض نمي‌كنم... بايد با پرسش از آقاي خاتمي و موسوي لاري (وزير كشور وقت) آنها را بنويسيد.»
هاشمي سال 1387 نيز در گفت‌وگو با خبرگزاري ايلنا، باز هم به همين موضوع انتخابات سال 1384 اشاره كرده بود و اين بار با كنايه‌هايي تندتر: «كساني كه خود را قيم مردم مي‌دانند، در انتخابات (سال 1384) دخالت كردند و من هم به خاطر مصالح انقلاب آنها را به خداوند واگذار كردم و در بيانيه‌ام گفتم كه خدا مي‌داند چگونه عمل كند كه آسيبي به مردم نرسد و مقصران آسيب ببينند.»
با اين اوصاف نويسنده صبح صادق اشاره‌اي به مستنداتي كه فاطمه هاشمي از آنها گفته، نداشته است؛ البته نامه‌اي كه در آن تخلفات مدنظر او نوشته شده بوده، به گفته فاطمه هاشمي در شب درگذشت پدرش «برده شده است».
نوبت حمله به روحاني
پس از طعنه و كنايه به هاشمي‌رفسنجاني در يادداشت صبح صادق، نوبت حمله به حسن روحاني رسيد. در يادداشت هفته‌نامه معاونت سياسي سپاه پاسداران، آمده: «برگزاري گراميداشت هفتمين سالگرد درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در حسينيه شماره دو جماران، با حضور پرتعداد چهره‌هاي شاخص اصلاح‌طلبان همراه بود كه انتشار عكس‌هاي آن خبرساز شد. اين نشست نشان از جنب‌وجوش‌هاي اصلاح‌طلبان معطوف به انتخابات دارد و تلاشي كه هر چند رسانه‌اي نمي‌شود، اما وجود دارد. حاضران تريبون را به آقاي حسن روحاني رييس‌جمهور پيشين دادند تا هم درباره مرحوم هاشمي و هم درباره انتخابات سخن بگويد. حسن روحاني كه امروز پرچمدار طيف ميانه‌رو اردوگاه اصلاح‌طلبان است و به صندوق رأي فكر مي‌كند، تلاش كرد تا با ادبياتي انتقادي به مواجهه با شوراي نگهبان برود و بيان كند امروز روز امتحان بزرگ تاريخي براي شوراي محترم نگهبان است. تاريخ در اين روزها درباره شوراي نگهبان قضاوت خواهد كرد. باز مي‌خواهند رقيب نامزد اصلي انتخاب آراي باطله باشد؟»
دلايل تكراري براي مشاركت پايين انتخابات 98
صبح صادق اين جمله از حسن روحاني را كه گفته بود: «چرا سال ۱۳۹۸ كاري كرديد كه اكثريت مردم پاي صندوق رأي نيامدند؟!» به كنايه «نكته طنز» سخنان رييس‌جمهوري پيشين دانسته بود.
نويسنده در ادامه نوشته: «همه كارشناسان بي‌طرف و منصف اذعان دارند عملكرد ضعيف دولت روحاني و تورم و گراني و ركود ايجاد شده و برجامي كه پس از 8 سال براي معيشت مردم نتيجه‌اي نداشت و چالشي كه در آبان‌ماه آن سال براي گراني قيمت بنزين پيش آمد و اظهارات عجيب رييس‌جمهوري كه معتقد بود خودش هم روز جمعه فهميده كه بنزين گران شده! مهم‌ترين عواملي بوده است كه سبب شده تا شاهد كاهش مشاركت در انتخابات اسفند 1398 باشيم.»
البته كه برجام سال 1394 اجرايي شد و موضوعي كه نگارنده از آن مي‌گويد، 4 سال بعد از اجراي برجام است و نه 8 سال. ضمن آنكه نويسنده گرچه به درستي به تورم و گراني موجود اشاره كرده، اما ذكر نكرده كه تورم و گراني در چه شرايطي بوده است و خروج امريكا از برجام و برخي اقدامات مخالفان دولت در آن زمان را ترجيح داده ناديده بگيرد. به غير از آن، ساقط كردن هواپيماي اوكرايني در دي ماه 1398 و سه روز پنهانكاري اصابت پدافند خودي به آن را در سرد شدن فضاي انتخابات در نظر نگرفته است. اين در حالي است كه به گفته ناظران و كارشناسان، سه روز پنهان كردن از بين رفتن هواپيماي اوكرايني با تمام 176 سرنشين آن، نسبت به بالا رفتن شديد بي‌اعتمادي جامعه نقش پررنگي داشته است. هرچند تورم و گراني هم موثر است اما شايد به غير از چند دوره، نتوان دوره انتخاباتي را پيدا كرد كه هنگام انتخابات نارضايتي از تورم و گراني وجود نداشته باشد. انتخابات مورد اشاره نويسنده، اسفند 98 بود كه در آن مجلس يازدهم با كمترين مشاركت ادوار انتخابات مجلس در جمهوري اسلامي انتخاب شد؛ رقمي حدود 43 درصد.
نويسنده در بخش ديگري از يادداشت، سخنراني روحاني را «يكه‌تازي در جمع دوستانش» توصيف كرده و افزوده اظهارات او «براي خوشايند محفل راديكال‌ها مي‌تواند خوب باشد و جمعي از جوانان هوادار را به وجد آورد و خوراك رسانه‌اي ضدانقلاب را فراهم آورد.»
روحاني پرخاشگري و بي‌اخلاقي سياسي مي‌كند
يادداشت هفته‌نامه معاونت سياسي سپاه، بخشي از سخنان روحاني در سالگرد هاشمي را بازنشر كرده كه به زعم نويسنده، «رقيب را متهم» كرده است؛ روحاني گفته «مي‌دانم اقليت حاكم نه مشاركت حداكثري مي‌خواهد نه رقابت. مي‌خواهد انتخابات سردي باشد كه آن اقليت ادامه بدهند. حكومت فرد مهم نيست، منافع ملي مهم است. منافع جناح مهم نيست، رضايت عامه مهم است.»
در ادامه نويسنده سخنان روحاني را «اتهامات بي‌دليلي» دانسته كه «از بداخلاقي سياسي و روحيه پرخاشگري» رييس‌جمهوري پيشين ناشي مي‌شود و او را متهم كرده كه «در طول 8 سال رياست‌جمهوري نيز منتقدان و مخالفان را با بدترين تعابير مورد حمله قرار مي‌داد!»
در ادامه نيز در حالي كه نويسنده حملات تندي به روحاني كرده و او را به پرخاشگري و بداخلاقي سياسي متهم كرده، توصيه‌هايي اخلاقي نوشته است: «در اين شرايط به نظر مي‌رسد نيازمند توجه بيشتر به اخلاق سياسي هستيم و همه بازيگران بايد تلاش كنند در عين حال كه براي موفقيت و پيروزي در ميدان مسابقه گام گذاشته‌اند، اما اين موفقيت بايد با پايبندي به قانون و التزام به اخلاق رقابت سياسي محقق شود.»
چنين حملاتي چه نتيجه‌اي دارد؟
فارغ از اينكه صبح صادق چرا بايد به رييس‌جمهوري پيشين كشور چنين حملاتي داشته باشد، اين موضوع كه نشريه‌اي متعلق به يك نهاد نظامي، اينچنين بي‌پروا به يك نامزد انتخاباتي، فارغ از نام آن حمله كند، در افكار عمومي نمي‌تواند انعكاس مثبتي آن هم در آستانه انتخابات داشته باشد. گرچه احتمالا اين هفته‌نامه وظيفه خود را تحليل وقايع روز معرفي كند، اما تحليل با چنين حملاتي قاعدتا متفاوت است. از سوي ديگر، وقتي در چنين يادداشت‌هايي به رييس دو دولت جمهوري اسلامي اينچنين تندي مي‌شود، برخي شائبه‌ها درباره مخالفان دولت‌هاي روحاني را تقويت مي‌كند و نتيجه ديگري ندارد.