ديوار كوتاه باغ گياهشناسي ملي ايران
مرجان يشايايي
مدتي است منطقه 22تهران خبرساز شده و از ساخت‌و‌سازهاي فراوان و بي‌قاعده در آن زياد شنيده‌ايم. دغدغه‌مندان تهران بر اين باورند كه براساس طرح‌هاي كارشناسي و طرح تفصيلي تهران، پايتخت ديگر ظرفيت جمعيت بيشتر را ندارد و در صورت افزايش بيشتر جمعيت مشكلات فعلي گسترش بيشتري پيدا مي‌كند. هوايش آلوده‌تر مي‌شود، منابع آبي‌اش در خطر مي‌افتد، عبور و مرور با دشواري بيشتري صورت مي‌گيرد و مديريت پسماند پيچيده‌تر مي‌شود. اين مقدمه را گفتم تا به مشكلي اشاره كنم كه باغ گياهشناسي ملي ايران واقع در منطقه 22 را نشانه گرفته. اين باغ با حدود 4000 گونه گياهي در اراضي چيتگر بنا شده و از زيباترين جاذبه‌هاي ديدني تهران است. طبيعت چندگانه و گونه‌هاي رنگ رنگ ايران از كوه‌هاي البرز و زاگرس تا خليج فارس را مي‌توانيد در اين باغ پيدا كنيد و سري هم به چمنزارهاي امريكا يا گياهاني بزنيد كه در ژاپن يا قفقاز مي‌رويند؛ همه با شناسنامه و مشخصات علمي. باغ گياهشناسي ملي ايران در منطقه 22 تهران هم پذيراي محققان است، هم علاقه‌مندان و كنجكاوان و هم آنها كه مي‌خواهند روزي را با ديدن طبيعت زيبا سر كنند. انس با طبيعت و دانستن قدر آن بايد در مكان‌هايي مانند باغ گياهشناسي عميق‌تر و عيني‌تر شوند، اما بلندمرتبه‌سازي‌هايي كه به سرعت در منطقه 22 و اطراف باغ گياهشناسي در حال انجامند، حيات باغ را به خطر انداخته‌اند. باغ گياهشناسي علاوه بر اراضي خود حريمي دارد كه به حفظ باغ كمك مي‌كند و نبايد در آن ساخت و‌سازي انجام شود. به رغم اعتراض‌هاي مدني و پيگيري‌هاي تشكل‌هايي مانند شوراي هماهنگي شبكه محيط زيست و منابع كشور، انجمن‌هاي اعضاي هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع و موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كشور و بسياري از كارشناسان شهري به اين ساخت و سازها، شهرداري همچنان بنا ندارد جلوي آنها را بگيرد.
دكتر علي عليزاده، رييس باغ گياهشناسي و موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور در خرداد 1401 در مصاحبه با سايت خبري تحليلي «شعار سال» تاكيد كرد: صدور مجوز ساخت ۲۲ برج ۳۸ طبقه با ساخت بيش از ۵۶۰۰ واحد مسكوني درست در جوار ضلع شمالي اين باغ است و به نظر مي‌رسد مسوولان ذيربط بدون در نظر گرفتن حقوق مكتسبه اين باغ، با قدمت بيش از 55 سال در اين منطقه و نيز زيرپا گذاشتن تمامي طرح‌هاي تفصيلي خودشان، متاسفانه باعث گشوده شدن مسيري شده‌اند كه بسيار خطرناك و فاجعه بار است. به‌طوري كه اگر در اسرع وقت جلوي آن گرفته نشود، در آينده نه چندان دور نشاني از اين ميراث علمي، تخصصي، طبيعي و فرهنگي بر جاي نخواهد ماند.
دكتر محمد متينيزاده، عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور و نايب‌رييس انجمن اعضاي هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع نيز در گفت‌وگويي كه ارديبهشت سال 1401 با «خبرگزاري دانشجو» داشته مشكل را اينطور توضيح مي‌دهد كه بلندمرتبه‌‌سازي‌ها كه حالا به حريم باغ هم وارد شده است از جنبه‌هاي مختلف تاثيرگذار است، يكي از آنها كاهش سطح آب‌هاي زيرزميني است. همين موضوع گياهان حساس به كمآبي مثلا گونه‌هاي قطعه هيركاني را كه از شمال كشور آمده‌اند، دچار كمآبي مي‌كند و در صورت بي‌توجهي شهرداري به ادامه ساخت و سازها، در آينده نزديك شاهد از دست رفتن بخشي از گونه‌هاي نادر و باارزش خواهيم بود. موضوع اما به كمآبي گونه‌هاي گياهي تمام نمي‌شود؛ بادي كه از شمال به جنوب مي‌وزد، عنصري حياتي براي كاهش دماي باغ در تابستان و دوام باغ است و ساختمان‌هاي بسيار بلند جلوي اين باد را مي‌گيرند. دكتر متينيزاده عقيده دارد، نبايد به باغ گياهشناسي به چشم فضاي سبز عادي شهري نگاه كرد كه با ازميان بردنش بشود در جايي ديگر آن را برپا كرد. باغ گياهشناسي گنجينه بي‌بديل گونه‌هايي است كه برخي از آنها در خطر جدي انقراض هستند..
به ظاهر مشكل باغ گياهشناسي و منطقه 22 راه‌حلي قانوني دارد و آن رعايت قانون حريم و نيز مصوبه شوراي عالي شهرسازي در سال 1398 و تراكم سه‌طبقه براي اين پهنه است.