نخستين نشست از مجموعه نشست‌هاي نگرشي براي بهبود زيستگاه‌هاي شهري برگزار شد
از تجارب زيست‌محيطي در ايالات‌متحده امريكا تا قوانين مغفول مانده در ايران
مجموعه نشست‌هاي نگرشي براي بهبود زيستگاه‌هاي شهري به پيشنهاد «نويد خواجه حسيني»، فعال حوزه شهرسازي در پلتفرم گوگل‌ميت با سخنراني «علي كيافر»، استاد تمام دانشگاه كاليفرنياي جنوبي و «شهباز غفوري» منتقد شهرساز به صورت ماهانه جهت كسب تجربه در حوزه‌هاي تخصصي شهرسازي و معماري برگزار مي‌شود.
در نشست نخست با توجه به شرايط اسفبار آلودگي‌هاي زيست‌محيطي در ايران، عنوان «روش‌هاي بررسي تاثيرات پروژه‌هاي عمراني بر محيط زيست و نگرشي به كاربري‌ها در ايالات متحده امريكا» انتخاب و دكتر علي كيافر به تبیين ضوابط و شرايط حاكم بر اين موضوع در امريكا پرداخت.
در ابتداي اين رويداد شهري، نويد خواجه حسيني، عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان و دبير جلسه ضمن اشاره به آيين‌نامه ارزيابي اثرات زيست‌محيطي طرح‌ها و پروژه‌هاي بزرگ توليدي، خدماتي و عمراني، ذيل كارگروه ماده 23 كه سبب مي‌شود هر طرح عمراني پيوست زيست‌محيطي داشته باشد، از مغفول ماندن اين مساله يا عدم اهتمام جدي به آن انتقاد كرد.
همچنين او با اشاره به جامعيت اصل پنجاه قانون اساسي و مواد آن براي حفاظت از محيط زيست در برابر هرگونه آلودگي و تخريب محيط‌زيست، ورود قوه قضاييه را كه بايد مطابق قانون و تحت لواي حقوق عامه از شهروندان به جهت حفاظت از خسارات مادي و جاني صورت مي‌پذيرفت را تا الان جدي ندانسته و اقدامات را متناسب با شرايط فعلي بسيار ضعيف ارزيابي كرد.
وي با اشاره به لزوم پتانسيل بالاي ايران و موهبت‌هاي الهي به اين سرزمين اظهار داشت: «در حالي كه كشورهاي منطقه نظير امارات متحده عربي و عربستان سعودي براي حفاظت از محيط‌زيست خود بودجه‌هاي چندصد ميليارد دلاري در زمينه انرژي پاك سرمايه‌گذاري مي‌كنند، اما در ايران اين مقدار شايد در حدود چند ميليون دلار بيشتر نيست.» خواجه حسيني با اشاره به تحقيقات صورت گرفته در زمينه بهره‌گيري از انرژي‌هاي پاك تصريح كرد: «اگر به مساحت استان تهران در ايران نيروگاه خورشيدي بود، برق كل كشور و اگر به همين ميزان نيروگاه بادي در كشور بود، هفت برابر مساحت كشور مي‌توانستيم توليد برق داشته باشيم اما صد افسوس كه به تازگي مصاحبه‌اي از مديرعامل نيروگاه رامين خوزستان رسانه‌اي شد كه در آن بيان شده بود كه به منظور تامين برق، شوراي عالي امنيت ملي دستور داده تا نيروگاه‌ها جهت جلوگيري از قطع برق در موارد اضطراري از سوخت مازوت استفاده كنند.»
دكتر علي كيافر كه بيش از سه دهه در مسووليت‌هاي كلان آموزشي و پژوهشي در حوزه شهري در امريكا فعاليت داشته، با ابراز تاسف براي وضعيت درياچه اروميه و مالچ‌پاشي در جسم بي‌جان آن و همچنين مكان‌يابي غلط سد گتوند در استان خوزستان كه سبب خسارات جدي به زمين‌هاي كشاورزي و مراتع شده و نيز تجارب آشوراده در گرگان، بزرگراه استوار در شيراز، سد خرسان در چهارمحال بختياري و قطع درختان در كاخ سعدآباد تهران، اظهار داشت: «در ايالات متحده تمامي پروژه‌هاي عمراني- ساختماني كه بخشي از بودجه دولت در آن سهيم است بايد قبل از طرح اجرا مورد ارزيابي قرار گيرند.»
وي افزود: «اين ارزيابي لزوما در پروژه‌هاي كلان تعريف نمي‌شود و حتي براي احداث يك ساختمان بزرگ نيز بررسي اين پروژه عمراني بر محيط زيست بررسي مي‌شود و نتيجه ارزيابي به سه شاخه بي‌اثر، كم‌اثر يا كاملا موثر طبقه‌بندي مي‌شود.»
اين پژوهشگر و مولف برنامه‌ريز شهري با اشاره به دو قانون مهم در امريكا و ايالت كاليفرنيا براي حكمراني بر پروژه‌ها و ارزيابي كيفيت محيطي آن افزود: «براي هر پروژه‌اي در امريكا ابتدا تامين اعتبار آن سنجيده شده و سپس به تهيه مدارك و مستندات و در نهايت روش پيشبرد آن اهتمام و اقدام مي‌شود.»
دكتر كيافر براي آماده‌سازي مطالعات حرفهاي، زمان ساخت و ابعاد مختلف آن دو ركن اساسي معرفي كرد و با اشاره به نحوه انتخاب پيمانكاران و مشاوران پروژه‌هاي دولتي گفت: «در امريكا فرآيند انتخاب پيمانكاران بسيار با ايران متفاوت است، چرا كه ابتدا رزومه آنان مورد بررسي دقيق و كارشناسي قرار گرفته و توانايي‌هاي مشخص آنان در مقوله مورد نظر پروژه مورد ارزيابي دقيق قرار مي‌گيرد.»
وي با بيان اينكه تاثيرات زيست‌محيطي پروژه حتي در طول انجام آن مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد، اظهار داشت: «در بحث آماده‌سازي مطالعات حرفهاي در وهله نخست كاملا بررسي مي‌شود كه در ابتدا تا انتهاي پروژه به چه مسائل و وسايلي نياز است و در يك كارگروه تخصصي تمامي نهادهايي كه مستقيما يا غير مستقيم در اين پروژه دخيل هستند، اظهارنظر مي‌كنند.»
اين كارشناس رسانه با اشاره به لزوم مشاركت فكري و عملي شهروندان در انجام پروژه‌هاي عمراني با هر مقياسي تصريح كرد: «براي كوچك‌ترين مسائل عمراني نظير ساخت يك پل عنوان پروژه به مدت 60 روز در تمامي روزنامه‌هاي كثيرالانتشار جهت اعمال نظر شهروندان، كارشناسان و اقشار مختلف چاپ و اطلاع‌رساني مي‌شود و حتي شهروندان اين امكان را دارند كه با حضور وكلاي خود نسبت به اين پروژه انتقاد كنند.»
دكتر كيافر ضمن تاكيد بر پاسخگو بودن نهاد مجري، گفت: «امكان دارد كه يك پروژه نظير افزودن يك لاين به بزرگراه نزديك به سه دهه معطل بماند و در پروژه شاهراه 711 و 710 اين امر نمود عيني دارد، اما تا زماني كه رضايت‌هاي قانوني و بررسي‌هاي آن صورت نگيرد، پروژه مجوز فعاليت ندارد چرا كه اگر در آينده معارضي اقدام قانوني كرد، اسناد و مدارك مانع از توقف پروژه يا هرگونه مشكلي در روند آن مي‌شود.» استاد دانشگاه كاليفرنيا ضمن بيان اهميت نوع سوخت مصرفي در پروژه، گفت: «يكي از مهم‌ترين مسائلي كه بايد در پروپزال پيمانكار براي اجرا طرح شود، نحوه تامين انرژي است كه در ايالات متحده تقريبا استفاده از سوخت فسيلي منسوخ و غيرمعتبر است و اغلب براي تامين انرژي از انرژي‌هاي پاك و هيبريدي استفاده مي‌شود.»
وي با اشاره به اهميت ارزيابي پيش از اجراي پروژه افزود: «حتي ميزان فاصله مكاني كارمندان و كارگران تا پروژه سنجيده مي‌شود تا افراد اغلب به وسايل نقليه عمومي دسترسي داشته و حتي‌الامكان كمتر از وسيله نقليه شخصي به جهت كاهش آلايندگي استفاده كنند.»
كيافر با اشاره به لزوم احترام به حيات وحش، اظهار داشت: «در يك نمونه، پروژه‌اي در حال احداث بود كه در مسير خود به صورت اتفاقي با يك آشيانه پرستو روبه‌رو شد، پروژه به‌صورت كامل متوقف شد تا بررسي شود كه چگونه مي‌توان بدون آسيب زدن به اين آشيانه، پروژه ادامه يايد و طي اين مدت روزانه 125هزار دلار به پيمانكار به علت تعطيلي پروژه خسارت داده شد.»
وي تصريح كرد: «در كارگروه مطروحه يكي از نهادهاي شركت‌كننده حامي حيوانات بي‌سرپرست است تا بتواند از حقوق آنان در طول پروژه چه به‌صورت حفاظت فيزيكي و چه آلودگي صوتي و ساير مخاطرات دفاع كند.»
مولف مجموعه كتاب «روزني بر شهر و معماري در اين ديار، اين روزگار» با تاكيد بر ارزيابي پروژه و تاثيرگذاري آن بر معادن اظهار داشت: «پيش از شروع به انجام پروژه عمراني حتي ميزان لرزش زمين يا صداي توليدي آن سنجيده مي‌شود كه آيا مورد قبول است يا خير و راه كاهش آن مورد بررسي دقيق و كارشناسانه قرار مي‌گيرد.»
همچنين در اين نشست «دكتر گيتي اعتماد»، استاد و فعال حوزه شهري با اشاره به اهميت ارزيابي پروژه عمراني بر محيط زيست در كشورهاي در حال توسعه نظير كوبا اظهار داشت كه در يك سفر تخصصي ماكت يك پروژه پيش از اجرا در محل نمايشگاهي به نمايش گذاشته شد تا شهروندان و متخصصان درباره آن اعمال نظر كنند.ا و ضمن تحسين اين اقدام مشاركتي، عدم وجود اين موضوع را حلقه مفقوده در مسائل شهري دانست.