روز جهاني سرطان؛ دسترسي نابرابر به منابع درمان و تسكين
مرجان يشايايي
4 فوريه برابر با 15 بهمن هر سال را سازمان جهاني بهداشت روز جهاني سرطان اعلام كرده و در آن روز به مهم‌ترين موضوع درباره بيماري كه در جهان رو به رشد است، اشاره مي‌كند و اطلاعات و راهكارهايي ارايه مي‌دهد. پيشرفت‌هاي علمي بسياري براي تشخيص و درمان بيماران مبتلا به سرطان انجام شده و افق روشني براي آنكه اين بيماران بتوانند تا حد امكان زندگي باكيفيت و فارغ از دردي را تجربه كنند، ديده مي‌شود، اما به نظر مي‌رسد، يكي از موانع اصلي در راه مهار اين بيماري، نه پيشرفت‌هاي علمي بلكه نابرابري در برخورداري از پوشش همگاني و عادلانه در بين كشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه و نيز در بين طبقات مختلف مردم در اين كشورهاست. به همين دليل، امسال گزارش آژانس سرطان سازمان جهاني بهداشت به نام آژانس بين‌المللي تحقيقات درباره سرطان، بر دسترسي نابرابر به منابع مالي براي مهار بيماري در بين كشورهاي جهان تمركز داشت. بر اساس اعلام متخصصان، بسياري از سرطان‌ها را به شرط تشخيص زودهنگام مي‌توان معالجه كرد يا دست‌كم طول و كيفيت زندگي بيمار را افزايش داد. اما در گزارش امسال سازمان آنچه درباره پيشگيري از مرگ بر اثر سرطان يا افزايش خدمات درماني و مراقبتي باكيفيت بسيار مهم است، تخصيص منابع مالي و پوشش همگاني براي همه جمعيت است. شاهد اين مدعا، آمار ارايه شده در آخرين گزارش است: «شاخص توسعه انساني معيار بررسي نابرابري در بهره‌مندي از خدمات سلامت است. در كشورهايي با شاخص توسعه انساني بسيار بالا، از هر 12 زن، يك زن در طول زندگي خود مورد تشخيص سرطان پستان [دومين سرطان شايع در جهان] قرار مي‌گيرد و يك مورد از 71 مورد تشخيص داده شده فوت مي‌كند. اين نسبت در كشورهاي با شاخص توسعه پايين، يك مورد تشخيص در هر 27 زن و يك مورد فوت از هر 48 مورد تشخيص داده شده است. زنان در كشورهاي با شاخص توسعه انساني پايين‌تر احتمالا 50درصد كمتر از زنان كشورهاي با شاخص توسعه بالاتر تشخيص سرطان پستان مي‌گيرند و به دليل تشخيص ديرهنگام و نابرابري دسترسي به درمان‌هاي باكيفيت، احتمال فوت زنان در كشورهاي با شاخص پايين‌تر بسيار بيشتر است. نابرابري دسترسي به خدمات درماني باكيفيت در همه سرطان‌ها با درجاتي متفاوت ديده مي‌شود.»
در ايران نيز طبق اعلام اداره سرطان وزارت بهداشت، همگام با روند افزايش جهاني، موارد ابتلا به سرطان رو به افزايش است. نگراني درباره دسترسي نابرابر، اما فقط مربوط به شكاف بين كشورهاي غني و فقير نيست، بلكه در درون اغلب كشورها ما با نابرابري در برخورداري از خدمات همگاني تشخيص، درمان و روندهاي پيگيرانه بعدي روبه‌رو هستيم. دكتر كري آدامز، رييس اتحاديه بين‌المللي مهار سرطان مي‌گويد: «زنده ماندن افراد نبايد وابسته به جايي باشد كه در آن زندگي مي‌كنند. ابزارها براي آنكه مهار سرطان از سوي دولت‌ها در اولويت قرار گيرد و همه افراد به خدمات به‌صرفه و باكيفيت دسترسي داشته باشند، موجود است. حالا ديگر موضوع منابع نيست، بلكه اين اراده سياسي است كه براي مهار سرطان بايد وارد ميدان شود.»
بيش از 35ميليون مورد جديد سرطان در سال 2050 پيش‌بيني مي‌شود كه نسبت به 20ميليون مورد تخميني در سال 2022 افزايش 77 درصدي نشان مي‌دهد. دخانيات، الكل و چاقي از عوامل كليدي در افزايش بروز سرطان هستند و آلودگي هوا همچنان عامل اصلي در بين عوامل خطرزاي محيطي است.