رييس‌جمهوري سابق امريكا براي ناتو شمشير را از رو بست
چراغ سبز ترامپ به پوتين!
اظهارات دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق ايالات متحده، در گردهمايي كاروليناي جنوبي انتقادات بسياري را برانگيخته است. ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو اظهارات ترامپ را به باد انتقاد گرفت و هشدار داد اين سخنان مي‌تواند جان سربازان امريكايي و اروپايي را به خطر بيندازد. او در بيانيه‌اي گفت: «ناتو آماده و قادر به دفاع از همه متحدان خود است.» دونالد ترامپ روز شنبه در گردهمايي انتخاباتي خود در كاروليناي جنوبي گفت كه اگر روسيه به كشور عضو ناتو حمله كند كه از پرداخت هزينه‌هاي دفاعي خود به‌طور كافي و وافي سر باز زند، او روس‌ها را تشويق مي‌كند «هر كاري كه مي‌خواهند انجام دهند». ناظران امنيتي بر آنند كه اين اظهارات اعتبار ايالات متحده را به عنوان عضو هم‌پيمان اروپا خدشه‌دار خواهد كرد، به كاهش نگراني اروپا در مورد قابليت اعتماد ايالات متحده كمكي نمي‌كند، زيرا كمك‌هاي نظامي كه اوكراين به‌شدت به آن نياز دارد در كنگره متوقف شده است و نامزد پيشتاز حزب جمهوري‌خواه، دونالد ترامپ اكنون ترديد ديرينه خود نسبت به تعهدات تاريخي امريكا در قبال متحدانش را تكرار مي‌كند.
تهديدها تكرار شد
اظهارات اخير ترامپ البته جديد نيست. ترامپ در طول مبارزات انتخاباتي خود در سال 2016، به متحدان غربي ايالات هشدار داد كه ايالات متحده تحت رهبري او ممكن است تعهدات خود در پيمان ناتو را كنار بگذارد و تنها از كشورهايي دفاع كند كه سهم هزينه 2 درصدي توليد ناخالص ملي براي امور دفاعي ائتلاف را پرداخت مي‌كنند. نيازهاي دوطرفه ناتو و ايالات متحده همواره بحث و جدل‌هاي فراواني را در ميان تحليلگران و مقامات كشورهاي متفاوت برانگيخته است. اصولا هر پيماني كه چندين عضو در آن باشند، به دلايل ژئوپليتيكي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي بحث‌برانگيز بوده و همواره يكي از طرفين حس مي‌كند كه هزينه بيشتري را در آن پيمان پرداخت مي‌كند، در حالي كه ديگران تنها به تماشا ايستاده‌اند.
در همين راستا، جيسون ميلر، مشاور ارشد ستاد انتخاباتي ترامپ به ان‌بي‌سي‌نيوز گفت: «به نظر مي‌رسد كه دموكرات‌ها و رسانه‌ها فراموش كرده‌اند كه ما چهار سال صلح و رفاه در دوران رياست‌جمهوري ترامپ داشته‌ايم. با اين حال، اروپا در دوران اوباما شاهد مرگ و ويراني بوده و اكنون در زمان بايدن مرگ و ويراني بيشتري را شاهد بود. ترامپ در دوران رياست‌جمهوري‌اش از متحدان ما خواست تا با تقاضاي پرداخت هزينه‌هاي ناتو، بودجه دفاعي خود را افزايش دهند، اما جو بايدن به آنها اجازه داد تا از مزاياي ماليات‌دهندگان امريكايي بهره ببرند. وقتي هزينه‌هاي دفاعي خود را پرداخت نمي‌كنيد، نمي‌توانيد تعجب كنيد كه هزينه‌هاي جنگ بيشتري را متحمل مي‌شويد.»
يكي از محافظه‌كاراني كه به دليل انتقاد از ترامپ برجسته شده، مفسر سياسي آليسا فرح گريفين بود كه گفت اظهارات ترامپ بايد براي گوش پوتين به خوشنوازي قطعه «موسيقي» بوده باشد. او اظهار داشت كه ترامپ درباره كمك به اوكراين ابراز ترديد كرده است، زيرا اين كشور از خود در برابر حمله روسيه در فوريه 2022 دفاع مي‌كند. همچنين وجود ناتو، اتحادي بين‌المللي است كه ايالات متحده متعهد شده در مواقع لزوم از آن دفاع كند. اين پيمان فرسنگ‌ها با اظهارنظرات شخصي و تمايلات زودگذر فاصله دارد.
كاتلين مك اينيس، كارشناس ارشد برنامه امنيت بين‌المللي در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي در مقاله‌اي در فارن پالسي قويا استدلال مي‌كند كه ناتو ريشه «شكوفايي عظيم اقتصادي و آزادي» است كه امريكايي‌ها از آن برخوردارند. نه تنها رفاه و آزادي، بلكه تامين امنيت براي اروپايي‌ها «به ايالات متحده اجازه مي‌دهد تا دستور كار امنيتي بين‌المللي را تنظيم كند»، اعتبار ايالات متحده را در آسيا افزايش مي‌دهد، به تسهيل جنگ‌هاي واشنگتن پس از 11 سپتامبر كمك مي‌كند، به مديريت «ماموريت‌هاي ضد دزدي دريايي» در شاخ آفريقا و چين، تغييرات آب و هوايي و فناوري‌هاي مخرب پيشرفته، «عمليات اطلاعات نادرست، واكنش به همه‌گيري كوويد-19، مهاجرت و تروريسم» كمك مي‌كند.
از سوي ديگر جاستين لوگان، مدير مطالعات دفاعي و سياست خارجي موسسه كاتو معتقد است كه براي دهه‌ها، رايج‌ترين باور در تشكيلات سياست خارجي واشنگتن اين بوده كه ناتو براي ايالات متحده بسيار ارزشمند است. اما به نظر اين طور نيست، چرا كه همين امر هزينه‌هاي امنيتي و سياسي بسياري براي ايالات متحده در بر داشته است. اروپا آنقدر ثروتمند و قدرتمند است كه بتواند از خود دفاع كند. اما اروپايي‌ها اين كار را انجام نمي‌دهند مگر اينكه ايالات متحده اين كار را براي آنها انجام دهد. او با انتقاد از حملات ايالات متحده به خاورميانه پس از 11 سپتامبر مي‌نويسد كه برخي ممكن است استدلال كنند كه عمليات ايالات متحده در خاورميانه بعد از 11 سپتامبر لازم بوده است. در صورتي كه چنين نيست. ايالات متحده 8 تريليون دلار هزينه كرد و جان هزاران نفر و تقريبا دو دهه پيشرفت بالقوه را در عراق و افغانستان هدر داد. اما در نهايت از هر دو كشور با خواري بيرون رفت. هنوز هم جهان لحظه خروج سراسيمه بزرگ‌ترين ارتش جهان را از افغانستان با تمسخر مي‌نگرند. به عقيده لوگان، اينكه ناتو ادعا مي‌كند در همه جا موفق است، توهمي بزرگ است. ژئوپليتيك جهان رو به تغيير است و تمامي قواي بين‌المللي اين روزها حتي ممكن است از پس يك گروه كوچك همچون انصارالله يمن هم بر نيايند.
ماموريت ناتو!
اما مشكل بزرگ‌تري وجود دارد. دي آنجلو گور، تحليلگر نظامي- امنيتي مركز سياست عمومي آننبرگ معتقد است ناتو در مورد پاسخ به همه‌گيري كوويد-19 يا عمليات‌هاي ضد دزدي دريايي اصلا كارايي نداشته است. او مي‌افزايد كه اين نهاد هيچ قابليت و اختياري از خود ندارد و براي زمان صلح طراحي نشده است، چه برسد به زمان بحران و جنگ. او همچنين معتقد است كه اگرچه ناتو يك اتحاد نظامي قديمي است، با توجه به تغييرات سريع جهان و ورود به بحران‌هاي بزرگ‌تري نسبت به درگيري نظامي بين كشورها، همچون مهاجرت، اطلاعات نادرست، هوش مصنوعي، گرم شدن كره زمين و ظهور گروه‌هاي كوچك، اما بسيار ايذايي همچون داعش، ناتو بايد باز طراحي شود. اينكه همه بايد تنها در زمان جنگ به ايالات متحده متكي شوند و در زمان غيرجنگي اين اتحاد بيكار بماند، امر نادرستي است.
ليندسي لويد، پژوهشگر دفاعي در مقاله‌اي به دفاع از جايگاه ناتو پرداخته است. او مي‌نويسد كه نگاهي به تاريخ ناتو نشان مي‌دهد اين ائتلاف به اهدافي كه ايجاد شده بود دست يافت و در يك دوره جديد، ناتو يك بار ديگر مي‌تواند براي امنيت جهاني اهميت داشته باشد. او مي‌افزايد: «مهم است بدانيم ناتو در ماموريت اصلي تاريخي خود موفق شد و نسبت به رقيب از رويكرد بازدارنده خود محافظت كرده و غرب را قوي و آزاد نگه داشته است.» او با انتقاد از اظهارات ترامپ، معتقد است كه هنوز هم در دنياي كنوني نهادها و پيمان‌هايي مانند ناتو به خوبي مي‌توانند از عهده وظايف خود برآيند و در برابر روسيه و چين بايستند.
توپ در زمين پوتين
در داخل ايالات متحده نيز منتقدان ترامپ كم نبودند. دموكرات‌ها و برخي جمهوري‌خواهان پس از اينكه دونالد ترامپ اظهار داشت كه روسيه را تشويق مي‌كند تا به متحدان اين كشور در ناتو كه اهداف مالي خود را برآورده نمي‌كنند، حمله كند، سريعا دونالد ترامپ را محكوم كردند. اين در حالي است كه روسيه به سرعت در مناطقي از جبهه جنگ با اوكراين در حال پيشروي است و طرح كمك نظامي و مالي به اوكراين در كنگره با ركود و شايد با شكست مواجه است. اظهارات او در روز شنبه در حالي بيان شد كه سناتورهاي امريكايي در مورد لايحه ارايه 60 ميليارد دلار به اوكراين، 14 ميليارد دلار كمك امنيتي به اسراييل، 9 ميليارد دلار براي كمك‌هاي بشردوستانه به غيرنظاميان در غزه، كرانه باختري و اوكراين و 8/4 ميليارد دلار براي حمايت از متحدان در اين امريكا در اقيانوس هند و اقيانوسيه بحث و گفت‌وگو كردند. اما اين لايحه با مخالفت برخي جمهوري‌خواهان روبه‌رو مي‌شود كه مي‌خواهند بسته كمك‌هاي خارجي را با مقرراتي براي تامين امنيت مرز ايالات متحده و مكزيك همراه كنند و به سرعت به يكي از موضوعات تعيين‌كننده انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۴ تبديل شود. برخي از همين قانونگذاران اكنون اميدوارند اصلاحات خود را براي جلوگيري از جريان مهاجران به ايالات متحده ارايه دهند، در حالي كه برخي ديگر مي‌خواهند از مقررات كمك‌هاي بشردوستانه چشم‌پوشي و كمك‌هاي خارجي را به سلاح و مواد محدود كنند. روز يكشنبه مجلس سنا طرح را تصويب كرد، سپس به مجلس نمايندگان برود، جايي كه جمهوري‌خواهان اكثريت دارند. مجلس نمايندگان قبلا لايحه مستقل كمك به اسراييل را رد كرده است. مايك جانسون، رييس مجلس نمايندگان هشدار داده كه مي‌تواند اين كمك‌ها را به لايحه‌هاي جداگانه تقسيم كند. جانسون هفته گذشته گفت: «من خيلي واضح گفته‌ام كه شما بايد به اين مسائل رسيدگي كنيد.» به نظر مي‌رسد رويكردهاي داخلي ايالات متحده براي كمك به اوكراين و در كل اروپا روي ديگرش را نشان مي‌دهد. احتمال بازگشت ترامپ به كاخ سفيد كم نيست و اروپايي‌ها مي‌دانند كه بايد از هم‌اكنون به فكر چاره باشند. مقامات نظامي كشورهاي اروپايي از هم‌اكنون نسبت به تقويت توان دفاعي خود هشدار داده‌اند، چرا كه معتقدند جنگ با روسيه و متحدانش قريب‌الوقوع است. اروپايي‌ها از همان جنگ اول جهاني همواره بر كمك ايالات متحده دل بسته‌اند، ولي ظاهرا بايد قمار را كنار بگذارند. جنگ با روسيه آن طور كه مقامات هشدار مي‌دهند، مي‌تواند سومين جنگ جهاني باشد، جنگي كه شايد ايالات متحده اين‌بار خود را از آن دور نگه دارد.