پاكستان وارد عصر تازه‌اي از جدال‌ها شد؟
«نه» جوانان به ارتش
حزب سياسي تحت رهبري عمران خان عملا ممنوع‌الكار است، سخنراني‌هايش از تلويزيون پخش نمي‌شود و خودش بايد حداقل 14 سال در زندان باشد. اما همان‌طور كه نتايج انتخابات پاكستان نشان مي‌دهد، عمران خان قابل مهار نيست. كميسيون انتخابات روز يكشنبه اعلام كرد نامزدهاي مستقل وابسته به حزب تحريك انصاف، حزب تحت رهبري عمران خان بيشترين كرسي‌هاي پارلماني را در انتخابات سراسري هفته گذشته به دست آوردند.
به نوشته سي‌ان‌ان، اين يك پيروزي خيره‌كننده براي خان زنداني است كه دو سال پيش از سمتش بركنار شد. حال يك ويديوي ساخته شده توسط هوش مصنوعي از خان كه توسط حزب تحريك و انصاف به اشتراك گذاشته شده و صداي خان را تقليد مي‌كند، اندكي پس از پيروزي به ميليون‌ها دنبال‌كننده او گفت: «شما اعتماد من را حفظ كرديد و مشاركت گسترده شما همه را حيرت‌زده كرد. اكنون قدرت محافظت از راي خود را نشان دهيد.» تيم خان قبلا از هوش مصنوعي براي ايراد سخنراني‌هاي او از پشت ميله‌ها استفاده كرده است. موفقيت مستمر نامزدهاي همسو با خان، لحظه‌اي لرزان در تاريخ پاكستان است: به گفته دستياران خان، ارتش، نيرويي معمولا غيرقابل لمس كه مدت‌ها در اوج قدرت در پاكستان بوده، بسياري از هواداران و اعضاي حزب نخست وزير را سركوب كرده است. به‌رغم اينكه حزب تحريك انصاف بيشترين كرسي‌ها را در پارلمان به دست آورده، سوالاتي در مورد اينكه دولت بعدي پاكستان چگونه خواهد بود، مطرح است.
هيچ يك از سه حزب اصلي كرسي‌هاي لازم براي اعلام اكثريت در پارلمان را به دست نياورده‌اند و بنابراين به تنهايي قادر به تشكيل دولت نخواهند بود و مشخص نيست كه چه كسي به عنوان نخست وزير آينده انتخاب شود. نتايج همچنين بيش از سه روز پس از بسته شدن پايگاه‌هاي راي‌گيري اعلام شد كه موجب شد تا حزب تحريك انصاف به تقلب در انتخابات متهم شود.
با اين حال، شايان بشير نواز، دبير بخش اطلاعات حزب تحريك انصاف از استان پنجاب ادعا كرد كه تحليل انجام شده توسط اين حزب حاكي از «اختلافات قابل توجه» در باب برخي كرسي‌هاي مجلس ملي است. او خواستار اعتراض مسالمت‌آميز عليه نتايج اعلامي شد. رئوف حسام، يكي از رهبران ارشد حزب تحريك انصاف نيز گفت: «ما همه گزينه‌ها را براي اصلاح اين اشتباه در اختيار داريم، همه گزينه‌هاي قانوني و همه گزينه‌هاي تعريف شده در قانون اساسي را لحاظ خواهيم كرد.» حال اگر نامزدهاي مورد حمايت حزب تحريك انصاف موفق به تشكيل دولت شوند، پاكستان وارد دوراني بي‌سابقه خواهد شد، عصري كه در آن حزب حاكم ظاهرا در تقابل با ارتش قرار دارد و رهبرش پشت ميله‌هاي زندان است.
به گفته مديحه افضل، عضو برنامه فارين پاليسي فعال در موسسه بروكينگز، «در حال حاضر شانس تعريف دولت تحت رهبري حزب تحريك انصاف اندك است.» از منظر اين تحليلگر، آنها بايد به يك حزب پارلماني بپيوندند و همچنين به دنبال ائتلاف باشند. اين تحليل در حالي ارايه شده كه گروهي از ناظران مي‌گويند، بسياري از جوانان پاكستان؛ همان‌هايي كه ميانگين سني‌شان تنها 22. 7 سال است، در مواجهه با بحران اقتصادي طولاني مدت، حزب تحريك انصاف خان را تغييري نسبت به سلسله‌هاي سياسي نخبه مي‌دانند. به باور اين گروه، خان سال 2018 با حمايت ارتش به قدرت رسيد، اما بعد از آنكه مورد بي‌اعتنايي ژنرال‌ها قرار گرفت، به جاي عقب‌نشيني ايستاد و حتي همزمان با بركناري‌اش، شورش بي‌سابقه‌اي را رهبري كرد. با افزايش محبوبيت خان، دشمنان او، اعضاي قدرتمند تشكيلات تحت حمايت ارتش نيز افزايش يافتند.
در شرايط كنوني، بسياري از تحليلگران بر اين باورند كه رقيب ديرينه خان يعني نواز شريف، نخست وزير سابق و از نسل نخبگان خاندان شريف، يك‌بار ديگر سكان رياست را بر عهده خواهد گرفت. حسين حقاني، سفير و محقق سابق پاكستان فعال در موسسه هادسون در واشنگتن دي‌سي و آكادمي ديپلماتيك انور قرقاش ابوظبي گفت: «نتايج انتخابات نشان‌دهنده دلسردي جوانان پاكستاني از تشكيلات نظامي و سياسي است.»
با اين حال، بسياري از رويدادهاي آينده نامشخص باقي مانده و گمانه‌زني‌ها در باب تشكيل دولت ائتلافي افزايش يافته است. بلاول بوتو زرداري، يكي ديگر از نامزدها و فرزند سلسله سياسي ديگر، همصدا با شريف اعلام كرده‌اند كه احزاب آنها براي ايجاد ثبات در پاكستان با يكديگر همكاري خواهند كرد. همين گزاره موجب شده تا طرح ايجاد كابينه ائتلاف پررنگ‌تر شود. رخدادي كه به باور حاميان خان مي‌تواند زمينه‌ساز تنش‌هاي بيشتر شود. در همين راستا يكي از اعضاي حزب تحريك انصاف با اشاره به تظاهرات ضد دولتي كه در اوايل دهه 2010 در بسياري از مناطق خاورميانه گسترش يافت، گفت: «بدترين سناريو خشونت، سركوب و واكنش متقابل مانند آن چيزي است كه در مصر و در جريان بهار عربي رخ داد.» با وجود عدم قطعيت، تحليلگران مي‌گويند يك چيز واضح است. به گفته فهد همايون، استاديار علوم سياسي و استاديار دانشكده نوبائر در دانشگاه تافتس، «قاطعيتي كه مردم پاكستان نشان داده‌اند، ناگفته‌هاي بسياري درباره سلامت دموكراسي دارد.» تحليلگران معتقدند در حالي كه اعتماد عمومي به نهادهاي كشور در چند سال گذشته به وضوح در نوسان بوده، اين انتخابات، با وجود تمام ايراداتش، ثابت كرده كه بسيج سياسي قابل توجهي حول موضوع نمايندگي وجود دارد.