منشور حقوق شهروندي در ايران وجهان- ٣
سيدجواد حسيني
مهم‌ترين منشورها، بيانيه‌ها و اعلاميه حقوق شهروندي و بشري عبارتند از:
۱- منشور شهروندان شيبابياي ژاپن در سال ١٩٩٧ ميلادي نگاشته شد كه در آن بر شهري مبتني بر رفاه، مشاركت‌جويي و مساعد براي همه با فضاي سبز مناسب امن و مطلوب براي زندگي سالم و بانشاط و احترام به حقوق همه شهروندان تاكيد شده است. ٢- سند منشور آفريقايي حقوق مردمان و بشريت است كه حاصل يك گردهمايي رسمي در سال ۱۹۸۱در آفريقاست و در جهت احقاق حقوق ساكنين قاره آفريقا تدوين و تصويب شده است. ٣- منشور كانادايي حقوق و آزادي‌ها بود. اين منشور در سال ١٩٨٣ نگاشته شده است و بيشتر ناظر بر ديدگاه مردمان امريكاي شمالي در حوزه حقوق شهروندي است و بر ضرورت حفظ محيط‌زيست، مراقبت و حمايت از افراد در معرض خطر، حق راي دادن و انتخاب شدن تاكيد مي‌نمايد.۴- اعلاميه حقوق بشر و شهروند فرانسه است كه در سال ۱۹۷۹ پس از انقلاب كبير فرانسه در صحن مجمع عمومي فرانسه به تصويب رسيد. برابري انسان‌ها، حفظ آزادي، مالكيت، امنيت تعلق اصل و بنيان حاكميت به ملت، التزام به قانون و احترام به عقايد همه، تعهد دولت به همه مردم از جمله مفاد مهم اين اعلاميه به شمار مي‌رود. ۵- منشور جهاني حقوق شهري در سال 2004 در بارسلونا و اجلاس كيوتو، كه به مباحث شهر، شهرنشيني و حقوق ساكن شهرها پرداخته است. نفي تبعيض، اداره دموكراتيك شهر، حق شهروندان براي اداره امور شهر و پيشرفت، حمايت خاص از گروه‌هاي آسيب‌پذير در شهر، توسعه متعادل و متوازن شهري، حق مشاركت شهروندان در تصميم‌گيري‌هاي شهري، مديريت شفاف شهري، حق برخورداري شهروندان از محيط‌زيست سالم ازجمله موارد و مفاد مهم اين بيانيه به شمار مي‌رود. ۶- منشور اروپايي حقوق كه در سال دوهزار در راستاي ايجاد اروپاي واحد و در پارلمان اروپا به تصويب رسيد. حق كرامت انساني منع شكنجه بردگي، كار اجباري، حق استقلال و امنيت، آزادي تفكر عقيده و مذهب، اجتماعات و انجمن‌ها، برابري در برابر قانون، حقوق زنان و كودكان و سالمندان، سلامت و محيط‌زيست ازجمله موارد مهم اين بيانيه مي‌باشد. ۷- منشور مردم كه اين منشور در سال 2001 برمبناي يكي از معتبرترين اسناد حقوقي انگلستان يعني منشور كبير نگاشته شد و از ضرورت وجود دولت محلي و پاسخگو و شفاف به عنوان مهم‌ترين محور حقوق شهروندي ياد مي‌كند. مباني و محورهاي مشترك حقوق شهروندي در بيانيه‌هاي مذكور و منشور مهم حقوق شهروندي در ۷ اصل قابل جمع‌بندي است: ۱- همه افراد جامعه حق دارند از احترام برخوردار باشند. ۲- همه افراد جامعه حق دارند آزادي و اختيار داشته باشند. ۳- همه افراد جامعه حق امنيت كامل را دارا هستند. ۴- همه افراد جامعه بايد رفاه نسبي داشته باشند. ۵- همه افراد جامعه حق دانش آگاهي و اطلاعات را دارند. ۶- همه افراد جامعه حق پيشرفت و تعالي و برنامه‌ريزي دارند. ٧- همه افراد جامعه در برابر سعادت جمعي اعضای جامعه مسوولند.
۲۱ محور و اصل و مواد منشور حقوق شهروندي در جامعه ايران: اين ۲۱محور عبارتند از: حق حيات، سلامت و كيفيت زندگي در ۶ ماده، حق كرامت و برابري انسان‌ها در ۵ ماده، حق آزادي و امنيت شهروندي در ۳ماده، حق مشاركت در تعيين سرنوشت در ۴ماده، حق اداره شايسته و حسن تدبير در ۶ ماده، حق آزادي انديشه و بيان در ۵ ماده، حق دسترسي به اطلاعات در ۳ ماده، حق دسترسي به فضاي مجازي در ۳ماده، حق حريم خصوصي در ۷ماده، حق تشكيل تجمع و راهپيمايي در ۴ ماده، حق تابعيت اقامت و آزادي، رفت و آمد در ۸ ماده، حق برخورداري از دادخواهي عادلانه در ۱۲ ماده، حق اقتصاد شفاف، حق مسكن و حق مالكيت هر كدام در ۲ ماده، حق اشتغال و كار شايسته در ٨ماده، حق رفاه و تامين اجتماعي در ۱۰ماده، حق دسترسي و مشاركت فرهنگي و حق آموزش و پژوهش هر كدام در ۸ ماده، حق محيط سالم و توسعه پايدار در۳ ماده و حق صلح، امنيت و اقتدار ملي در ۵ ماده.
در جمع‌بندي اين قسمت از موضوعات حقوق شهروندي مي‌توان ادعا کرد در مرحله نظري و در قالب تدوين و تصويب ابعاد حقوق شهروندي منشور حقوق شهروندي در جامعه ايران از جامعيت بالايي برخوردار است به گونه‌اي كه تمامي ابعاد حقوق شهروندي در بيانيه‌ها و اسناد بين‌المللي را پوشش داده و شامل مي‌شود. گرچه در مرحله اجرا و عمل فاصله با اين منشور عميق است.