يك دقيقه سكوت به احترام عزیزانی که کرونا از ما گرفت

گروه اجتماعي|همزمان با چهارمين سالگرد اعلام رسمي ورود ويروس كوويد - 19 به كشور، انجمن علمي روانپزشكان ايران با صدور اطلاعيه‌اي خواستار يك دقيقه سكوت در ساعت 12 ظهر روز اول اسفند و طلب آرامش به احترام قربانيان كرونا شد. 
در اين اطلاعيه آمده است: «ما در انجمن علمي روان‌پزشكان ايران، در سالگرد روزي كه ورود كوويد -۱۹ به ايران رسما اعلام شد، يك دقيقه سكوت و قرائت فاتحه و طلب آرامش را به احترام قربانيان اين همه‌گيري جهاني بي‌سابقه پيشنهاد مي‌كنيم. اين اقدام نمادين، يادآور تاثير عميقي است كه اين ويروس بر افراد، خانواده‌ها، جوامع و ملت‌ها در سراسر جهان داشته است. يك دقيقه سكوت، بيان نمادين همبستگي و شفقت نسبت به كساني است كه جان خود را بر اثر كوويد - ۱۹ از دست دادند و همچنين اداي احترام به كادر درمان، امدادگران و نيروهاي بخش خدمات كه در خط مقدم نبرد عليه اين بيماري قرار داشتند. لحظه، لحظه تأمل است؛ زماني براي گراميداشت ياد و خاطره درگذشتگان و قدرداني از فداكاري‌ها و سختي‌هايي كه بسياري متحمل شدند؛ در حالي كه جهان با گسترش سريع ويروس و چالش‌هاي طاقت‌فرسايي كه براي سيستم‌هاي بهداشت و درمان و اقتصاد ايجاد مي‌كرد، دست و پنجه نرم مي‌كرد. سكوت يك دقيقه‌اي ما نمادي از اتحاد و تاب‌آوري در برابر ناملايمات است. اين يك لحظه، عزاداري و شفاي جمعي است. نمودي از همبستگي كه فراتر از مرزها، فرهنگ‌ها و تفاوت‌ها خواهد بود. با‌ يك دقيقه سكوت در ساعت ۱۲ ظهر روز اول اسفند، در مورد شكنندگي زندگي، به هم‌پيوستگي انساني و اهميت همدلي و شفقت در مواقع بحران تامل مي‌كنيم. لحظه‌اي براي اذعان به فقدان و رنج عميق ناشي از اين همه‌گيري و تاكيد مجدد بر انسانيت، همدل و تعهدمان به حمايت از يكديگر در اين زمانه چالش‌برانگيز.»

209 هفته زندگي با ويروس كرونا 
ظهر ۳۰ بهمن 1398 و حدود دو هفته بعد از انتشار خبر شناسايي اولين مبتلايان و متوفيان يك بيماري تنفسي در جهان، كيانوش جهانپور؛ سخنگوي وقت وزارت بهداشت هم با اعلام شناسايي دو بيمار داراي علايم تنفسي مشابه، ورود ويروس كرونا به ايران را به صورت رسمي تاييد و اعلام كرد: «آزمايش اوليه به عمل آمده از نمونه‌هاي ارسالي مشكوك به ابتلا به كروناويروس جديد، در دو مورد مثبت گزارش شده  و آزمايش‌های بعدي براي بررسي قطعيت موضوع در حال انجام است و نتايج آن نيز به محض آماده شدن به اطلاع عموم خواهد رسيد. ظرف دو روز گذشته موارد مشكوك به ابتلا به كروناويروس در شهر قم مشاهده شد كه به محض دريافت گزارش، تيم‌هاي شناسايي و مديريت بيماري‌هاي واگير و تيم‌هاي واكنش سريع در شهر قم مستقر شده و طبق پروتكل‌هاي موجود، افراد مشكوك تحت ايزولاسيون قرار گرفته و از آنها نمونه آزمايشگاهي اخذ شد. در ميان نمونه‌هاي ارسالي، آزمايشگاه مرجع، دقايقي پيش نتايج آزمايش اوليه دو مورد از موارد مشكوك را از نظر ابتلا به كروناويروس مثبت گزارش كرده و برخي موارد نيز آنفلوآنزاي تيپ B اعلام شده است. مراحل بعدي آزمايش‌ها در حال انجام است و نتيجه قطعي آزمايش‌های نهايي اين موارد، پس از مشخص شدن به اطلاع عموم خواهد رسيد. تيم‌هاي مديريت و كنترل بيماري‌هاي واگير در شهر قم مستقر شده‌اند، بخش ايزوله منفي براي ايزولاسيون موارد مشكوك، تجهيز و آماده ارائه خدمت است و همگي هموطنان به ويژه شهروندان قم، توصيه‌هاي بهداشتي مبني بر رعايت بهداشت فردي و عمومي، بهداشت دست دادن (پرهيز از مصافحه و دست دادن و روبوسي) و تنفس، شست‌وشوي مكرر دست‌ها با آب و صابون مايع، پرهيز از حضور در محل كار و تحصيل در صورت وجود علايم شبه آنفلوآنزا را مدنظر قرار بدهند.»
غروب همان روز، جهانپور در صفحه توييتر خود نوشت: «به دنبال يك بيماري حاد تنفسي ظرف روزهاي اخير، دو مورد در آزمايش‌های اوليه از نظر كرونا ويروس مثبت گزارش شدند، متاسفانه هر دو بيمار با توجه به كهولت سن و نقص سيستم ايمني در بخش مراقبت‌هاي ويژه فوت كردند.»
صبح سوم مرداد 1402 و حدود 41 ماه بعد از اعلام رسمي ورود ويروس كرونا به ايران، وزارت بهداشت با صدور اطلاعيه‌اي از پايان شرايط اضطراري همه‌گيري كرونا در كشور خبر داد. 
در متن اين اطلاعيه آمده بود: «با توجه به اعلام كميته علمي كشوري كرونا لازم نيست همه افراد جامعه ماسك بزنند. بر اساس نظر اين كميته مبني بر شرايط با ثبات كنوني و پايان وضعيت اضطراري كرونا، به جاي توصيه عمومي به كل جامعه براي استفاده از ماسك، تاكيد مي‌شود صرفا افرادي كه داراي سن بالا، بيماري زمينه‌اي، نقص ايمني، بيماري‌هاي كليوي، قلبي، ريوي و كبدي هستند و نيز كساني كه در تماس مستقيم با فردي بوده‌اند كه مشكوك يا قطعا مبتلا به كرونا بوده است، بايد از ماسك استفاده كنند. همچنين در مورد مراكز بهداشتي و درماني در مناطقي كه انتقال عمومي يا خوشه‌اي كوويد - ۱۹ گزارش شده باشد، استفاده از ماسك براي همه اعم از كاركنان و مراجعان اين مراكز توصيه مي‌شود ولي در مناطقي كه انتقال قطعي به صورت تك گير وجود داشته باشد، استفاده از ماسك صرفا براي كاركنان درگير با بيماران توصيه مي‌شود.»
طبق آخرين گزارش وزارت بهداشت درباره گردش ويروس در كشور كه در هفته منتهي به 23 بهمن امسال (1402) منتشر شده، از نيمه بهمن تا روز انتشار گزارش، تعداد موارد مثبت سرپايي، با كاهش 32.2 درصدي، تعداد موارد مثبت بستري با كاهش 42.7 درصدي و تعداد موارد مرگ بر اثر ابتلا با كاهش 50 درصدي مواجه بوده چنانكه در فاصله 15 تا 23 بهمن سال جاري، 59 مبتلاي جديد (بي‌نياز به بستري) شناسايي شده‌اند، 185 مبتلاي كرونا بستري شده‌اند و 3 مبتلاي كرونا فوت كرده‌اند و طبق همين گزارش، ميزان بستري موارد مثبت به ازاي 100 هزار نفر در كل كشور ۰.۲۲ نفر و ميزان مرگ موارد مثبت به ازاي يك ميليون نفر در كل كشور ۰.۰۴ نفر ثبت شده است. 
طبق آخرين گزارش وب‌سايت WORLDMETERS كه ظهر 19 فوريه 2024 (30 بهمن 1402) بر اساس اطلاعات ثبت شده و رسمي كشورها، جدول‌هاي خود را به‌روزرساني كرده، در فاصله 5 ژانويه 2020 (15 دي 1398) كه اولين ابتلا و فوت كوويد - 19 به سازمان جهاني بهداشت اعلام شد تا ديروز، در مجموع بيش از 703 ميليون نفر (703 ميليون و 471 هزار و 314 نفر) از جمعيت جهان به كوويد - 19 مبتلا شده‌اند و از مجموع مبتلايان، بيش از 6 ميليون نفر (6 ميليون و 984 هزار و 533 نفر) فوت كرده‌اند و بيش از 674 ميليون نفر (674 ميليون و 227 هزار و 426 نفر) بهبود يافته‌اند. با استناد به آمارهاي اين وب‌سايت، ظهر ديروز 10 كشور اول بابت تعداد كل مبتلايان، ايالات متحده امريكا (با بيش از 111 ميليون مبتلا) هند، فرانسه، آلمان، برزيل، كره‌جنوبي، ژاپن، ايتاليا، انگليس و روسيه (با حدود 24 ميليون مبتلا) هستند. طبق داده‌هاي جدول اين وب‌سايت، در فاصله 30 بهمن 1398 كه اولين ابتلا و فوت كرونا در ايران به صورت رسمي تاييد و اعلام شد تا ديروز كه 209 هفته از آغاز شيوع كرونا در كشور مي‌گذرد، در مجموع بيش از 7 ميليون نفر (7 ميليون و 626 هزار و 230 نفر) به كوويد - 19 مبتلا شده‌اند و در مجموع بيش از 140 هزار نفر (146 هزار و 785 نفر) از كل مبتلايان فوت كرده‌اند و كل تعداد تست‌هاي تاييد ابتلاي بيماري هم بيش از 57 ميليون عدد (57 ميليون و 320 هزار و 267 عدد) بوده در حالي كه تعداد مبتلا در هر يك ميليون نفر جمعيت كشور، بيش از 88 هزار نفر (88 هزار و 654 نفر) تعداد فوت در يك ميليون نفر جمعيت بيش از 1700 نفر (1706 نفر) و تست‌هاي انجام شده در يك ميليون نفر جمعيت بيش از 666 هزار عدد (666 هزار و 338 عدد) بوده و ظهر ديروز، ايران بابت تعداد مبتلايان در رديف 19 جدول اين وب‌سايت قرار گرفته است. 

بالاترين سطح بي‌اعتمادي در دوره شيوع كرونا رواج داشت 
نحوه اطلاع‌رساني دولت درباره تعداد مبتلايان كرونا از همان ابتدا موجي از بي‌اعتمادي را در كشور ايجاد كرد به خصوص كه اعلام رسمي زمان ورود ويروس به كشور از همان ابتدا زير سوال بود و مردم مي‌گفتند زمان ورود ويروس به كشور برخلاف ادعاي وزارت بهداشت، از اواخر دي ماه بوده اما دولت به عمد از اعلام رسمي ورود ويروس خودداري كرده است. علاوه بر اين، در اولين هفته‌هاي بعد از اعلام رسمي ورود ويروس به كشور به دنبال كمبود شديد وسايل ضدعفوني و ماسك و افزايش چند برابري قيمت الكل در داروخانه‌ها و نبود تست تشخيص ويروس، مردم نسبت به آمارهايي كه دولت از تعداد مبتلايان و فوتي‌هاي بيماري اعلام مي‌كرد، هيچ اطميناني نداشتند و اين بي‌اعتمادي در دو سال بعد و تا زمان فراگيري توزيع واكسن هم ادامه داشت و مردم معتقد بودند علاوه بر اينكه دولت به دلايلي ناگفته، در آستانه برخي مراسم ملي و مذهبي، آمار ابتلا و فوت را كمتر از اعداد واقعي اعلام مي‌كند تا خللي در برگزاري اين مراسم ايجاد نشود، در مقابله با افراطيوني كه معتقدند برخي مراسم پرازدحام در هر شرايطي از همه‌گيري بيماري بايد برگزار شود هم ناتوان است و براي حفظ امنيت رواني و جلوگيري از هرگونه شورش هم، مواردي از ابتلا با علایم خفيف تنفسي يا حتي مواردي از فوت با علايم تنفسي را هم به عنوان مبتلاي كرونا اعلام نمي‌كند، بنابراين آمارهاي كشور قابل اطمينان و واقعي نيست كه البته جامعه عمومي به پشتوانه انتقادات كارشناسان حوزه سلامت از نحوه اعلام آمارهاي كرونایی و اعتراض سربسته برخي كارشناسان بابت غيرواقعي بودن آمار ابتلا به دليل تعداد ناكافي تست‌هاي تشخيصي، اين اعتراضات را مطرح مي‌كرد. 
هفته اول بهمن امسال (1402)، عليرضا رييسي؛ سخنگوي ستاد ملي مقابله با كرونا و معاون بهداشت دولت دوازدهم كه يك ‌بار هم بابت انتقاد از ازدحام مردمي در يك مراسم مذهبي در شهر قم و هشدار جدي بابت افزايش تصاعدي ابتلا و مرگ با اين‌گونه مراسم، از سوي افراطيون تهديد شد و او را واداشتند كه با پس گرفتن حرف خود از مذهبيون عذرخواهي كند، در گفت‌وگو با «خبرآنلاين» ناگفته‌هايي از دوران مسووليت خود كه با شيوع كرونا در كشور مصادف شد، مطرح كرد. رييسي در اين گفت‌وگوي مفصل با «خبرآنلاين» در نگاهي به پيشينه اعتراضات از همان آغاز همه‌گيري بيماري در كشور گفت: «شما چه زماني مي‌گوييد يك فرد كرونا دارد؟ زماني كه PCR مثبت است. زماني كه تست داشته باشيد. ما اوايل كه تست نداشتيم. ما يك كيف از سازمان جهاني بهداشت، تست آورديم. هنوز خيلي‌ها مي‌گويند كرونا زودتر آمده بود ولي اينها به‌مردم نمي‌گفتند. ما تست نداشتيم كه بدانيم كرونا آمده است. زودتر از اعلام وزارت بهداشت، كرونا آمده بود. اين جاي مخفي كردن ندارد. زماني ما مي‌توانيم تشخيص بدهيم كه تست داشته باشيم. ما مي‌توانستيم حدس بزنيم، تست هم نداشتيم كه بگوييم مخفي كرده باشيم. تظاهرات باليني بيماري هم بايد تكرار شده باشد تا بيماري را به‌كرونا منتسب كنيم. اگر يك نفر در نيمه اول سال ۹۸ از من پزشك مي‌پرسيد علايم كرونا چيست؟ من جوابي نداشتم. ويروس كرونا در كتاب‌هاي مرجع، يك پاراگراف توضيح داشت. كسي كرونا را نمي‌شناخت كه تظاهرات بيماري را بشناسد. مثلا كساني هستند كه مي‌گويند شهريور يا آبان سال ۹۸ يك سرماخوردگي گرفتم كه خوب نمي‌شد و امثال همين تجربه‌ها، بعدها معلوم شد كه كرونا بوده است. حدس و گمان من بسته به ‌دو چيز است؛ يكي اينكه چيني‌ها چه زماني بيماري را مخفي كردند؟ من حدس مي‌زنم چيني‌ها تا زمان اعلام، مدت طولاني مخفي كرده بودند. ما رفت و آمد زيادي به ‌چين داريم. اولين مورد كرونا در شهر يا استاني بوده كه ممكن است ما اسمش را ندانيم. يعني فرضا كسي به ‌چين رفته و كرونا گرفته ولي ما نفهميديم. الان مي‌گوييم اولين مورد در قم يا گيلان بوده، چون شيوع و تراكم آنجا بيشتر بود. حرفم اين است كه ممكن بود اولين مورد در اين دو استان نبودند، اما در هر حال به محض انجام تست اين دو استان به عنوان اولين استان‌ها اعلام شد. اولين تستي كه وارد شد يك روز قبل از اعلام بيماري بود. حدود آخر بهمن وارد شد كه تست هم خيلي دقيق نبود. بعدا دقيق‌تر شد. اينكه وزارت بهداشت موضوع را مخفي كرده باشد، واقعا اين‌طور نبود كه ما تشخيص داده باشيم و نگوييم. من شهادت مي‌دهم اولين موردي كه كشف كرديم، اعلام كرديم. اينكه قبلا بوده و ما براي شناسايي دسترسي نداشتيم، بحث ديگري است. ما ۸۰ ميليون تست هم نداشتيم كه همه را تست كنيم. خبردار مي‌شديم كسي فوت كرده، مي‌پرسيديم علايم چه بوده؟ مي‌گفتند متوفي تب و لرز هم داشته. ما مي‌گفتيم اين را به ‌اسم كرونا ثبت كنيد، چون پروتكل دفن بيمار رعايت شود تا بقيه نگيرند. اين ‌طوري چيزي از دست نمي‌داديم. به‌ همين دليل در يك روز ممكن بود براي ۱۰ متوفي به ‌آرامستان مي‌گفتيم متوفيان مبتلا به كرونا بودند، در حالي كه از اين تعداد، يك نفر هم تست نداشت. ما مي‌گفتيم بهتر است با پروتكل كرونا دفن شود تا از بقيه مراقبت كرده باشيم. هر چه جلوتر رفتيم آمار دقيق‌تر شد.»
رييسي در ادامه اين گفت‌وگو افزود: «يك بيماري ويروسي تنفسي هرگز پشت هيچ مرزي نمي‌ماند. اگر قم يا گيلان را قرنطينه مي‌كرديم چه اتفاقي مي‌افتاد؟ آيا ويروس پشت قرنطينه مي‌ماند؟ آيا مطمئن بوديد فقط در قم بود؟ اين ويروس همه جا پخش شده بود. زماني مي‌شد سير ويروس را آهسته كرد كه يا واكسيناسيون انجام شده بود يا افراد گرفته بودند و خوب شده بودند. قرنطينه تنها كاري كه مي‌كند يك فرصتي به ‌شما مي‌دهد تا كارهاي ديگري انجام بدهيد. هيچ كار ديگري نمي‌كند. بالاخره ويروس بيرون مي‌آيد و بقيه هم مي‌گيرند. تنها مزيت قرنطينه اين است كه فرصت مي‌دهد شما اقدامات‌تان را انجام بدهيد. همه در كل كره زمين مبتلا مي‌شدند. روزنامه‌ها و نظرات كارشناسي را نگاه كنيد. همه مي‌گفتند ادارات را تعطيل كنيد و مردم را قرنطينه كنيد. اين را حقوق بگيران مي‌گفتند. آيا ما كشوري بوديم به‌هر خانواده ۱۰۰۰ دلار بدهيم و بگوييم در خانه بنشين؟ دولت توانش را نداشت؛ كسي كه حقوق مي‌گرفت به ‌همه مي‌گفت برو در خانه بشين! حقوقش را مي‌گرفت و در خانه مي‌ماند. بقيه مردم چه كنند؟ يكي از بهترين تصميماتي كه رييس‌جمهور به ‌تنهايي گرفت، اين بود كه كارخانه‌ها تعطيل نشود. نظر خود من اين بود كه كارخانه‌ها تعطيل شود. اين تصميم را رييس‌جمهور به ‌تنهايي گرفت و الان كه نگاه مي‌كنم، مي‌بينم چه تصميم خوبي بوده. آقاي روحاني جامع‌تر نگاه كرد، چون اقتصاد كشور مي‌خوابيد. از همان اول رييس‌جمهور تصميم گرفت كارخانه‌ها تعطيل نشود. كمترين كساني كه مبتلا شدند همان‌هايي بودند كه سر كار در كارخانه مي‌رفتند، چون خيلي دقيق پروتكل‌ها را رعايت مي‌كردند. در كارخانه‌ها هر روز افراد را چك مي‌كردند. يك نفر مبتلا مي‌شد به ‌خانه مي‌رفت و قرنطينه مي‌شد. اين تصميم خيلي خوب بود. كشوري كه مشكل اقتصادي داشت، نگذاشت اقتصادش تعطيل شود. كارخانه‌ها بهترين‌ها بودند. پتروشيمي‌ها، فولادسازي‌ها و خودروسازي‌ها، كمترين ابتلا را داشتند. چند تصميم خيلي خوب گرفته شد. يكي ديگر از اين تصميمات تشكيل ستاد ملي كرونا بود. كمتر پيش مي‌آيد كه هفته‌اي دوبار رييس‌جمهور براي يك مساله تشكيل جلسه بدهد. پنجشنبه‌ها و شنبه‌ها هر هفته جلسه داشتيم. تصميمات بسيار سختي گرفته مي‌شد. مثلا راه شمال را ببنديد؛ مگر به ‌اين راحتي مي‌شود براي چنين موضوعي تصميم گرفت؟ ساعت‌ها جلسه برگزار مي‌شد تا تصميمات گرفته شد. قطعا ممكن است تصميمات اشتباه هم گرفته شده باشد. كرونا حال و هواي زمان جبهه و جنگ را داشت. پزشكان و پرستاران بدون ماسك ايثار مي‌كردند و به‌ مردم خدمت مي‌رساندند. مشكلات مالي و... داشتيم ولي همه نيروها پاي كار بودند. از نيروهاي نظامي و انتظامي تا قوه قضاييه بودند. حالا كه اين هزينه‌ها را داديم، درس بگيريم. سخيف است بگوييم آن دولت چه كرد يا اين وزارتخانه چطور عمل كرد. ما يك كشور هستيم. همين كه كرونا را كنترل كرديم و در رنكينگ كشورها در جهان در كنترل كرونا، جزو كشورهاي خوب دنيا هستيم، مهم است. استقبال از واكسيناسيون را ببينيد؛ چه تعدادي واكسن زده‌ايم مشخص است. مردم ما جزو فرهنگ‌هاي برتر در حوزه سلامت هستند. مردم به ‌مرجعيت علمي پزشكان احترام مي‌گذارند. به‌رغم برخي تبليغات، درصد واكسيناسيون ما جزو بالاترين ميزان در جهان است. مركز كنترل بيماري‌هاي امريكا در دنيا حرف اول را مي‌زند ولي در كرونا امتحان خوبي پس نداد. مطمئن هستم آنها بازنگري مي‌كنند. ما هم باید بازنگري كنيم. ما مركز كنترل بيماري نداشتيم. بايد يك مركز مستقل علمي و حاكميتي داشته باشيم كه بتواند در مواقع بحران خيلي دقيق، سريع و پرقدرت عمل كند. آيا سيستمي را طراحي كرده‌ايم كه بتواند ويروس‌هاي وارد شده در كشور را شناسايي كند؟ آيا سيستم شناسايي‌كننده، قدرت كنترل آن را دارد؟ آيا توانايي دارد آدم‌هايي كه لازم است را سريع‌تر جمع كند؟ مرزهاي ما به‌خصوص مرزهاي شرقي از نظر سلامت به‌ خاطر ورود بيماري‌هاي نوپديد و بازپديد بسيار پرخطر هستند. بايد سلامت‌بان‌هاي قوي در مرزها بگذاريم و امنيت سلامت خيلي قوي‌تر از امروز را تعريف كنيم. ويروس‌هايي در پشت مرزها داريم. بيماري‌هاي نوپديد دارند به وجود مي‌آيند كه بايد آمادگي براي مقابله با آنها داشته باشيم.»