هيدروژن طلا سوخت آينده جهان
علي آهنگر
جهان امروز به ويژه پس از حمله روسيه به اوكراين كه جريان گاز به اروپا را قطع كرد، سراسيمه به دنبال انرژي جايگزين مي‌گردد. علاوه بر اين، انتشار گازهاي گلخانه‌اي حاصل از سوخت‌هاي فسيلي مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ موجب گرم شدن زمين، تغييرات آب و هوايي و خشكسالي شده است. اتفاق‌هايي كه زندگي در سياره را با خطرها و كمبودهاي جدي همراه مي‌كند. راه‌حل قطعي و حتمي دولت‌ها و نيز سازمان ملل متحد، كنار گذاشتن هر چه سريع‌تر نفت و گاز است. اما سوال فوري و مهم اين است: چه سوختي قرار است جايگزين نفت و گاز شود تا مانند آنها از تداوم و پايداري برخوردار بوده، ارزان باشد و به آساني بتواند در دسترس همگان در گوشه و كنار كره زمين قرار گيرد؟ هر سوختي كه قرار باشد جايگزين نفت و گاز يا همان سوخت‌هاي فسيلي شود، لزوما بايد اين سه ويژگي: ارزان بودن، در دسترس بودن و پايدار بودن را در خود داشته باشد در غير اين صورت هيچ‌گاه قابليت جايگزيني نفت و گاز را پيدا نخواهد كرد. در سال‌هاي اخير و به ويژه پس از جنگ اوكراين كه جهان بار ديگر با بحران سوخت از ناحيه انرژي‌هاي فسيلي روبه‌رو شد، جست‌وجوها و كاوش‌هاي علمي براي رسيدن به سوخت‌هاي جايگزين شتاب چشمگيري به خود گرفت و سرمايه‌هاي هنگفتي به كاوش‌ها اختصاص داده شد. اما نتيجه تاكنون دلگرم‌كننده نبود. هيچ انرژي جايگزيني پيدا نشد كه در كنار پاك و تميز بودن كه موجب آلودگي هواي زمين از نظر گسترش كربن نباشد، آن سه ويژگي ديگر را نيز در خود داشته باشد.
با اين همه، اكنون ديگر جاي ترديد نيست كه يك پايه اصلي انرژي آينده سوختي به نام هيدروژن خواهد بود. هيدروژن گازي غيرسمي و بي‌بو است كه در طبيعت وجود دارد، اما هيدروژن موجود در هوا كاربرد صنعتي ندارد.
از اين رو، بشر به ساختن هيدروژن روي آورد. امروزه بيش از ۹۰ ميليون تن هيدروژن در جهان توليد مي‌شود كه تمام آن دست‌ساز بشر است. يكي از انواع اين هيدروژن‌ها، هيدروژن آبي نام دارد كه از گاز متان كه همان گاز مصرفي شهري است، توليد مي‌شود و از آن براي توليد كود شيميايي و ديگر نيازهاي سوختي بهره مي‌گيرند.
هيدروژن ديگري كه با دست بشر ساخته مي‌شود، هيدروژن سبز نام دارد. هيدروژني كه بدون كربن است و از طريق تجزيه مولكول‌هاي آب شيرين با جريان دادن برق به دست مي‌آيد.
مشكل اساسي هيدروژن سبز اين است كه براي توليد آن به برق پاك و تجديدپذير و نيز به آب شيرين نياز است و به علاوه براي توليد هر كيلوگرم آن به صرف ۵ دلار هزينه نياز است. هيدروژن صورتي هم وجود دارد كه از انرژي هسته‌اي ايحاد مي‌شود.
هيچ كدام از اين انواع هيدروژن‌ها تاكنون نتوانسته است، رضايت توليدكنندگان را به دست آورد. اما نشريه فايننشال‌تايمز در روز يكشنبه ۲۹ بهمن جهان را با شگفتي روبه‌رو ساخت.
فايننشال‌تايمز پرده از رازي برداشت كه بشر در هزاران سال آينده بي‌هيچ دغدغه‌اي مي‌تواند از هيدروژن طبيعي كه در اعماق زمين وجود دارد، بهره‌مند شود. اين هيدروژن كه به آن هيدروژن سفيد يا هيدروژن طبيعي و هيدروژن طلا گفته مي‌شود، از تركيب آب با مواد آلي آهن در اعماق زمين و در حرارت و فشار بالا توليد مي‌شود.
تركيب توليد و به وجود آمدن آن به گونه‌اي است كه هيچ‌گاه به انتها نمي‌رسد و همواره در حال توليد شدن دوباره است و به همين دليل، نه انرژي فسيلي، كه در زمره انرژي‌هاي تجديدپذير طبقه‌بندي مي‌شود. تاكنون در سطح كره زمين مقدار ۵ تريليون تن هيدروژن طبيعي كشف شده كه يك تريليون تن آن قابل بازيافت است. از آنجا كه ميزان نياز سالانه بشر به ۵۰۰ ميليون تن هيدروژن برآورد شده است، اين مقدار هيدروژن قابل بازيافت مي‌تواند تا هزاران سال نياز بشر را به انرژي پاك، فراگير، پايدار و ارزان تامين كند.
به گفته سازمان زمين‌شناسي امريكا، هزينه توليد يك كيلوگرم از اين انرژي تنها ۴۰ سنت است كه قابل قياس با هزينه سرسام‌آور توليد انواع ديگر هيدروژن‌ها نيست.
بنا بر گزارش سازمان زمين‌شناسي امريكا تاكنون معادن هيدروژن طبيعي در كشورهاي امريكا، اسپانيا، فرانسه، سراسر اروپا، استراليا، ناميبيا، آلباني و بسياري كشورهاي ديگر كشف شده است. اما زادگاه اصلي و نخستين هيدروژن طلا يا طبيعي روستايي در شمال شرقي كشور آفريقايي مالي است كه از سال ۲۰۱۲ از آن براي توليد برق و روشنايي بهره مي‌برد.
اكنون در محافل انرژي سخن بر سر اين است كه آيا بشر امروز مانند سال ۱۸۵۹ كه سرهنگ ادوين دريك در ايالت پنسيلوانيا و در دره تيتوسويل در عمق ۲۱ متري زمين با وسايل ابتدايي موفق به كشف نفت و انقلاب در زندگي بشر شد، در آستانه انقلابي در نوع زندگي قرار دارد؟
و سوال مهم‌تر اينكه اگر در ۱۶۵ سال پيش امريكا پرچمدار كشف نفت شد، ايران نيز نخستين كشوري بود كه در ۱۲۰ سال پيش در خاورميانه به كشف نفت دست يافت. آيا ايران مي‌خواهد بار ديگر تاريخ‌ساز شود؟