پكن براي مقابله با اعتراض‌ها و تحولات منطقه به حالت آماده‌باش درآمد!
معماي پادگاني شدن چين
اخيرا اعضاي كنگره ايالات متحده به شبكه «سي‌ان‌بي‌سي» گفته‌اند كه اين كشور در حال بررسي تحريم‌هايي عليه شركت‌هاي چيني است كه معتقدند به روسيه كمك مي‌كنند تا جنگ در اوكراين را دامن بزنند. اين اولين‌بار است كه ايالات متحده، پكن را به‌طور مستقيم در جنگ اوكراين دخيل مي‌شناسد و به نظر مي‌رسد كه نسبت به نيات چين در قبال حمله به تايوان نيز سوءظن‌ها بالا گرفته است. از سوي ديگر، خبرها حاكي از آن است كه شركت‌هاي غيرنظامي چيني به سمت ايجاد واحدهاي شبه نظامي در دل خود حركت مي‌كنند. همه اين موارد نشان مي‌دهد كه شركت‌هاي چيني در سال‌هاي آتي مي‌توانند نقش تعيين‌كننده‌اي در امور نظامي داشته باشند.
شبه نظاميان شركتي
شبكه «سي‌ان‌ان» در تحليلي به اين شركت‌هاي چيني پرداخته است و گزارش مي‌دهد كه از دهه 1970 به اين سو اين اولين‌باري است كه اين شركت‌ها در اين قد و قامت ظاهر مي‌شوند. بر اساس تحليل سي‌ان‌ان از گزارش‌هاي رسانه‌هاي دولتي، حداقل 16 شركت بزرگ چيني، از جمله شركت بزرگ لبنيات خصوصي در چين، در يك‌سال گذشته نيروهاي جنگي خود را ايجاد كرده‌اند. اين واحدها كه در قاب نيروهاي مسلح مردمي شناخته مي‌شوند، از غيرنظامياني تشكيل شده‌اند كه مشاغل عادي خود را در شركت‌ها نيز حفظ مي‌كنند، اما به عنوان نيروي ذخيره و كمكي براي ارتش چين، بزرگ‌ترين ارتش جهان نيز عمل مي‌كنند و براي ماموريت‌هاي مختلف از پاسخ به بلاياي طبيعي و كمك به حفظ «نظم اجتماعي» تا ارايه پشتيباني در زمان جنگ هم در دسترس هستند. اين نيروها كه در حال حاضر فعاليتي در خارج از چين ندارند و بيشتر با گارد ملي امريكا قابل مقايسه هستند تا جنبشي شبه‌نظامي، چراكه معمولا تمركز سياسي دست راستي دارند. تحليلگران مي‌گويند كه ايجاد تيپ‌هاي شركتي نگراني‌هاي فزاينده پكن در مورد درگيري‌هاي احتمالي در خارج از كشور و همچنين ناآرامي‌هاي اجتماعي در داخل كشور را به دليل افول اقتصادي آن برجسته مي‌كند.
هراس از قيام مردمي
احياي اين نيروها در چين همچنين پاسخي به همه‌گيري كرونا و بخشي از تلاش‌هاي شي جين پينگ رهبر چين براي تشديد كنترل حزب كمونيست بر جامعه، از جمله بخش شركت‌ها تلقي مي‌شود. نيل توماس، يكي از همكاران سياست چين در انجمن آسيايي معتقد است كه بازگشت نيروهاي شبه نظامي شركتي نشان‌دهنده تمركز فزاينده شي جين پينگ بر نياز به ادغام بهتر توسعه اقتصادي با امنيت ملي است، زيرا اين كشور با آينده دشوارتري در زمينه رشد كندتر و افزايش رقابت ژئوپليتيكي روبه‌رو است. توماس همچنين استدلال مي‌كند كه نيروهاي شبه‌نظامي شركتي تحت رهبري نظامي مي‌توانند به حزب كمونيست كمك كنند تا ناآرامي‌هاي اجتماعي مانند اعتراضات مصرف‌كنندگان و اعتصاب‌هاي كاركنان را به‌طور موثرتري سركوب كند. اقتصاد چين در سال 2023، 2/5 درصد رشد كرد كه كمي بهتر از هدف رسمي‌اي بود كه پكن تعيين كرده بود. اما اين كشور با چالش‌هاي بي‌شماري از جمله ركود بي‌سابقه در بازار املاك و مستغلات، افزايش بيكاري جوانان، فشار تورم، افزايش بدهي‌هاي شركت‌ها و افزايش فشار مالي بر دولت‌هاي محلي مواجه است. به نظر مي‌رسد كه اعتراضات با افزايش نااميدي در حال گسترش است. بر اساس داده‌هاي بولتن كارگري چين، سازماني غيرانتفاعي مستقر در هنگ‌كنگ كه بر اعتراضات كارگران نظارت دارد، تعداد اعتصابات و تظاهرات كارگري در سال 2023 به هزار و 794 عدد افزايش يافت كه نسبت به سال 2022 كه 830 مورد ثبت شد، بيش از دوبرابر شده است. درست بيش از يك‌سال پيش، معترضان با پليس در بزرگ‌ترين كارخانه توليد آيفون در جهان در شهر ژنگژو درگير شدند و همين امر پكن را بر آن داشت تا براي ايجاد نيرو درون خود شركت‌ها تلاش كند. خارج از بخش شركتي، واحدهاي شبه‌نظامي اغلب از سوي دولت‌هاي محلي و دانشگاه‌ها، بر اساس قوانين مربوط به كار شبه‌نظامي، سازماندهي مي‌شوند. امروزه اين واحدها هنوز در بيشتر اين مكان‌ها تنها در مقياس بسيار كوچك‌تر از دهه‌هاي قبل وجود دارند. اكثر شركت‌هايي كه تاكنون اعلام كرده‌اند كه نيروهاي شركتي شبه نظامي دارند، شركت‌هاي دولتي بوده‌اند كه به‌طور مستقيم در مالكيت دولت‌هاي مركزي يا منطقه‌اي قرار دارند. اما در ماه دسامبر، شركت صنايع غذايي ييلي، پنجمين توليدكننده بزرگ لبنيات در جهان، اولين شركت بزرگ خصوصي چيني در تاريخ مدرن چين شد كه واحد دپارتمان نيروهاي مسلح خلق را راه‌اندازي كرد. شركت ييلي اما تحت كنترل منطقه خودمختار مغولستان داخلي در جمهوري خلق چين نيست، اما دولت محلي در شهر خوخ‌خوت، جايي كه دفتر مركزي شركت در آن مستقر است، بر اساس جديدترين اسناد مبادله‌اي، 5/8 درصد از سهام را در اختيار دارد. هيچ جزيياتي در مورد قدرت نيرو يا جمعيت كاركناني كه به آن پيوسته‌اند، ارايه نشده است. طبق قانون خدمات نظامي چين، اعضاي مذكر شبه نظاميان بايد بين 18 تا 35 سال سن داشته باشند. براي افرادي كه مهارت‌هاي ويژه‌اي دارند، در اين زمينه انعطاف بيشتري وجود دارد. زنان نيز واجد شرايط عضويت هستند، اگرچه براي آنها شرايط سني در قانون پيش‌بيني نشده است. پس با اين تفاصيل، شركت ييلي تحت مديريت مستقيم پادگان ارتش آزاديبخش خلق (PLA) در مغولستان داخلي، منطقه‌اي كه اين شركت در آن مستقر است و كميته حزب كمونيست دولت منطقه‌اي خواهد بود.هوانگ ژيكيانگ، معاون اجرايي منطقه خودمختار مغولستان داخلي اين موضوع را تاييد مي‌كند كه اين واحد شبه نظامي در اختيار دولت چين است. او در مراسم معارفه اين نيروي شبه نظامي عنوان كرد كه اين واحد براي ايجاد يك نيروي دفاع ملي مستقر در ييلي تشكيل شده است كه مي‌تواند در زمان صلح به خدمت فراخوانده شود، با شرايط اضطراري مقابله كند و در زمان جنگ نيز نقش كوبنده‌اي داشته باشد. در اين مراسم، مقام ارشد نظامي منطقه و دبير حزب كمونيست شهر خوخ‌خوت نيز حضور داشتند. در ماه سپتامبر، گروه سرمايه‌گذاري شهرداري شانگهاي، شركت فعال در زمينه ساخت و ساز و توسعه املاك متعلق به دولت، نيز واحد نيروهاي مسلح مخصوص خود خلق كرده است. به گفته جيفانگ ديلي، روزنامه رسمي حزب كمونيست در اين شهر، پادگان ارتش خلق شانگهاي بر اين نيروي شبه نظامي نظارت خواهد كرد. ليو جي، فرمانده پادگان ارتش خلق شانگهاي گفت كه شبه‌نظاميان به ارتش در وظايفي مانند فراهم كردن شغل براي كهنه سربازان يا سربازگيري براي ارتش كمك خواهند كرد. بر اساس تحليل سي‌ان‌ان از گزارش‌هاي رسانه‌هاي دولتي، حداقل 14 شركت دولتي ديگر در سال گذشته همين كار را انجام داده‌اند كه شامل شركت لبنيات منجنيو، دومين توليدكننده بزرگ لبنيات چين، سرمايه‌گذاري و توسعه ساخت و ساز شهري هايان در شهر نانتونگ، استان جيانگ سو؛ سه شركت ساخت و ساز ملك، حمل و نقل و خدمات آب در شهر هويژو، استان گوانگدونگ و همچنين 9 شركت در ووهان، مركز استان هوبي نيز مي‌شود. در يك كنفرانس مطبوعاتي در ماه اكتبر، سخنگوي وزارت دفاع چين اذعان داشت كه فشار براي راه‌اندازي شبه نظاميان در شركت‌هاي دولتي براي «تقويت توسعه دفاع ملي» است. به گفته تيموتي هيث، محقق ارشد دفاعي بين‌المللي در شركت رند، احتمالا احياي شبه نظاميان شركت‌ها به دليل همه‌گيري كوويد-19 و بحران اخير در بخش املاك و مستغلات است. او گفت: «همه‌گيري كوويد-19 مي‌توانست در ايجاد انگيزه در رهبران مركزي براي جست‌وجوي سازمان‌ها و نيروهاي موثرتر در جامعه كه مي‌توانند به مديريت و هماهنگي واكنش‌ها به شرايط اضطراري بزرگ ملي مانند همه‌گيري كمك كنند، نقش داشته باشد.»
پشت پرده آماده‌باش شبه نظامي شركتي
ركود چند ساله بازار املاك موجب اعتصابات گسترده در زمينه وام مسكن شده است. از سال 2022، خريداران خشمگين خانه در بسياري از شهرهاي چين از پرداخت وام مسكن خود براي آپارتمان‌هاي ناتمام خودداري كرده‌اند، زيرا توسعه‌دهندگان با كمبود نقدينگي ساخت‌وساز را به تاخير انداخته يا آن را رها كرده‌اند. پيامدهاي ركود املاك و مستغلات به بخش مالي سرايت كرده و باعث شده است كه برخي بانك‌هاي سايه بزرگ در مورد محصولات سرمايه‌گذاري خود نكول كنند كه به نوبه خود تظاهراتي را در ميان افرادي كه پول خود را از دست داده‌اند، برانگيخته است. متيو هيت افزود كه ايجاد مجدد دپارتمان‌هاي نيروهاي مسلح مردمي نيز به تلاش‌هاي بزرگ‌تر شي براي بازسازي ارتش چين مربوط مي‌شود. رهبر چين هدف خود را براي «مدرن كردن ارتش آزاديبخش خلق» و تبديل آن به نيروي جنگي در «مقياس جهاني» مخفي نكرده است. شي جين پينگ گفت كه هدف اصلي از اين تغييرات، بهبود توانايي ارتش براي بسيج دفاعي دارايي‌هاست. هيث معتقد است كه اين امر مي‌تواند در درازمدت، منابع ارتش آزاديبخش خلق را با واگذاري برخي وظايف به نيروهاي شبه‌نظامي براي مراقبت از آنها نجات دهد. ويلي لام، كارشناس ارشد بنياد جيمزتاون نيز گفت كه چين و جهان شاهد احياي شعارهاي كليدي مائو مانند «جنگ مردم» و «همزيستي ارگانيك بخش‌هاي غيرنظامي و نظامي» هستند. اين موضوع ممكن است نشان‌دهنده تمايل پكن براي تشديد كنترل بيشتر بر جامعه و قرار دادن كشور در شرايط جنگي باشد، درست مانند كاري كه مائو در دهه‌هاي 1950 و 1960 انجام داد. ويلي لام همچنين افزود كه شي ممكن است خود را براي تهاجم به تايوان آماده كند و ممكن است بخواهد اكثر چيني‌ها را نظامي كند. او افزود كه شهرهاي بزرگ مي‌توانند به «منطقه‌هاي نظامي» تبديل شوند. شي قول داده است كه «اتحاد مجدد» نهايي جزيره تايوان با سرزمين اصلي «امري اجتناب‌ناپذير» است. حزب حاكم كمونيست چين، تايوان را بخشي از قلمرو خود مي‌داند، به‌رغم اينكه هرگز آن را كنترل نكرده است. لام گفت اگر شهروندان بيشتر و بيشتري به عضويت شبه نظاميان‌شان درآيند، ظاهرا شور و شوق ملي‌گرايانه آنها افزايش خواهد يافت. چنين چيزي مي‌تواند به چين در برخورد با واكنش احتمالي ايالات متحده و هم‌پيمانانش دست بالاتري بدهد و از شور و اشتياق ملي‌گرايانه در ميان مردم به نفع خود سود جويد.