درختان سوژه‌هاي مأنوس نقاشي
نسيم خليلي
«درخت‌ها» كتابي است كه كمك مي‌كند درختان را بشناسي و طراحي كني، درختان را با همه جزييات‌شان به عنوان يكي از سوژه‌هاي مأنوس و متداول نقاشي و متاثر از عوامل محيطي مثل باد و باران و تگرگ و توفان، گويي نويسنده مي‌خواهد به يادت بياورد كه هنر طبيعت‌گرا هنري است كه سوژه را فارغ از بستر و زيستمانش نبايد ببيند چنان‌كه همين رهيافت را در ديگر حيطه‌هاي هنري و فرهنگي نيز داريم؛ هيچ پديده‌اي هويتي قائم بالذات و مجزا از خاستگاهي كه در آن باليده است، ندارد. كتاب «درخت‌ها» با معرفي درخت‌هايي شروع مي‌شود كه يك نقاش بزرگ كشيده است؛ لئوناردو داوينچي، نويسنده با لحني خودماني او را دوست خيلي خيلي قديمي خودش معرفي مي‌كند تا نشان بدهد كه هر هنرمندي بر گرده هنرمندان پيشين خود مي‌ايستد: «يك دوست خيلي‌خيلي قديمي من كه اسمش لئوناردو است در شهركي نزديك فلورانس به نام وينچي به دنيا آمد. او شخص كنجكاو و جست‌وجوگري بود؛ ساعت‌ها به تماشاي گل و گياه مي‌نشست؛ به چگونگي رشد و شاخه و برگ دادن آنها توجه مي‌كرد و يافته‌هاي خود را به صورت طرح روي كاغذ مي‌آورد.» نويسنده در اين صفحه طرح‌هايي را كه داوينچي از درختان كشيده نشان مخاطب مي‌دهد و چنين مي‌افزايد كه اين طرح‌ها دارند چگونگي رشد يك درخت را نشان مي‌دهند و همين جاست كه يك رهنمود به مخاطب هنردوست خودش در معرفي هنرمندبودگي نيز به دست مي‌دهد: «لئوناردو داوينچي نه تنها درباره گياهان، بلكه در مورد هر آنچه دور و بر او بود، بسيار مي‌دانست. از چگونگي كار اعضا و قسمت‌هاي گوناگون بدن انسان آگاه بود و مي‌دانست چگونه مي‌توان مسير يك رودخانه را تغيير داد.» اما رهنمودهاي بعدي نويسنده بيش از آنكه معطوف بر معرفت‌شناسي و مشي و سلوك هنرمند باشد، فني است مثلا نويسنده اشاره مي‌كند كه «طرح شاخه‌هاي يك درخت را مي‌توان با خط‌هاي منحني، موج‌دار يا درهم رسم كرد.» و باز بعدتر به مخاطب خودش يادآوري مي‌كند كه اگر مي‌خواهد درخت را در شكل طبيعي و واقعي خودش بكشد بايد اين را هم به ياد داشته باشد كه «تقريبا در تمام انواع درختان شاخه‌هايي وجود دارند كه آنها را شاخه‌هاي وحشي مي‌نامند. اينها شاخه‌هايي هستند ظريف و نازك كه بيشتر از تنه اصلي درخت مي‌رويند.» نويسنده در ادامه به مخاطبش ياد مي‌دهد افزون بر طراحي، چگونه با ابزاري ساده مثل كاغذ و مقوا يا سيم آهني، مخصوصا با روكش‌هاي سبز، درختان چندبعدي خلق كند و به اين ترتيب است كه كتاب «درخت‌ها» تبديل مي‌شود به يك راهنماي خوب براي خلق درختان هنري چه در قالب طراحي و چه در قالب هنرهاي حجمي، كاردستي.