رمز پيروزي پوتين در اوكراين

شايد پوتين هيچ‌گاه چند هفته بحراني را در سال 2022 فراموش نكند، زماني كه همه‌ چيز داشت عليه اين رهبر كهنه‌كار كرملين پيش مي‌رفت و تقريبا تمامي روياهاي او به واسطه جنگ اوكراين داشت به كابوس بدل مي‌شد. در آن دوران پوتين ميان آتش و يخ در نوسان بود: قدرت ولاديمير پوتين به سرعت در آستانه گسست بود. نيروهاي روسيه نتوانستند كي‌يف را تصرف كنند و غرب به سرعت خود را همچون ديوار محافظ محكمي به دور ولاديمير زلنسكي كشيده بود. مسدود كردن دارايي‌هاي روسيه در خارج و اعمال تحريم‌هاي بي‌سابقه عليه كرملين نيز مي‌رفت اقتصاد اين كشور را تيره و تار كند. پوتين ظاهرا دست و پاي خود را در آن زمان گم كرده بود كه بخشي از آن در نتيجه سرخوردگي در ميدان جنگي بود كه قرار بود كي‌يف را تصرف، دولت زلنسكي را سرنگون و دولتي دست نشانده را به جايش بنشاند. اما نسخه ولاديمير پوتين در سال 2024، نسخه‌اي كاملا متفاوت ظاهر شده و اكنون كه انتخابات سراسري در اين كشور به مدت سه روز در جريان است، او نامزد بلامنازع اين رقابت است و مي‌رود تا 6 سال ديگر رهبري اين كشور را در دست بگيرد، در حالي كه ميدان نبرد و رشد اقتصادي روسيه همه ‌چيز را به نفع او رقم زده است.

كارزاري پرحاشيه

از آنجايي كه روس‌ها در روز جمعه در انتخاباتي كه تنها يك نتيجه احتمالي دارد به پاي صندوق‌هاي راي مي‌روند، پوتين ادعا مي‌كند كه اين مسووليت را در خونين‌ترين قمار خود در دوران رهبري‌اش بر عهده مي‌گيرد. راي‌دهندگان در روسيه روز جمعه در سراسر 11 منطقه زماني اين كشور در يك انتخابات رياست‌جمهوري سه روزه به پاي صندوق‌هاي راي رفتند كه به‌طور قطع حكومت 24 ساله ولاديمير پوتين را حداقل تا سال 2030 تمديد خواهد كرد. پس از آنكه مقامات روسيه دو نامزد كه مخالفت خود را با جنگ در اوكراين اعلام كرده بودند از شركت در انتخابات منع كردند، رهبر قديمي روسيه با مخالف معني‌داري مواجه نيست. سه سياستمدار ديگر كه در انتخابات شركت مي‌كنند مستقيما اقتدار پوتين را زير سوال نمي‌برند و مشاركت آنها براي افزودن مشروعيت به رقابت است. اولين انتخابات رياست‌جمهوري از زمان حمله گسترده روسيه به اوكراين با حاشيه‌هايي آغاز شد. مقامات محلي حداقل در پنج منطقه، از جمله كريمه ضميمه روسيه، مواردي را گزارش كردند كه راي‌دهندگان رنگ سبز ضد عفوني‌كننده را در صندوق‌هاي راي ريختند و حوادث آتش‌سوزي در مراكز راي‌گيري نيز گزارش شده است. كميسيون انتخابات روسيه گزارش داد كه با بيش از ده هزار 500 حمله سايبري مواجه شده است و وب‌سايت كليدي دولتي كه براي راي‌گيري آنلاين استفاده مي‌شود، در بسياري از مناطق روسيه در بسياري از روزها در دسترس نبود.

پوتين روز جمعه در اظهاراتي خشمگينانه از كي‌يف به دليل يورش مداوم در امتداد مرز روسيه انتقاد كرد و او اين حمله را تلاشي براي «برهم زدن روند راي‌گيري [و ارعاب] مردم حداقل در مناطقي كه با اوكراين هم‌مرز هستند»، خواند. آغاز راي‌گيري ساعاتي پس از يكي از مرگبارترين حملات روسيه به شهر بندري اودسا اوكراين انجام شد كه بر اثر اصابت دو موشك از كريمه به منطقه‌اي مسكوني، دست‌كم 20 نفر را كشت. كرملين مي‌خواهد نشان دهد كه به‌رغم جنگ مي‌تواند با موفقيت انتخابات را برگزار كند.

پوتين در انتخابات قبلي با قاطعيت پيروز شده است، اما ناظران مستقل انتخابات مي‌گويند كه آن انتخابات با تقلب گسترده خدشه‌دار شد. پيش از اين انتخابات، آژانس نظرسنجي Vtsiom مورد حمايت كرملين پيش‌بيني كرده بود كه روس‌ها با مشاركت 71 درصدي به پوتين 82 درصد آرا را خواهند داد كه بالاترين بازدهي او در تاريخ است. تا بعدازظهر روز جمعه، كميسيون انتخابات روسيه اعلام كرد كه مشاركت مردمي در حال حاضر از 25 درصد فراتر رفته كه بيش از 6/2 ميليون راي آنلاين داده شده است. كرملين گفت كه پوتين يكي از كساني بود كه روز جمعه به صورت آنلاين راي داد. همه اينها در حالي است كه الكسي ناوالني، مشهورترين سياستمدار اپوزيسيون روسيه، ماه گذشته به‌طور ناگهاني در يك اردوگاهي كيفري در قطب شمال درگذشت و ديگر منتقدان برجسته كرملين تبعيد يا در زندان هستند. يوليا، بيوه ناوالني كه پوتين را مسوول مرگ همسرش مي‌داند، از هوادارانش خواست تا با راي‌گيري دسته‌جمعي ظهر يكشنبه به وقت محلي، با تشكيل توده‌هاي بزرگ و مراكز راي‌گيري، عليه پوتين ۷۱ ساله اعتراض كنند. اين اعتراض در نظرسنجي با عنوان «ظهر عليه پوتين» نامگذاري شده و اين طرح پيش از مرگ ناوالني مورد تاييد قرار گرفته است. تيم ناوالني پيشنهاد كرد كه برگه‌هاي راي مخدوش شوند، روي برگه راي «الكسي ناوالني» نوشته شود يا به يكي از سه نامزدي كه در مقابل پوتين ايستاده‌اند، راي دهند. دادستان‌هاي روسيه روز پنجشنبه هر راي‌دهندگاني را كه در اقدام ظهر عليه پوتين شركت مي‌كنند به پنج سال زندان تهديد كردند، اگرچه هنوز مشخص نيست كه مقامات چگونه قصد دارند اين تظاهرات را سركوب كنند، زيرا آنها هيچ دليل قانوني براي متفرق كردن شركت‌كنندگان ندارند.

پيروزي نه چندان شكوهمند

بوريس بوندارف، ديپلمات پيشين روسي به تحليل انتخابات سراسري روسيه پرداخته و معتقد است كه اين پيروزي براي ولاديمير پوتين چندان شكوهمند و افتخارآميز نخواهد بود. او طي تحليلي در الجزيره مي‌نويسد كه پوتين به وضوح نمي‌خواهد پيروزي انتخاباتي‌اش زير سوال رود و مايل است شاهد پيروزي قاطعي باشد كه به او اختيار ادامه سياست‌هايش، از جمله آنچه او «عمليات نظامي ويژه» در اوكراين مي‌نامد، بدهد. پيروزي قاطع پوتين «ثابت مي‌كند» كه جامعه روسيه به‌طور كامل از جنگ او حمايت مي‌كند و او را قادر مي‌سازد تا اقدامات غيرمحبوب، از جمله اعلام موج دوم بسيج را انجام دهد. طرح پوتين احتمالا نيروهاي كافي براي آغاز يك حمله بزرگ جديد، شكستن خطوط دفاعي اوكراين و تصرف خاركف، اودسا و شايد حتي كي‌يف را جمع‌آوري مي‌كند. پوتين اميدوار است كه دونالد ترامپ در ايالات متحده به قدرت برسد و بر اساس شرايط روسيه مذاكره و توافقنامه صلح امضا كند. به عقيده بوندارف، دليل اينكه كرملين بسيار نااميد براي پيروزي بزرگ در انتخابات رياست‌جمهوري است، اين است كه متوجه مي‌شود اكثريت جمعيت روسيه چندان مشتاق جنگ نيستند. در حال حاضر، همه نظرسنجي‌هاي رسمي در روسيه در نظرسنجي‌هاي خود از حمايت بالاي جنگ (حدود 70 درصد) گزارش مي‌دهند. اما روش نظرسنجي آنها شامل اين پرسش محدود است كه «آيا شما از عمليات نظامي ويژه حمايت مي‌كنيد؟» با توجه به تصويب قانوني كه انتقاد از ارتش روسيه را جرم‌انگاري مي‌كند و بازداشت و زنداني شدن بسياري از افرادي كه جرات كرده‌اند آشكارا مخالفت خود را با جنگ اعلام كنند، تعداد كمي از پاسخ‌دهندگان حاضر به «نه» گفتن خواهند بود و در معرض خطر قرار مي‌گيرند. كرملين نيز اين مساله را به خوبي مي‌داند. بوندارف در ادامه معتقد است كه اكثريت روس‌ها -كه ممكن است به سوالي مبني بر اينكه آيا از جنگ حمايت مي‌كنند، پاسخ «بله» بدهند - معمولا سعي مي‌كنند به درگيري فكر يا اصلا در سياست دخالت نكنند. بسياري از آنها جنگ را اجتناب‌ناپذير مي‌دانند و احساس مي‌كنند كه نمي‌توانند كاري براي آن انجام دهند. اين بدون شك، بازتابي از چيزي است كه روانشناسان آن را «درماندگي آموخته شده» مي‌نامند - اين اطاعت خاموش و منفعلانه - شيوه‌اي براي بقا - اغلب با حمايت از رژيم پوتين و جنگ اشتباه مي‌شود. در عين حال، يك گروه بزرگ، تقريبا 20 درصد، وجود دارند كه آشكارا عليه جنگ و رژيم پوتين هستند. اينها افرادي با اعتقادات دموكراتيك و ضد جنگ هستند. در فوريه و مارس 2022، آنها به خيابان‌ها آمدند تا مخالفت خود را با حمله همه‌جانبه به اوكراين نشان دهند. حدود 20 هزار نفر در سراسر كشور بازداشت شدند كه نشان‌دهنده گستره اين تظاهرات است. ميزان احساسات ضد پوتين نيز با حضور بي‌سابقه در مراسم خداحافظي الكسي ناوالني، سياستمدار مخالف دولت كه در ماه فوريه در زندان درگذشت، آشكار شد. ده‌ها هزار نفر آمدند تا با او وداع كنند و بر مزار مردي كه تمام دوران سياسي خود را وقف مبارزه با رژيم پوتين كرده بود، گل گذاشتند. در مقابل مراسم تشييع پيكرهاي برجسته طرفدار جنگ مانند بنيانگذار گروه واگنر، يوگني پريگوژين كه در سانحه هوايي در ماه آگوست جان خود را از دست داد و ولادن تاتارسكي، يك «خبرنگار جنگي» معروف كه در آوريل سال گذشته در سن‌پترزبورگ ترور شد، چنين جمعيتي را جلب نكرد.

بوندارف نتيجه مي‌گيرد كه ايده اين است كه پيروزي 80 يا 90 درصدي مورد انتظار پوتين را مثلا 45 تا 55 درصد كاهش دهيم، باز هم رييس‌جمهور فعلي همچنان پيروز خواهد شد، اما چنين راي اعتراضي گسترده‌اي به كرملين و نخبگان سياسي نشان مي‌دهد كه او واقعا آن نوع مشروعيتي را كه ادعا مي‌كند، ندارد. اين گروه از شهروندان مخالف‌انديش اكنون فراخوانده شده‌اند تا پوتين را در پاي صندوق‌هاي راي به چالش بكشند. اعضاي اپوزيسيون روسيه از جمله يوليا، بيوه ناوالني، مردم را تشويق كرده‌اند تا در مراكز راي‌دهي حاضر شوند يا به هر يك از نامزدهاي ديگر راي دهند. به عقيده بوندارف، حضور كم راي‌دهندگان پوتين مي‌تواند به نفع طرح مخالفان باشد، اما اين امر تنها زماني رخ مي‌دهد كه راي‌دهندگان مخالف پوتين بسيج شوند تا در مراكز راي‌گيري حاضر شوند. يكي از موانع اصلي آن، اين است كه در ميان بسياري از شهروندان روسيه ضدجنگ اين تصور وجود دارد كه انتخابات صرفا نمايش است و هيچ معنايي براي شركت در آن وجود ندارد. اگر اين اكراه براي راي دادن برطرف شود، ممكن است شاهد راي اعتراضي به اندازه كافي مهم باشيم كه ادعاهاي مشروعيت پوتين را خدشه‌دار كند كه مي‌تواند شور و حرارت جنگ را كاهش دهد و بذر ترديد را در نخبگان سياسي بكارد. البته هيچ تضميني در اين مسير وجود ندارد، اما بين عمل و انفعال، روس‌هاي مخالف بايد اقدام را انتخاب كنند. اگر پوتين با 80 تا 90 درصد آرا برنده شود، آن را به عنوان نشانه‌اي از حمايت سراسري معرفي خواهد كرد و طرح خود را براي تحكيم بيشتر قدرت و تشديد اقدامات نظامي در اوكراين و اروپا آغاز خواهد كرد.