احسان پناه‌بر| جنگنده‌هاي اسراييلي روز دوشنبه، 13 فروردين ماه، كنسولگري ايران در سوريه را با 6 موشك بمباران كردند. در اين حمله، 7 تن از مستشاران نظامي سپاه پاسداران ازجمله سه فرمانده ارشد شهيد شدند. در پي اين حمله، ناصر كنعاني سخنگوي وزارت امور خارجه ايران، ضمن محكوم كردن آن، مسووليت و عواقب اين اقدام را متوجه رژيم اسراييل دانست. او اذعان داشت كه ايران ضمن محفوظ دانستن حقوق خود براي اتخاذ اقدامات متقابل، نسبت به نوع واكنش و تنبيه متجاوز تصميم مي‌گيرد. در همين رابطه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز در بيانيه‌اي اين حمله را به شدت محكوم كرد و با نام بردن از شهداي اين حادثه، اين حمله را نتيجه شكست‌هاي رژيم اسراييل در برابر مقاومت فلسطين و ايستادگي مردم غزه و سرشكستگي تل‌آويو مقابل جبهه مقاومت دانست.
حسين اميرعبداللهیان، وزير امور خارجه ايران نيز از فراخواندن كاردار سفارت سوييس به عنوان حافظ منافع امريكا در ايران خبر داد و در بامداد روز سه‌شنبه در صفحه رسمي خود در شبكه اجتماعي ايكس واكنشش را مكتوب نوشت تا به ايالات‌متحده هشدار و «ابعاد حمله تروريستي و جنايت رژيم اسراييل را تبيين و مسووليت دولت امريكا را مورد تاكيد قرار» داده باشد. او همچنين نوشت كه «پيام مهمي به دولت امريكا به عنوان حامي رژيم صهيونيستي ارسال شد و امريكا پاسخگو باشد.» در همين رابطه، دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي نيز از برگزاري جلسه اضطراري اين نهاد با حضور رييس‌جمهور و رييس شورا و اتخاذ تصميمات مقتضي خبر داد. دستگاه ديپلماسي ايران در سازمان ملل نيز با تهيه نامه‌اي اعتراضي كه از سوي زهرا ارشادي، كاردار نمايندگي ايران در سازمان ملل متحد و خطاب به دبيركل سازمان ملل متحد آنتونيو گوترش و ونسا فريزر رييس شوراي امنيت سازمان ملل متحد نوشته شده است، آورده است كه «حمله تروريستي شنيع و نفرت‌انگيز به اماكن ديپلماتيك جمهوري اسلامي» محكوم شده است. در همين خصوص، شوراي امنيت سازمان ملل براي بررسي حمله به ساختمان كنسولگري ايران در دمشق تشكيل جلسه مي‌دهد. ديميتري پوليانسكي، نماينده روسيه در سازمان ملل خبر داده است كه اين جلسه روز سه‌شنبه پيش رو برگزار خواهد شد.
اسراييل چه در سر دارد؟
ناظران معتقدند كه رژيم اسراييل تلاش دارد سطح تنش را در منطقه بالا ببرد و با حمله به ساختمان ديپلماتيك متعلق به ايران در دمشق، پيام جنگ‌افروزي خود را مخابره كرده است. ارتش اسراييل دخالت خود در اين حملات را كه در بحبوحه كارزار چند ساله عمليات نيمه مخفي ترور اسراييل عليه اهداف مرتبط با ايران در سوريه انجام مي‌شود، تاييد يا تكذيب نكرده است. هدف قرار دادن سفارت ايران در زماني كه تنش‌هاي منطقه‌اي از قبل بر سر جنگ جاري در نوار غزه شعله‌ور شده، به شكل قابل‌توجهي تشديد شده است.
متيو ميلر، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا گفت كه واشنگتن همچنان «نگران هر چيزي است كه مي‌تواند تشديد شده يا باعث افزايش درگيري در منطقه شود» اما انتظار ندارد اين حمله بر مذاكرات آزادسازي اسراي اسراييلي در دست حماس و مذاكرات براي آتش‌بس تاثير بگذارد. تحليلگران در مورد اينكه آيا حمله به محوطه سفارت ايران جرقه خشونت قابل‌توجهي خواهد زد يا خير، اختلاف‌نظر دارند. جان آلترمن، از انديشكده مطالعات راهبردي و بين‌المللي واشنگتن (CSIS) معتقد است اين حمله احتمالا منعكس‌كننده اين ادعاي رژيم اسراييل است كه چنين حملاتي بازدارنده هستند و احتمال درگيري گسترده‌تر را كمتر خواهند كرد. او گفت كه اسراييلي‌ها متقاعد شده‌اند كه اگر بخواهند عقب‌نشيني كنند، تهديد افزايش خواهد يافت و كاهش نخواهد يافت. آنها متقاعد شده‌اند كه تا زماني كه چنين كاري را به صورت دوره‌اي انجام دهند، دشمنان آنها در موضع بازدارنگي قرار خواهند گرفت. با اين حال، استيون كوك، تحليلگر شوراي روابط خارجي در واشنگتن، احتمال تشديد تنش را بالا مي‌داند.
او در تحليلي معتقد است كه سپاه پاسداران مي‌تواند محدوديت‌ها را براي نيروهاي مقاومت در عراق و سوريه كاهش دهد تا پس از وقفه‌اي در حملات خود، دوباره اهداف منتسب به اسراييل و نيروهاي امريكايي را هدف قرار بدهند.
او در اظهارنظر خود مدعي شد كه ايران همچنين مي‌توانند حزب‌الله را براي تشديد حملات خود به اسراييل ترغيب كند .
ماجراجويي پرهزينه
حمله هوايي روز دوشنبه به ساختمان كنسولگري ايران در دمشق، آخرين نمونه از سلسله حملات گسترده‌تر اسراييل براي هدف قرار دادن فرماندهان ارشد ايراني و همچنين رهبران گروه‌هاي مقاومت مورد حمايت تهران، ازجمله حزب‌الله لبنان و حماس در غزه است، اما اين حمله از دو جنبه اصلي، با حملات پيش از اين متمايز مي‌شود.
نشريه فارن‌پالسي در تحليل خود از اين حمله معتقد است كه يكي از اين جنبه‌ها مربوط به چهره‌هاي برجسته‌اي است كه طي اين حمله به شهادت رسيده‌اند. اين نشريه مشخصا با نام بردن از سردار سرتيپ پاسدار محمدرضا زاهدي، او را فرمانده نخبه نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران در لبنان و سوريه مي‌داند.
فارن‌پالسي مدعي است كه به شهادت رسيدن سردار زاهدي مي‌تواند ضايعه بزرگي براي نيروي قدس سپاه پاسداران باشد كه حضور قدرتمند خود را حتي پس از ترور سردار قاسم سليماني، فرمانده فقيد اين نهاد، در سوريه و لبنان حفظ كرده بود. زاهدي بالاترين مقام ايراني است كه اسراييل او را از زمان حمله حماس در 7 اكتبر 2023 به شهادت رسانده است. چارلز ليستر، كارشناس مبارزه با تروريسم در موسسه خاورميانه به اين نشريه گفت: «زاهدي از موقعيت بسيار بالايي برخوردار بود. او براي سپاه و نيروي قدس در سوريه و لبنان در كانون بسياري از مسائل قرار داشت.» علاوه بر اين، محلي كه هدف قرار گرفته نيز با اهميت است. اين حمله تروريستي ساختمان كنسولگري در مجاورت سفارت ايران در دمشق را هدف قرار داد و آن را ويران كرد و به مجتمع ديپلماتيك ايران آسيب رساند. ضربه زدن به مجتمع ديپلماتيك يا حتي يك ساختمان نيمه‌رسمي در مجاورت آن، مي‌تواند به شكلي بالقوه تنش‌ها را تشديد كند. تاسيسات ديپلماتيك به عنوان فضاهاي حفاظت شده ملي و مستقل درنظر گرفته مي‌شود. داليا داسا كي، كارشناس خاورميانه در مركز روابط بين‌الملل بركلي در دانشگاه كاليفرنيا، لس‌آنجلس، بر آن است كه حمله به مركزي ديپلماتيك متعلق به هر كشوري، همانند حمله به خاك خود آن كشور است. اين امر همان چيزي است كه باعث مي‌شود اين دست اقدامات به طور بالقوه تغيير‌دهنده بازي باشد.» به ادعاي داسا كي، ايران، نه تنها يك فرمانده مهم خود در منطقه را از دست داده است، بلكه اين حمله را اقدامي به تماميت ارضي و حاكميتش قلمداد مي‌كند.
پيامدهاي احتمالي
به گفته يك مقام امريكايي، ايالات‌متحده به ايران گفته است كه «هيچ دخالتي» يا دانش پيشرفته‌اي از حمله اسراييل به يك مجتمع ديپلماتيك در سوريه كه منجر به كشته شدن يك ژنرال ارشد ايراني شد، ندارد. اين پيام نشان مي‌دهد كه دولت بايدن عميقا نگران است كه حمله اسراييل مي‌تواند منجر به تشديد تنش منطقه‌اي و ازسرگيري حملات محور مقاومت، از متحدان ايران عليه نيروهاي امريكايي شود. سخنگوي شوراي امنيت ملي امريكا نيز به آكسيوس گفت كه ايالات‌متحده «هيچ‌گونه دخالتي در حمله [اسراييل] نداشته و ما از قبل از آن اطلاعي نداشتيم.» يكي از مقامات ارشد امريكايي نيز به رويترز گفت كه ايالات‌متحده «موضوع عدم دخالت خود در حملات اخير به كنسولگري ايران در دمش را مستقيما به تهران اطلاع داده است.» هر چند اسكاي‌نيوز عربي مدعي است كه امريكا از اين حمله تروريستي مطلع بوده است.
مقامات ايران در اظهارنظرات خود نسبت به پاسخ مناسب به اين حمله هشدار داده‌اند و اسراييل و ايالات‌متحده، نزديك‌ترين متحد اين رژيم را نسبت به «نقض تمام كنوانسيون‌هاي بين‌المللي» متهم كرده‌اند. اين حمله اندكي قبل از اينكه جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد و بلينكن، وزير خارجه امريكا، با مقامات ارشد اسراييلي براي بحث در مورد گزينه‌هاي جايگزين براي تهاجم زميني اسراييل به رفح، گفت‌وگوي تلفني داشته باشند، صورت گرفت. امريكا بارها تلاش كرده است سطح تنش در منطقه را تنها به غزه محدود نگه دارد، امري كه تا حدي نيز در آن موفق بوده است، اما اخيرا و در پي بن‌بست‌هاي پي‌درپي در مذاكرات آتش‌بس، تنش‌ها عمدتا ازسوي اسراييل تشديد شده است. به نظر مي‌رسد كه نيروهاي مقاومت در منطقه حملات خود به اهداف مرتبط به ايالات‌متحده و اسراييل را در پاسخ به حملات روز دوشنبه اسراييل به كنسولگري ايران تشديد كنند. در همان ساعات اوليه پس از اين حمله، نيروهاي مقاومت در عراق با پهپادهاي انتحاري به پايگاه تل‌نوف تحت اشغال نيروهاي امريكايي در سوريه حمله بردند و پيش‌بيني مي‌شود در روزهاي آتي نيز اين حملات شدت بگيرد. حمله به كنسولگري ايران در دمشق مي‌تواند پيامدهاي خطرناكي براي كل منطقه ايجاد كند، زيرا اين اولين حمله اسراييل به ساختمان نمايندگي ديپلماتيك ايران است. پيش از اين، اسراييل در مناطقي غيرديپلماتيك اقدام به ترور مقامات و نيروهاي مستشاري ايران مي‌كرد. نمايندگي ايران در سازمان ملل متحد روز دوشنبه تاييد كرد كه ايران حق دارد در پاسخ به حمله اسراييل به كنسولگري ايران در دمشق اقدامي انجام بدهد. ايران باتوجه به كنوانسيون حمايت از نمايندگي‌هاي ديپلماتيك، انتظار محكوميت شديد بين‌المللي را دارد و به ويژه چشم بر واكنش‌هاي اتحاديه اروپا و ايالات‌متحده خواهد داشت تا ببينند كه آيا اين گروه از بازيگران اين حملات را محكوم مي‌كنند يا اينكه استانداردهاي دوگانه خود را به نفع اسراييل به كار خواهند گرفت. از سوي ديگر، برخي ناظران معتقدند كه به‌رغم هشدارهاي ديپلمات‌هاي ايراني در مورد پاسخ مناسب به حملات، عدم اشاره بيانيه سپاه پاسداران به انتقام مي‌تواند نشان دهد كه فعلا اقدام نظامي قريب‌الوقوع و مستقيم روي ميز نيست. تهران سعي دارد تا از هرگونه درگيري مستقيم با رژيم اسراييل دور باشد، چراكه اين اقدام را تله اين رژيم براي گسترش جنگ در خاورميانه مي‌داند. اما مقامات ايران تاكيد كرده‌اند كه اقدامات تل‌آويو بي‌پاسخ نخواهد بود. تهران با حمايت خود از محور مقاومت منطقه همواره مانع از به ثمر نشستن اهداف امريكا و اسراييل در پيشبرد اهداف‌شان در خاورميانه شده است. تشديد تنش‌ها با حزب‌الله لبنان خود نشان از جنگ‌افروزي اسراييل دارد و برنامه‌ريزي براي حمله قريب‌الوقوع اين رژيم به رفح نشان مي‌دهد ميل تهاجمي اسراييل در منطقه با كمك‌ها و حمايت ايالات متحده بيشتر شده است.