ملتی در طول هزاران سال

گروه هنر و ادبیات: آنچه در ادامه می‌خوانید یادداشتی است به قلم نویسنده و کارگردان نمایش موزیکال «بیژن و منیژه» که به زودی در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه خواهد رفت. نویسنده در این یادداشت از دلایل خود برای رفتن سراغ شاهنامه و داستان «بیژن و منیژه» گفته است.

فردوسی برای من یک ملت در طول هزاران سال است. فردوسی برای من نه تنها حکیمی خردمند و آزاده است، بلکه با پایداری و ازخودگذشتگی و درک ضرورت زمان و زمانه خود، یک‌تنه توانست در آوردگاه مهم‌ترین شناسه یک ملت یعنی «زبان» به کاری بزرگ دست یازد و آیینه درخشان این گفته خویش باشد:

بناهای آباد گردد خراب/ ز باران و از گردش آفتاب - پی افکندم از نظم کاخی بلند/ که از باد و باران نیابد گزند-

بنابراین مهم‌ترین کار فردوسی در مقابله با اقوام مهاجم و بیگانگان که نخستین تجلی سلطه‌گری‌شان در ساحت «زبان» خودنمایی می‌کند، این بود که توانست زبان پارسی را نگه دارد و شاهنامه را خلق کند. شاهنامه تنها یک کتاب نیست. شاهنامه نماد فرهنگ یا فرهنگ‌نامه، کتاب خرد یا خردنامه، کتاب حکمت یا حکمت‌نامه و مهم‌ترین سند مکتوب ایرانیان برای نگهداشت زبان فارسی و حفظ هویت است. رابطه من و شاهنامه از سال‌ها پیش شکل گرفته است. در این سال‌ها قصه‌های مختلفی نظیر «بهرام چوبینه»، «روز سیاوش»، «رستم و اسفندیار» و «فرزند یک خنیاگر» را از شاهنامه فردوسی گرفته و تبدیل به نمایشنامه کردم.

قصه «بیژن و منیژه» مدت‌ها در ذهن من بود. سال‌ها پیش وقتی شهرو خردمند به ایران سفر کرده بود این قصه را برای او می‌خواندم. خردمند به من می‌گفت که این خوانش از شاهنامه برایش جالب است. مدت‌ها با این قصه کلنجار رفتم. برخی پژوهشگران می‌گویند فردوسی حتی پیش از سرایش شاهنامه فردوسی این قصه را نوشته بود. روایت‌هایی هم هست مبنی بر اینکه خنیاگران این قصه را برای فردوسی گفته‌اند. حتی در متون اشکانی هم داستان «بیژن و منیژه» را داریم. این قصه پر از نیرنگ و جنگ و فرهنگ است؛ قصه‌ای کامل که هم عاشقانه، هم پهلوانی و هم خردمندانه است. فردوسی تشبیهات عجیب و زیبایی در این قصه دارد. ویژگی مهمی که این قصه دارد، این است که فردوسی در آن زنی را روایت می‌کند که هم دارای فرهنگ است و هم دانش، سواد کتابی و خرد. او در عین حال یک هنرمند هم هست. این ویژگی‌ها وقتی جالب است که توجه کنیم ۱۲۰۰ سال قدمت برای این شخصیت در نظر گرفته شده است. خرسندم که توانستم یکی از زیباترین داستان‌های شاهنامه یعنی «بیژن و منیژه» را به روی صحنه ببرم و با استفاده از زبان صحنه و نشانه‌های زیبایی‌شناسانه و استفاده از ظرفیت‌های موسیقایی و خنیاگری، زمینه آشنایی و انس و الفت‌بخشی از جامعه با فردوسی و اثر سترگش شاهنامه را فراهم کنم.