بارون سرخ، داستانی از جنگ اول جهانی 

از آن میلیون‌ها سربازی که جنگ اول جهانی جان‌شان را گرفت، فقط نام چند نفرشان در یادها باقی مانده است. یکی از این چند نفر، مانفرد فون ریشتهوفن، خلبانی از نیروی هوایی آلمان بود که معمولا از او به «بارون سرخ» یاد می‌شود. اواخر قرن نوزدهم در حومه ورشو امروزی، در خانواده‌ای سرشناس از نظامیان پروس متولد شد و از همه مزایای این اشراف‌زادگی بهره برد. دروس مقدماتی را در خانه فراگرفت و بعد برای ادامه تحصیل به بهترین مدرسه نظامی رفت و از همانجا هم به ارتش آلمان پیوست (1909 میلادی) . سال نخست جنگ جهانی، مدتی در روسیه و مقطعی هم در بلژیک و فرانسه جنگید و حضور در هر دو جبهه شرقی و غربی را تجربه کرد. البته لفظ «جنگیدن» برایش خالی از ایراد نیست. چه آنکه آن زمان عضو سواره‌نظام بود و در شرایطی که حفر کانال‌ها و ساخت سنگرها، شکل و روش نبردها را تغییر داده بود، کار چندانی برای انجام دادن نداشت. سواره‌نظام عملا به کاری جز حضور در رژه‌های نظامی نمی‌آمد و استفاده از آن - آن‌ هم در مواجهه با سیم‌های خاردار و تسلیحات جدید مثل مسلسل‌ها - منسوخ شده بود. مدتی این بطالت را تحمل کرد و بعد نامه‌ای به مقامات ارتش نوشت. نوشت که قلبش برای حضور در درگیری‌ها می‌تپد و می‌خواهد در یگانی دیگر به کشورش خدمت کند. درخواستش را پذیرفتند و او را به نیروهای هوایی منتقل کردند. دوره‌ای کوتاه آموزش هوانوردی دید و چندی بعد، در نخستین عملیاتش، روی سواحل بلژیک پرواز کرد. سپس به اجازه فرمانده‌اش، در نبردهای هوایی فرانسه هم چند بار محک خورد و در گذر از ماه‌های بعد، با سرنگون کردن چند هواپیمای دشمن، به یکی از مهم‌ترین خلبانان کشورش تبدیل شد. رابرت گرین در کتاب «جنگ جهانی اول» می‌نویسد: «خلبانان در جنگ جهانی اول، مانند شوالیه‌های اسب‌سوار قرون وسطی، با یکدیگر به جنگ تن به تن می‌پرداختند. در نتیجه، جنگ هوایی چهره تازه‌ای به اسطوره‌های نظامی افزود: ستاره پرواز. از آنجا که خلبانان هواپیماهای خود را نامگذاری و علامت خودشان را روی آن طراحی می‌کردند، حالت جنگاوران خاص را پیدا می‌کردند که هیچ شباهتی به میلیون‌ها سربازی نداشت که در گمنامی در گِل و لای سنگرها کز می‌کردند. ستاره‌ها در سرنگون‌ کردن هر چه بیشتر هواپیماهای دشمن با هم رقابت می‌کردند و شاهکارهای‌شان تخیل غیرنظامیان میهن را به خود مشغول می‌داشت.» جنگ هم که بیشتر از محاسبات اولیه به درازا کشید، دولت‌ها برای تقویت روحیه مردم و سربازان، بیشتر و بیشتر به قهرمان‌های‌شان پناه بردند و هر کدام از طرف‌های درگیر، چند تایی از این قهرمانان خلق کردند. ریشتهوفن هم، کمی به اعتبار مهارت‌های خلبانی‌اش و کمی به یاری تبلیغات جنگی آلمان، به شهرت رسید و نامش سر زبان‌ها افتاد. داستان‌های زیادی درباره‌اش نقل می‌کردند. مادرش از او پرسید: «چرا هر روز خودت را به خطر می‌اندازی؟» و او پاسخ داد: «برای آن مردی که در خندق‌ها گرفتار شده، من باید پرنده‌های دشمن را از او دور کنم.» تابستان 1917 جایی در آسمان بلژیک مجروح شد و مدتی موقتا نابینا بود. بعد از چند عمل جراحی و دوره‌ای استراحت، به خدمت نظامی برگشت اما اثرات آن جراحت - احساس تهوع شدید هنگام پرواز و سردردهای ناگهانی - رهایش نمی‌کرد. دستگاه تبلیغات جنگی آلمان، این بخش از داستان او را سانسور می‌کرد. حتی از او خواستند پرواز را کنار بگذارد و با آموزش به خلبانان دیگر به کشورش خدمت کند. می‌ترسیدند کشته شود و خبر مرگ او، روحیه مردم و سربازان را تضعیف کند. نپذیرفت. گفت: «هرکس وظیفه‌ای دارد.» به پرواز و حضور در نبردهای هوایی ادامه داد و نوشته‌اند که حداقل هشتاد هواپیمای دشمن را سرنگون کرد. نوشته‌اند در طول جنگ از چند هواپیما استفاده کرد، اما یکی از آنها را که به رنگ سرخ بود، بیشتر از سایر پرنده‌هایش دوست داشت و همین دلبستگی هم بود که سبب‌ساز لقبش، بارون سرخ شد. سرانجام در چنین روزی از آوریل 1918 در عملیاتی نزدیک رودخانه سُم کشته شد. گویا هنگام پرواز در ارتفاع پایین، گلوله‌ای که از تفنگ سربازی پیاده شلیک شده بود، سینه‌اش را شکافت و ریه و قلبش را سوراخ کرد. ریشتهوفن خلبان بسیار ماهر و محتاطی بود و همیشه به خلبان‌های دیگر می‌گفت جان‌شان را با حرکات نمایشی و قهرمان‌بازی‌های بی‌دلیل به خطر نیندازند. اما خودش در آخرین عملیات چنین کرد. هشت دهه بعد از مرگش، سال 1999 پژوهشی پزشکی درباره‌اش منتشر شد که نویسنده‌ آن، هنینگ آلمرز می‌گفت رفتارهای ماه‌های پایانی ریشتهوفن با الگوی رفتاری آسیب مغزی مطابقت دارد. احتمالا جراحت تابستان 1917 منجر به کاهش بازدهی مغز و تضعیف توان قضاوت او شده بود. تعدد پروازها نیز این آسیب را تشدید کرد و تاثیر مخربی بر کنش و واکنش‌های بارون سرخ گذاشت.