نگاهي به فيلم «روزهاي عالي » آخرين ساخته ويم وندرس در توكيو
اقتصاد و سلامت ؛ چه چيزي پيش‌روي ايران است؟
بهروز حاجيان‌تهراني
كارآفرين سلامت و موسس گروه پيشتازطب
هفته جهاني سلامت در حالي از راه رسيد كه زنگ خطر چالش‌هاي عرصه سلامت در ايران كم‌كم به گوش مي‌رسد و امروز بهترين زمان براي اتخاذ جهت‌گيري مناسب در اين زمينه است.
اين روزها ارتباط ميان سلامت و اقتصاد بيش از هر زمان ديگري توجه‌ها را به خود جلب كرده است. يكي از روندهايي كه در دنيا براي پاسخگويي به چالش‌هاي نظام سلامت مطرح شده بحث سلامت پيشگيريمحور است كه مي‌تواند به عنوان يك نقطه عطف در ارتباط ميان سلامت و اقتصاد ايفاي نقش كند. اما تحقق سلامت پيشگيريمحور نيازمند زيرساخت‌هايي است كه در ايران بايد به سمت آن حركت كنيم. شواهد حكايت از اين دارد كه جهان به سرعت در حال درك اهميت سلامت پيشگيريمحور، علي‌الخصوص به‌زيستن يا well-being و اثر آن بر اقتصاد كشورهاست.
ديلويد (Deloitte) كه شبكه‌اي از فعاليت‌ها از جمله مشاوره به كسب‌وكارها را دنبال مي‌كند، چند گزارش را به موضوع روندها و آينده سلامت اختصاص داده است. از جمله يكي از اين مطالعات [۱] نشان مي‌دهد دو سوم از هزينه‌هاي سلامت ايالات متحده، تا سال ۲۰۴۰ صرف به‌زيستن يا well being خواهد شد. قبل از كوويد برآورد مي‌شد كه هزينه‌هاي سلامت در ايالات متحده امريكا با نرخ رشد ۵.۳ درصد در سال، به ۱۱.۸ تريليون دلار در سال ۲۰۴۰ خواهيد رسيد؛ با اين حال بر اساس بررسي جديد ديلويد (Deloitte) برآورد مي‌شود كه به دليل روندهاي جديد سلامت، هزينه‌هاي سلامت ايالات متحده در سال ۲۰۴۰، ۳.۵ تريليون دلار كمتر از مقدار پيش‌بيني‌شده قبلي خواهد بود. اما وضعيت هزينه‌هاي سلامت در ايران چگونه است؟ نتيجه يك پژوهش [۲] نشان داده است تا سال ۲۰۳۰ در ايران رشد هزينه‌هاي سلامت بيش از GDP و درآمد دولت خواهد بود؛ برحسب بررسي‌هاي اين پژوهش، دولت از يك سو نخواهد توانست هزينه‌هاي روزافزون سلامت را تامين كند و از سوي ديگر قادر نخواهد بود شاخص پرداخت از جيب (OOP) را به زير ۳۰ درصد كاهش دهد. به گفته گزارش اخير مركز پژوهش‌هاي مجلس [۳]«طبق آمارهاي منتشرشده، ميانگين شاخص سهم پرداخت‌هاي مستقيم از جيب بيماران از كل هزينه‌هاي سلامت طي سال‌هاي ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ برابر ۴۲.۲ درصد و در سال ۱۳۹۸ نيز ۳۷.۴۲ درصد بوده است كه با هدف مندرج در برنامه ششم توسعه مبني بر كاهش اين شاخص تا ۲۵ درصد فاصله دارد.» سوال اين است كه نظام سلامت ايران چه تدابيري براي كاهش هزينه‌هاي سلامت در نظر گرفته است؟ به استناد همين پژوهش، «ارايه مراقبت‌هاي بهداشتي پيشگيرانه موثر كه احتمال وقوع بيماري‌هاي فاجعه‌بار را كاهش مي‌دهد، عموما هزينه‌هاي تشخيص و درمان بعدي براي عوارض و هزينه‌هاي مراقبت طولاني‌مدت را نيز كاهش مي‌دهد. از اين رو افزايش سهم منابع بخش بهداشت و پيشگيري، مي‌تواند از طريق سرمايه‌گذاري در سلامت، نياز به درمان‌هاي گران‌قيمت و پرهزينه را كاهش دهد و موجب بهبود وضعيت سلامت و جلوگيري از وقوع هزينه‌هاي سنگين درماني در آينده شود. اين در حالي است كه بر اساس اطلاعات حساب‌هاي ملي سلامت كشور ايران حد فاصل سال‌هاي ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹ مجموع هزينه‌هاي سلامت به‌طور ميانگين ۵.۱ درصد آن صرف امور خدمات بهداشت عمومي و پيشگيري شده است.» به نظر مي‌رسد كه سونامي نقره‌اي (جمعيت رو به پيري) چالشي پراهميت براي اقتصاد سلامت تمامي كشورهاست. بررسي وضعيت جمعيتي ايران از اين حكايت دارد كه ايران نيز از پيري جمعيت در امان نيست. به گفته معاونت وزارت بهداشت «نسبت جمعيت سالمند در طي حدود ۲۰ سال آينده، از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسيد و جمعيت سالمند ۲ برابر خواهد شد.» به گفته NHS در انگليس تعداد افراد بالاي ۶۰ سال از ۱۴.۹ ميليون نفر در سال ۲۰۱۴ به ۱۸.۵ ميليون نفر در ۲۰۲۵ خواهد رسيد؛ چالشي كه NHS قصد دارد آن را با اقداماتي مانند بازتعريف «موضوع ناتواني» به يك شرايط قابل‌پيشگيري و قابل‌مديريت، تشخيص زودهنگام، راهنماهاي «سالمندي سالم» و بهبود استراتژي‌هاي پيشگيري مديريت كند. [۴]
سلامت پيشگيريمحور و روندهاي جديد سلامت مستلزم درك اهميت داده‌محوري در نظام سلامت است. نمي‌توان از هفته سلامت ياد كرد و چالشي كه در ايران در زمينه داده‌هاي سلامت با آن روبه‌رو هستيم را مغفول گذاشت. نوآوري در عرصه سلامت مستلزم زيرساخت‌هاي مناسب تنظيم‌گري است، چرا كه رويكرد رگولاتور در تنظيم‌گري سلامت ديجيتال دغدغه تمام كساني است كه قصد ورود و كارآفريني در اين زمينه را دارند. چالش‌هايي كه كسب‌وكارهاي آنلاين در بحث توزيع اينترنتي دارو در مدت اخير با آن روبه‌رو بودند، نگران‌كننده و حاكي از اين است كه زيرساخت تنظيم‌گري در ساير بخش‌هاي سلامت ديجيتال نيز بدون چالش نخواهد بود؛ مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي كارآفرينان و نوآوران عرصه سلامت كندي رگولاتور در ارايه زيرساخت و نوعي تفكر انحصاري در زمينه داده‌هاي سلامت است كه مانع بزرگي براي ورود فناوري‌هاي جديد و نوآوري در حوزه سلامت خواهد بود.
پی نوشت:
[1] Breaking the cost curve, Deloitte, https: //www2.deloitte.com/us/en/insights/industry/health-care/future-health-care-spending.html
[2] Jahanmehr N, Noferesti M, Damiri S, Abdi Z, Goudarzi R. The Projection of Iran’s Healthcare Expenditures By 2030: Evidence of a Time-Series Analysis. Int J Health Policy Manag. 2022 Dec 6;11 (11): 2563-2573. doi: 10.34172/ijhpm.2022.5405. Epub 2022 Feb 1. PMID: 35174678; PMCID: PMC9818126
[۳] مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، دفتر مطالعات اجتماعي گروه سلامت، بررسي مفهوم هزينه‌هاي كمرشكن سلامت و سياست‌هايي براي محافظت مالي، تاريخ انتشار 16/12/1402
[۴] NHS, Improving care for older people https: //www.england.nhs.uk/ourwork/clinical-policy/older-people/improving-care-for-older-people/