انتشار «دكتر ژيواگو» با ترجمه نسخه روسي به فارسي
روايتي ماندگار از خفقان كمونيستي
رمان «دكتر ژيواگو» به فارسي منتشر شد. مهر گزارش داد كه رمان «دكتر ژيواگو» نوشته باريس پاسترناك با ترجمه پروانه فخام‌زاده از سوي نشر نو منتشر و راهي بازار نشر شد. اين‌كتاب يكي از عناوين مجموعه «كتابخانه ادبيات داستاني معاصر» اين ناشر است و از نسخه روسي سال ۱۹۵۸ انجام شده است. ترجمه‌هاي ديگر از دكتر ژيواگو تا پيش از اين، از نسخه‌هاي غيرروسي انجام شده بودند.
«دكتر ژيواگو» يكي از آثار مهم و تاثيرگذار دوران خفقان كمونيستي در شوروي است كه در نهايت با دخالت‌هاي سازمان‌هاي امريكايي و چهره‌هايي از كشورهاي غربي، به خارج از روسيه منتقل و منتشر شد. پاسترناك كه تا پيش از اين‌كتاب به عنوان شاعر شناخته مي‌شد، نوشتن رمان را سال ۱۹۴۶ شروع كرد و ۱۹۵۶ به پايان رساند كه طبق سياست‌هاي شوروي، مشخص بود اجازه انتشار در روسيه را ندارد. كتاب سال ۱۹۵۷ توسط يك‌ناشر ايتاليايي منتشر شد و سپس ترجمه‌هاي ديگرش در كشورهاي مختلف به چاپ رسيدند. در نتيجه پاسترناك نامزد دريافت جايزه نوبل ادبيات و سپس به عنوان برنده شد اما به‌دليل فشارهاي حزب كمونيست، از دريافت جايزه انصراف داد. در نهايت سال ۱۹۸۸ بود كه نسخه روسي «دكتر ژيواگو» در روسيه عرضه شد.
مشروح ماجراي نوشتن و چگونگي عرضه «دكتر ژيواگو» در كتاب «ادبيات عليه استبداد (پاسترناك و ژيواگو) » با تاليف و گردآوري پيتر فين و پترا كووي روايت شده كه سال ۱۳۹۶ با ترجمه بيژن اشتري در ايران عرضه شد. البته نام اصلي اين‌كتاب، «امور ژيواگو: كرملين، سيا و نبرد بر سر كتاب ممنوع» است. به‌هرحال «دكتر ژيواگو» آينه‌دار زندگي خود پاسترناك است؛ مردي شاعر كه البته در داستان، دكتر هم هست و نسبت به دو زن، عشق و علاقه دارد. بستر زماني قصه هم انقلاب اكتبر ۱۹۱۷ در روسيه و جنگ داخلي سرخ و سفيد اين‌كشور است. محمدرضا جعفري ويراستار اين ترجمه مي‌گويد ترجمه فارسي سروده‌هاي يوري ژيواگو كه در متن كتاب قرار دارند، با ۳ ترجمه انگليسي اين‌اثر مقابله شده است؛ اول ترجمه كريستوفر بارنز (استاد زبان‌ها و ادبيات اسلاو در دانشگاه تورنتو)، ريچارد پي‌وير و لاريسا ولوخونسكي، دوم ترجمه نيكلاس پاسترناك اسليتر (خواهرزاده پاسترناك) و لوديا پاسترناك (خواهر پاسترناك) و سوم، ترجمه فارسي منتشرشده صوفيا محمودي. جعفري مي‌گويد: «بيان بلاغي سروده‌ها از اين‌قلم است، با پذيرش مسووليت آن. پيداست كه تمركز اين‌قلم نه بر رعايت وزن و قوافي كه بر بلاغت و ايجاد وزن دروني و استحكام بلاغي شعرها بوده است.» رمان «دكتر ژيواگو» در ۲ بخش اصلي يعني «كتاب اول» و «كتاب دوم» تدوين شده كه كتاب اول دربرگيرنده فصول اول تا هفتم است و كتاب دوم نيز فصول هشتم تا پانزدهم را شامل مي‌شود.
در قسمتي از اين‌كتاب مي‌خوانيم:
«آن‌زمستان، عمو را كه در بازار آپراكسين دِوُر مغازه ابزارفروشي داشت، براي اداي توضيحات به شورا احضار مي‌كنند. در محل شورا از درِ اشتباهي وارد مي‌شود و به‌جاي اتاق انتظار احضارشده‌ها سر از اتاق مجاور درمي‌آورد كه اتاق انتظار كميته كار اجباري و اتفاقا خيلي هم شلوغ بوده. در اين‌اتاق وقتي تعدادشان به حد نصاب مي‌رسد، افراد ارتش سرخ وارد مي‌شوند، آنها را دوره مي‌كنند و شبانه به پادگان سميونوفسكي مي‌برند و صبح براي سوارشدن به قطار والوگدا، تحت‌الحفظ به ايستگاه انتقال مي‌دهند.