انتشار گزارش «مساله دانشگاه در ايران» با حضور سيد محمد خاتمي
ضرورت اصلاح رويكردها به آموزش عالي و دانشگاه
گروه سياسي |گزارش تحقيقي «مساله دانشگاه در ايران؛ مخاطرات توسعه علمي و چشم‌اندازهاي پيش رو» كه با مشاركت جمعي از مديران سابق، نظريه‌پردازان، متخصصان، كارشناسان و فعالان دانشگاهي و دانشجويي، زيرنظر سيد محمد خاتمي انجام شده است، رونمايي و منتشر شد.
سيد محمد خاتمي در نشستي كه در آستانه روز معلم و با حضور جمعي از استادان و متخصصان دانشگاه و مديران پيشين آموزش عالي برگزار شد، ضمن اشاره به شرايط دشوار و حساس سياسي و اجتماعي و اقتصادي كشور و گراميداشت روز معلم به تبيين ضرورت و زمينه‌هاي شكل‌گيري و تدوين اين گزارش كارشناسانه و تجربه‌هاي پيشين مشابه آن پرداخت.
خاتمي گفت: اين متن چهارمين تلاش پس از گزارش‌هاي «آسيب‌شناسي اصلاحات»، «مساله حجاب، واقعيت‌ها و راهكارها» و «مسائل آموزش و پرورش» است كه در تدوين آن عرف كارشناسانه و تجارت و ديدگاه‌هاي متخصصان بناي گفت‌وگوي ميان نخبگان و جامعه قرار گرفته است.
رييس دولت اصلاحات گفت: من در اين دوره به دوستان گفتم به جاي مسائل خيلي كلي، بنيادي و اساسي كه بايد روي آن فكر كرد، مورد به مورد مسائل را بررسي كنيم؛ مساله‌شناسي و اعلام كنيم راه‌حل‌هاي مساله چيست. وي تاكيد كرد: ما در اين عرصه برنامه ارايه نمي‌دهيم، زيرا ارايه برنامه را بايد كساني انجام دهند كه امكانات اجرايي در اختيارشان است. رويكرد اين گزارش‌ها بيشتر ناظر به شناخت و حل مساله است.
خاتمي با اشاره به پژوهش آماده شده درباره آموزش عالي ابراز اميدواري كرد كه انتشار آن زمينه را براي بحث‌هاي گسترده‌تر صاحب‌نظران فراهم كند.
خاتمي گفت: بايد از تجربه‌ها درس گرفت و رهيافت‌هاي افق‌گشا را با فهم و نقد عملكردهاي گذشته در مقاطع مختلف پيدا كرد. ما در هيچ جا خاتم‌الفلاسفه يا خاتم‌العلما نداريم. حتي انديشه متفكراني مثل ملاصدرا هم كاملا رنگ و بوي زمانه خودش را داشته و دارد. يعني وقتي زمانه عوض شد، ممكن است اين تفكرات هم تغيير پيدا كند. بر اساس همين ديدگاه بايد تاكيد كنم كه اين متن نهايي نيست، چارچوبي از يك رويكرد است و تلاش شده كه مسائل از ديدگاه كارشناسي ديده و راهكارهايي ارايه شوند و اگر دستگاه‌هاي اجرايي يا سياستگذاران و سياست‌ورزان فعلي مسائل آموزش عالي بخواهند به اينها توجه كنند بايد از دل اين دست گزارش و گفت‌وگوهاي پس از آنها برنامه‌هاي اجرايي درآورند.
رييس دولت اصلاحات با اشاره به ضرورت بررسي نقادانه سياست‌ها و برنامه‌هاي راهبردي در همه زمينه‌ها از جمله حوزه علوم و فناوري به روند تدوين چشم‌انداز بيست ساله كشور و سپس برنامه چهارم توسعه پرداخت كه بر مبناي آنها در سال‌هاي پاياني دولت اصلاحات تلاش‌هاي زيادي براي ارايه يك مسير مدون براي توسعه كشور بر پايه توسعه علمي شده بود.
خاتمي در ادامه يادآور شد: افرادي با اين ديدگاه و رويكردها مخالف بودند، اولين كاري كه كردند، برنامه چهارم را كه يك برنامه بسيار مترقي و خوب بود و با لحاظ ديدگاه‌هاي چشم‌انداز تنظيم شده بود، كنار گذاشتند و مسائلي كه مي‌بينيد پيش آمد؛ از جمله بحث طبيعي كردن قيمت‌ها كه قرار بود در كل برنامه پنج‌ساله با يك شيب ملايمي انجام شود تا اثر منفي در جامعه نداشته باشد و در عين حال با سياست‌هاي جبراني، درآمد آن صرف كساني شود كه درآمد كمتري دارند يا بهاي حامل‌هاي انرژي بهبود پيدا كند.
رييس دولت اصلاحات در ادامه افزود: اولين كار مجلس هفتم تثبيت قيمت‌ها بود و ديديم كه به كجا رسيديم و مساله تورم و افزايش نقدينگي و مسائل ديگري كه روز به روز افزايش پيدا كرد و امروز به سطح فوق‌العاده نگران‌كننده‌اي رسيده است و اميدوارم بزرگان كشور اين نگراني را داشته باشند كه حلش كنند.
تنها يك‌سال از برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله مانده است، بايد ببينيم چرا به شاخص‌هاي نهايي آن نزديك نشده‌ايم.
خاتمي در ادامه با تاكيد بر اينكه آموزش عالي از مهم‌ترين نهادهاي امروز جامعه ماست، اظهار داشت: دانش هميشه در عرصه حيات اجتماعي انسان جايگاه خودش را داشته است، ولي اولا دانش به معناي جديد كلمه امر تازه‌اي است و ثانيا بايد توجه داشت كه ضرورتا متصدي امر دانش مجموعه آموزش عالي و افراد تشكيل‌دهنده اين نهادها هستند و بايد اين موضوع مساله اصلي و واقعي نهادهاي تصميم‌گيري براي دانشگاه و جامعه باشد.
مثلا در آن زمان ما ديدگاهي در زمينه اداره دانشگاه‌ها بر پايه هيات امنا و انتخاب مديران داشتيم، اين رويكرد اگرچه كامل نبود ولي قبول داشت كه اعضاي هيات علمي افرادي را براي رياست دانشگاه به وزير علوم معرفي كنند و او در شوراي عالي انقلاب فرهنگي مطرح كند و فردي براي رياست دانشگاه انتخاب شود كه حمايت عموم دانشگاهيان را با خود داشته باشد.
وي در پايان تاكيد كرد: در حوزه علم و آموزش و دانشگاه مثل هر حوزه ديگر، اولين اصل «رويكرد» است.
اگر ديدگاه ما به جهان، انسان و جامعه اصلاح نشود و به زندگي، نظم و سامان اجتماعي متناسب با نياز و خواست انسان امروز و مقتضيات جهاني نگاه نداشته باشيم، معلوم نيست راه‌حل‌هاي مطرح شده براي مسائل پيش رو بتواند كارآمد باشد.
اصل دوم «كارشناسي» است يعني بايد به مسائل و تنگناها و بحران‌هاي موجود كارشناسانه پرداخت و كارها را به كاردانان آگاه و روشن و بيدار سپرد، نه آنكه با ذهنيت‌هاي بسته و جهت‌دار سراغ امور پيچيده كشور رفت. حداقل اين است كه زمينه‌هاي آزادانه و موثر گفت‌وگو را در جامعه، ميان اهل نظر و فن فراهم شود كه بتوانند نظرشان را مطرح كنند و اين فكرها را به مرحله عمل برسانند. خاتمي در پايان افزود: اين روزها كشور در شرايط حساسي به سر مي‌برد، ان‌شاء‌الله خداوند شرّ دشمنان را كم كند و در موقعيت كنوني ما ديگر شاهد تنش تازه‌اي در عرصه حيات منطقه‌اي و ملي نباشيم و جامعه ما بتواند راه توسعه مردم‌سالار را با سلامت و امنيت طي كند. به هر حال چشم اميد ما هميشه براي عبور از بحران‌ها و گشودن افق‌ها در همه زمينه‌ها به نهاد دانشگاه و دانشگاهيان عزيز است.