احسان پناه‌بر
طی حدود هفت ماه و با آغاز جنگ در غزه، اسرايیل و حزب‌الله در مرز لبنان و گاهی در بلندی‌های جولان اشغالی با یکدیگر به تبادل آتش پرداخته‌اند و از همان آغاز کار بیم جنگی تمام عیار در آن ناحیه می رفت. خشونت‌های اسرايیل در بمباران شهرها و شهرک‌های جنوب لبنان و ترور فرماندهان و شخصیت‌های نزدیک به حزب‌الله در ماه‌های اخیر نیز بر آتش جنگ دمیده است. ولی دو طرف تاکنون نشانه ای دال بر تمایل خود برای آغاز یک درگیری تمام عیار از خود نشان نداده‌اند. تلاش‌های دیپلماتیکی نیز از سوی ایالات‌متحده و فرانسه برای پایان دادن به این درگیری‌های پراکنده و تبدیل نشدن آن به جنگی تمام عیار صورت گرفته است، ولی ظاهرا تاکنون ناکام بوده‌اند. حزب‌الله و دیگر گروه‌های مقاومت از آغاز جنگ در غزه به حمایت از مردم آن علیه اسرايیل اقدام کرده‌اند و خواستار پایان دادن تهاجم اسرايیل علیه این منطقه هستند. این در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرايیل در تازه ترین اظهارنظر خود گفته است «در هر صورت» ارتش این رژیم وارد رفح خواهد شد.
تداوم تبادل آتش میان حزب‌الله و اسرايیل
حزب‌الله لبنان از زمان تاسیس در اوایل دهه هشتاد میلادی مکررا علیه اشغالگری اسرايیل به مبارزه مشغول بوده است. در واقع، حزب‌الله لبنان دکترین خود را در مقاومت و مخالفت با اسرايیل تعریف کرده است و از همان ابتدای امر خود را وقف بیرون راندن اسرايیل از جنوب لبنان کرد. اسرايیل در دهه‌های 1980 و 1990 به‌رغم حضور نیروهای موقت سازمان ملل در لبنان (یونیفیل) علیه حزب‌الله تهاجماتی داشته و برخی مقامات و فرماندهان این جنبش مقاومت، از جمله دبیر کل فقید آن، سید عباس موسوی و عماد مغنیه، فرمانده عملیات ویژه حزب‌الله لبنان را ترور کرده است. در نهایت حزب‌الله موفق شد ارتش اسرايیل را در سال 2000 مجبور به عقب نشینی از خاک لبنان کند. اما درگیری بزرگی موسوم به «جنگ 33 روزه»، تاکنون دومین و آخرین جنگ تمام عیار میان حزب‌الله لبنان و اسرايیل بوده است. اکنون و با تشدید درگیری‌ها در منطقه و نگرانی‌ها از حمله اسرايیل به رفح، احتمال درگیری همه‌جانبه حزب‌الله و اسرايیل بیش از پیش شده است. اجتناب از یک جنگ تمام عیار بین اسرايیل و حزب‌الله از زمان آغاز جنگ اولویت دولت‌های غربی از جمله ایالات‌متحده بوده، به‌طوری که دولت بایدن، آموس هوخشتاین، دستیار ارشد خود در امور خاورمیانه را برای کاهش تنش‌ها در چندین سفر به منطقه اعزام کرده است. تلاش‌های غرب برای جلوگیری از رویارویی این دو جبهه نتیجه نداده است. حزب‌الله تنها در جریان آتش‌بس یک هفته‌ای در غزه در ماه نوامبر برای مقطعی از درگیری ها اجتناب کرده است. اما ترورهای مکرر و تهاجم پهپاد ها و جنگنده های رژیم اسرايیل به نقاطی از لبنان، حزب‌الله را وادار به واکنش بازدارنده کرده است. به گزارش رویترز، حزب‌الله روز سه شنبه عمیق ترین حمله خود را به اسرايیل از 7 اکتبر آغاز کرد و گفت که در پاسخ به کشته شدن یکی از مهندسان رزمی اش از سوی اسرايیل، مقر تیپ پیاده نظام در شهر ساحلی عکا در 20 مایلی مرز لبنان را هدف قرار داد. ارتش رژیم اسرايیل اعلام کرد که پدافند هوایی این رژیم دو هدف هوایی را در امتداد سواحل شمالی این کشور رهگیری کرد. روز بعد، ارتش اسرايیل مدعی شد که جنگنده های این رژیم 40 هدف حزب‌الله را در شهر عیتا الشب در جنوب لبنان هدف قرار دادند.ادعایی که هنوز اثبات نشده است. به گزارش المیادین، یک هفته پیش از این، حزب‌الله با استفاده از موشک‌های هدایت‌شونده و پهپاد، سایتی اسرايیلی در عرب الارمشه، روستایی در شمال سرزمین‌های اشغالی را هدف قرار داد. حزب‌الله آن را حمله‌ای پیچیده در پاسخ به شهادت رسیدن دو نفر از اعضای خود از سوی اسرايیل خواند. ارتش اسرايیل تایید کرد که چندین موشک ضد تانک و پهپاد از لبنان به سمت تجمع سربازان این رژیم شلیک شد و بیش از ده ها سرباز زخمی شدند که یکی از آنها بعدا بر اثر جراحات وارده کشته شد. ارتش اسرايیل گفته است که به آتش پاسخ داده و سپس حملات هوایی را به اهداف حزب‌الله انجام داده است.
ریم ممتاز، تحلیلگر امنیتی مستقر در پاریس در موسسه بین المللی مطالعات راهبردی به وال استریت ژورنال گفت که این بالاترین نقطه خطر در مورد جبهه حزب‌الله و اسرايیل از هفته‌های اولیه پس از 7 اکتبر است. او معتقد است که دو طرف در حال محک و ارزیابی یکدیگر هستند و نوعی درگیری تمام عیار به نظر اجتناب ناپذیر است. به‌زعم ریم ممتاز، هر یک از طرفین از طریق حملاتی سعی دارند محدودیت‌های طرف مقابل را بیازمایند.
حزب‌الله قوی‌ترین و باسابقه‌ترین متحد ایران در منطقه است. در پی رویارویی مستقیم اسرايیل و ایران در اوایل ماه جاری میلادی که در پی تهاجم اسرايیل به کنسولگری ایران و پاسخ متقابل و گسترده ایران به سرزمین های اشغالی روی داد، برای اولین بار نگرانی از جنگ تمام عیار منطقه ای از 7 اکتبر به اوج خود رسید. در این میان، چیزی که بیش از همه قریب الوقوع به نظر می رسید، حمایت حزب‌الله از تهران در این رویارویی بود. اکنون و با پاسخ بازدارنده ایران، خطر این جنگ گسترده منطقه‌ای کمتر شده است. اما آتش جنگ در مرز لبنان همچنان زبانه می‌کشد. به گفته تحلیلگران امنیتی و مقامات منطقه ای، درگیری در خطر تشدید در سراسر منطقه از جمله در مرز سرزمین های اشغالی و لبنان قرار دارد. ارتش اسرايیل پیش‌تر روز شنبه اعلام کرد که جنگنده های نیروی هوایی یک ساختمان نظامی حزب‌الله در منطقه قوزه در جنوب لبنان و همچنین دیگر مواضع حزب‌الله لبنان در سراسر جنوب لبنان را در روز جمعه و شبانه روز بمباران کردند.
از 7 اکتبر، به واسطه تهاجمات اسرايیل 276 رزمنده حزب‌الله به شهادت رسیده‌اند. این حملات البته باعث مرگ و آسیب جدی به غیرنظامیان لبنانی نیز شده است. یواو گالانت، وزیر جنگ رژیم اسرايیل روز چهارشنبه مدعی شد که ارتش اسرايیل برخی فرماندهان حزب‌الله را هدف قرار داده، حزب‌الله نیز در پاسخ به شهادت رسیدن برخی فرماندهانش در حملات تروریستی اسرايیل را تایید کرده است، اما اظهارات گالانت را کذب خواند. علی مطر، تحلیلگر دانشگاهی و سیاسی نزدیک به حزب‌الله گفت: «گالانت تنها پیروزی‌های جعلی را به مردم اسرايیل می فروشد. آنها در تلاشند تا شکست خود را با آمارسازی جبران کنند.» هایکو ویمن، مدیر پروژه در عراق، سوریه و لبنان در گروه بین‌المللی بحران گفت که چندین نظر در حزب‌الله وجود دارد: از یک‌سو، حزب‌الله در تلاش است تا به مقاومت خود علیه اسرايیل ادامه دهد، از سوی دیگر در تلاش است تا از جنگی تمام عیار جلوگیری کند، چرا که وضعیت اقتصادی شکننده لبنان و مردم آن را نیز در نظر دارد.
تلاش‌های دیپلماتیک نیز همچنان ادامه دارد. وزیر خارجه فرانسه شنبه‌شب برای دومین بار در دوره وزارتش به لبنان سفر کرد تا با پیشنهاداتی برای طرفین، تنش ها در مرز لبنان را مهار کند. استفان سژورنه، در گفت‌وگو با مقامات ارشد لبنانی با هدف کاهش تنش بین حزب‌الله و اسرايیل مدعی شد که پیشرفتی گسترده در مذاکرات حاصل شده است. امری که به نظر می رسد بیش از حد خوشبینانه باشد، چرا که اسرايیل از عزم خود برای حمله به رفح گفته و حزب‌الله نیز تهدید کرده است که در صورت چنین رخدادی، بیکار نخواهد نشست.
هراس از جنگ تمام عیار!
رتبه‌بندی فیچ ارزیابی کرده که حمله تروریستی اسرايیل به کنسولگری ایران و پاسخ نظامی گسترده ایران علیه اسرايیل شاخص‌های تنش در منطقه را تشدید کرده است. این رتبه‌بندی مدعی است که رویارویی مستقیم ایران و اسرايیل می‌تواند بخشی از مارپیچ های تشدید تنش باشد، به ویژه اگر درگیری بین اسرايیل و حزب‌الله - متحد نزدیک جمهوری اسلامی ایران - به‌شدت افزایش یابد. شاخص‌های داخلی اسرايیل در حال حاضر برخی خطرات امنیتی مستقیم فوق‌العاده را در بر می‌گیرد و حالت آماده باش در سرزمین‌های اشغالی بالا ارزیابی می شود. همه اینها به دلیل ترس و نگرانی از تهدیدی با «منشا خارجی متخاصم» است که رتبه‌بندی امنیتی اسرايیل را کاهش داده است. تشدید بیشتر تنش در مرز لبنان همچنان می‌تواند موجب تنزل رتبه امنیتی اسرايیل باشد.
از سوی دیگر، بر اساس ارزیابی مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی (CSIS)، اگرچه جنگ اسرايیل و حماس در غزه توجه جهانیان را به خود جلب کرده است، خطر شدید درگیری بین اسرايیل و حزب‌الله وجود دارد. از 7 اکتبر 2023، بیش از 4400 حمله راکتی، موشکی و سایر حملات از سوی اسرايیل و حزب‌الله صورت گرفته است. بر اساس تجزیه و تحلیل موقعیت جغرافیایی (GIS) مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، حزب‌الله همچنین بارها با استقرار نیروها و شلیک موشک های هدایت شونده ضد تانک و سایر تسلیحات پیشرفته علیه مراکز و تجمع نیروهای اسرايیلی اقدام کرده است. این موسسه به مقامات امریکا هشدار داده است که ایالات‌متحده باید تعامل دیپلماتیک خود را افزایش دهد تا از آنچه می تواند به یک جنگ بسیار گسترده‌تر در خاورمیانه تبدیل شود، جلوگیری کند. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی معتقد است که اگر بازدارندگی ایالات‌متحده، چه تصادفی و چه از روی انتخاب، شکست بخورد جنگ تمام عیار امکان پذیر است. این در حالی است که هرزی هالوی، ريیس ستاد ارتش اسرايیل در گفت‌وگو با سربازان اسرايیلی ادعا کرد که احتمال جنگ علیه حزب‌الله در حال افزایش است. او مدعی شد که بخشی از ارزیابی ارتش اسرايیل این است که جنگ با حزب‌الله در مقطعی اجتناب‌ناپذیر است و اسرايیل نباید منتظر یک حمله غافلگیرانه باشد. چاک فریلیچ، معاون سابق مشاور امنیت داخلی اسرايیل نیز در همین رابطه به سران رژیم توصیه کرد که «اگر معتقدید که باید با حزب‌الله وارد جنگ شویم، اکنون زمان خوبی برای انجام این کار است.»
پلن « بی‌بی» برای رفح
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرايیل، روز سه‌شنبه بار دیگر تاکید کرد که حمله به جنوب نوار غزه را آغاز می‌کند، حتی در شرایطی که تلاش مجدد برای توافق آتش‌بس نشانه‌هایی از خوشبینی را در اذهان زنده کرده است. پس از هفت ماه جنگ اسراییل و حماس در غزه، ایالات‌متحده، قطر و چندین کشور دیگر امیدوارند میانجیگری‌شان برای آتش‌بس نتیجه دهد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در خاورمیانه است تا بر سر توافق آتش بس فشار بیاورد. در این میان حماس تاکید کرده است که هر توافقی باید شامل پایان جنگ در غزه باشد، اما طیف تندرو کابینه نتانیاهو تهدید می‌کند که در صورت تاخیر در حمله به رفح، شهری در جنوب نوار غزه، ائتلاف کابینه را ترک خواهد کرد. نتانیاهو نیز تهدید کرده است که اسرايیل حق ادامه جنگ را برای خود محفوظ می‌داند. نتانیاهو در دیدار با خانواده‌های اسرای اسرايیلی هشدار داد که «این ایده که ما جنگ را قبل از دستیابی به تمام اهداف آن متوقف کنیم، قابل بحث نیست. ما وارد رفح خواهیم شد و گردان های حماس را با یا بدون توافق در آنجا حذف خواهیم کرد تا به پیروزی کامل برسیم.» اظهارات نتانیاهو یک روز قبل از دیدارش با بلینکن بیان شد. بلینکن و دولت بایدن به کابینه اسرايیل فشار می آورند تا حمله بزرگ به رفح را متوقف کند تا تلفات غیرنظامیان را به حداقل برساند. جان کربی، سخنگوی کاخ سفید، در نشستی خبری در روز سه‌شنبه، به صراحت گفت که ایالات‌متحده با حمله اسرايیل به حماس در رفح بدون برنامه‌ای معنی‌دار برای حفاظت از غیرنظامیان مخالف است که مقامات امریکایی می‌گویند آن را ندیده‌اند.
اما حرف میدان با دیپلماسی یکسان نیست. در رفح، به نظر می‌رسد که هم اسرايیل و هم مردم بی پناه غزه برای عملیات نظامی بزرگ و احتمالا خونباری آماده می شوند. در انتظار حمله زمینی اسرايیل، برخی خانواده‌ها در آنجا به سمت شمال به مناطقی از غزه نقل مکان کرده‌اند که در اوایل جنگ درگیری‌ها روی داده بود. بلینکن روز دوشنبه در عربستان سعودی درباره توافق آتش بس پیشنهادی صحبت کرده بود. او روز سه‌شنبه از اردن بازدید کرد و در آنجا با ملک عبدالله دوم برای بحث در مورد این پیشنهاد و همچنین کمک‌های بشردوستانه اردن به غزه دیدار کرد. وزیر خارجه امریکا از انباری بازدید کرد که کارگران در آن کامیون‌ها را برای اولین بار برای ارسال کمک‌های پزشکی و غذایی از طریق زمین از اردن به گذرگاه مرزی اسرايیل و غزه در بیت حانون بار می کردند. او از آغاز به کار دالان جدید کمک‌رسانی قدردانی کرد و گفت که اسکله‌ای که از سوی ارتش امریکا برای رساندن کمک‌های دریایی به غزه ساخته می‌شود تا حدود یک هفته دیگر عملیاتی می‌شود. بلینکن و دستیارانش تلاش کرده‌اند تا بر طیفی از مسائل در منطقه از جمله ادامه جریان تسلیحات امریکا به اسرايیل، بحران انسانی در غزه و راه حل سیاسی برای چندین دهه درگیری اسرايیل و فلسطین کار کنند. بلینکن در گفت‌وگو با مقامات اردنی، انتظار می رفت که به مسائل پیرامون رهبری تشکیلات خودگردان فلسطین که بخش‌هایی از کرانه باختری تحت اشغال اسرايیل را اداره می کند، رسیدگی کند. بلینکن سپس به تل آویو رفت. دولت بایدن چشم انداز به دست گرفتن قدرت در روز پس از جنگ در غزه را مطرح کرده است. بسیاری از فلسطینی‌ها آن را فاسد و تنش‌زا می‌دانند. به نظر می‌رسد برخی دولت های عربی سعی دارند که تشکیلات خودگردان فلسطین را بر غزه پس از جنگ حاکم کنند، ایده‌ای که اسرايیل با آن مخالف است. اردن در میان این ایده است، چراکه مقامات اردنی روابط نزدیکی با محمود عباس، ريیس مرجعیت و دیگر فلسطینیان برجسته در این سازمان دارند.