عربستان برای دور زدن اسرايیل پلن «بی» ارائه کرده است
ریاض و واشنگتن در یک قدمی معامله بزرگ
بلومبرگ روز چهارشنبه در گزارشی اختصاصی فاش کرد که ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی در حال نزدیک شدن به پیمانی تاریخی هستند که به سعودی‌ها تسلیحات پیشرفته و تضمین‌های امنیتی ارائه می‌دهد و در صورتی اسرايیل به مسیری برای تشکیل کشور فلسطین متعهد شود و جنگ خود را در غزه متوقف کند، فرصتی برای «روابط دیپلماتیک با تل‌آیو» ایجاد خواهد شد. روزنامه گاردین نیز می‌گوید كه «اگر کابینه افراطی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرايیل با این پیمان مخالفت کند، سعودی‌ها خواهان طرح B تعدیل شده‌تری هستند که اسرايیلی‌ها را از این پیمان حذف می‌کند.» آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا روز دوشنبه گذشته در ریاض گفت: «کار سختی» که امریکا و سعودی‌ها روی «پیمان‌های ما انجام داده‌اند، فکر می‌کنم، به نهایی شدن نزدیک‌تر است.» فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان‌سعودی نیز تایید کرد که پیمان دوجانبه «بسیار بسیار نزدیک» است. در همین راستا، به گفته هفت منبع آگاه از این موضوع به رویترز گفتند که دولت جو بایدن و عربستان‌سعودی در حال نهایی کردن پیمانی برای تضمین‌های امنیتی امریکا در قبال عربستان‌سعودی و کمک‌های هسته‌ای غیرنظامی به این بازیگر هستند. این درحالی است که توافق عادی‌سازی روابط بین اسرايیل و عربستان، بخشی «توافق بزرگ» خاورمیانه، همچنان دور از دسترس است. به گفته دو منبع، پیش‌نویس این توافقنامه اصول و پیشنهادهایی را با هدف بازگرداندن تلاش‌های تحت رهبری ایالات‌متحده برای تغییر شکل منطقه متشنج خاورمیانه ارائه می‌کند که طی شش ماه گذشته و جنگ در غزه به بحران فرو رفته است. یکی از منابع که سند پیش‌نویس را دیده است به نیویورک تایمز گفت که به نظر می‌رسد این پیمان، راهبردی دور از انتظار باشد و با موانع متعددی ازجمله عدم قطعیت در مورد سرنوشت جنگ در غزه و آینده این منطقه مواجه شود. با این حال و در شرایطی که هنوز صحبت از عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض دور از ذهن به نظر می‌رسد، در حال حاضر، مذاکره‌کنندگان امریکايی و سعودی توافق امنیتی دوجانبه را در اولویت قرار داده‌اند. این پیمان بخشی از بسته جامع‌تری است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرايیل پیشنهاد کرده است. اما به نظر همه چیز به سرنوشت غزه بستگی دارد، چراکه چشم‌انداز آتش‌بس و صلح در غزه هنوز تیره و تار است. در همین رابطه، خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام امنیتی مصر گزارش می‌دهد که ویلیام برنز، ريیس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا دوباره به منطقه برگشته و قرار است در سفر به مصر درخصوص جنگ غزه و توافق تبادل اسرا گفت‌وگو کند. ایالات‌متحده هنوز امیدوار است تا نوعی توافق آتش‌بس در منطقه حاصل آید که نتیجه آن به صلحی مدنظر واشنگتن ختم شود.
محرمانه‌های یک سند!
به گفته افراد آگاه، امریکا و عربستان‌سعودی در حال نزدیک شدن به یک پیمان تاریخی هستند که تضمین‌های امنیتی را به پادشاهی ارائه می‌دهد و در صورت پایان یافتن جنگ غزه، راه مناسبی برای روابط دیپلماتیک عربستان با اسرايیل تعیین کند. این پیمان با موانع فراوانی روبه‌رو است، اما نسخه جدیدی از چارچوبی است که با جنگ غزه در 7 اکتبر و شروع درگیری در غزه، از روی میز برداشته شد. مذاکرات بین واشنگتن و ریاض اخیرا سرعت گرفته است و به گفته افرادی که در بحث گفت‌وگوهای خصوصی خواستند نام‌شان فاش نشود، بسیاری از مقامات خوشبین هستند که می‌توانند ظرف چند هفته به یک توافق دست یابند. چنین توافقی به‌طور بالقوه خاورمیانه را تغییر می‌دهد. به ادعای ناظران چنین پیمانی فراتر از تقویت امنیت اسرايیل و عربستان‌سعودی، موقعیت امریکا را در منطقه به بهای تضعیف قدرت چین تثبیت خواهد کرد. این پیمان ممکن است به عربستان‌سعودی اهرم‌هایی دهد که به اندازه کافی قوی باشد و حتی با تایید سنا به مهم‌ترین صادرکننده نفت جهان دسترسی به تسلیحات پیشرفته ایالات‌متحده را بدهد که قبلا ممنوع بود. ولیعهد محمد بن سلمان با محدود کردن فناوری چینی از حساس‌ترین شبکه‌های کشورش در ازای سرمایه‌گذاری قابل توجه ایالات‌متحده در هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی موافقت خواهد کرد و از کمک امریکا برای ایجاد برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود برخوردار خواهد شد.ناظران می‌گویند، هنگامی که ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی توافق خود را به نتیجه برسانند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرايیل را با انتخابی سخت مواجه خواهند کرد: نتانیاهو یا به این پیمان بپیوندد که مستلزم ایجاد روابط رسمی دیپلماتیک با عربستان‌سعودی، سرمایه‌گذاری بیشتر در عربستان و یکپارچگی منطقه‌ای است یا به طور کلی میز مذاکره را ترک کند. در شرایطی که کابینه افراطی نتانیاهو به او فشار می‌آورند که جنگ در غزه را ادامه دهد و نسبت به ابتکار دو کشوری پیشنهادی غرب و برخی کشورهای منطقه نیز مخالفت کند، تصمیم‌گیری برای نتانیاهو کار بسیار پیچیده‌ای شده است. پیشنهاد عقد توافق میان عربستان و امریکا نیز پر از شک و تردید است و ممکن است به نتیجه نیز نرسد. افراد آشنا به این مذاکرات احتمال می‌دهند که دست‌اندازهای آن بیشتر از آن باشد که تصور می‌شود و در مسیر پرپیچ و خم منطقه، ممکن است زمین‌گیر شود. با این حال، آخرین گفت‌وگوها نشان از تغییر رویکرد بایدن و محمد بن سلمان دارد. همان‌طور که در ابتدا تصور می‌شد، این پیمان می‌توانست پیمانی سه‌جانبه باشد که روابط دیپلماتیک ریاض و تل‌آویو، سرمایه‌گذاری در عربستان و اسرايیل و یکپارچگی منطقه‌ای را برای طرفین ایجاد کند. اما اکنون، ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی توافق با یکدیگر را محوری برای پایان دادن به جنگ بین اسرايیل و حماس می‌دانند. جنگی که تنش را در خاورمیانه افزایش داده و منجر به اعتراضات گسترده در غرب شده است. عربستان‌سعودی نیز اخیرا در داخل کشور دستگیری شهروندان را به دلیل پست‌های شبکه‌های اجتماعی مرتبط با جنگ غزه و در حمایت از فلسطینیان افزایش داده است.امریکا و عربستان‌سعودی در صورتی که اسرايیل از طرح‌های حمله به رفح، شهری در جنوب غزه که بیش از یک میلیون فلسطینی در آن پناه گرفته‌اند، کوتاه بیاید و به سرعت جنگ خود را در غزه به پایان برساند، یک‌سری مشوق‌های اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک به تل‌آویو ارائه خواهند داد. از نظر نتانیاهو، مزیت دیگر این پیمان سه‌جانبه این است که راه را برای ائتلافی در قالب آنچه رسانه‌ها «ناتوی خاورمیانه» در برابر نفوذ ایران می‌نامند در منطقه، هموار می‌کند. این امر برای رژیم اسرايیل، پس از نمایش قدرت نظامی ایران در پاسخ به تجاوز این رژیم به کنسولگری‌اش در دمشق، حیاتی‌تر شده است.
پلن «بی» بن سلمان
با این حال، در غیاب آتش‌بس در غزه و در مواجهه با مقاومت سرسختانه کابینه بنیامین نتانیاهو در برابر ایجاد کشور فلسطین و عزم آشکار او برای حمله به رفح، سعودی‌ها به دنبال یک طرح تعدیل شده B هستند که اسرايیلی‌ها را از پیمان احتمالی حذف می‌کند. براساس این گزینه، ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی توافقاتی را در مورد پیمان دفاعی دوجانبه‌ای را امضا خواهند کرد، ایالات‌متحده به ساختن صنعت انرژی هسته‌ای غیرنظامی عربستان کمک خواهد کرد و در سطح بالایی هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های نوظهور را به عربستان‌سعودی خواهد داد. در طرح اولیه، به اسرايیل پیشنهاد عادی سازی روابط دیپلماتیک با ریاض در ازای پذیرش راه‌حل دو کشوری برای مناقشه 76 ساله اسرايیل و اعراب داده خواهد شد. با این حال، بر اساس طرح B ریاض، تکمیل قراردادهای امریکا و عربستان، توافق رسمی کابینه نتانیاهو را دور می‌زند.
فراس مک‌ساد، مدیر ارشد توسعه راهبردی در موسسه خاورمیانه به گاردین گفت که باید فضایی برای «مدلی تعدیل شده» وجود داشته باشد. بنابراین لازم نیست روابط با ایالات‌متحده گروگان هوس سیاست اسرايیل یا شخص بنیامین نتانیاهو باشد. او افزود که دولت بایدن به دنبال شراکت راهبردی با عربستان‌سعودی است تا از نفوذ چین و روسیه در منطقه خلیج‌فارس جلوگیری کند. مشخص نیست که آیا دولت بایدن، یا با احتمال کمتری کنگره امریکا، چنین نتیجه‌ای را می‌پذیرد یا خیر. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا، در اظهارات روز دوشنبه در ریاض، همچنان توافق امریکا و عربستان را به عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض و پیشرفت به سوی تشکیل کشور مستقل فلسطین مرتبط می‌کند. مک‌ساد گفت: «به نظر می‌رسد به امضای پیمان دوجانبه نزدیک هستیم، اما آنها هنوز به پیشرفتی دست نیافته‌اند که خط پایانی که سعودی‌ها در زمان رسیدن بلینکن به آن امیدوار بودند، نزدیک کند.»
بلینکن در مجمع جهانی اقتصاد در پایتخت عربستان‌سعودی گفت: «من فکر می‌کنم کاری که عربستان‌سعودی و ایالات‌متحده با هم در زمینه توافق‌های ما انجام داده‌اند، به طور بالقوه در حال تکمیل شدن است.» اما پس از آن برای پیشبرد عادی‌سازی، دو چیز موردنیاز است: آرامش در غزه و مسیر معتبری به سوی تشکیل کشور فلسطینی. با این حال، نشانه‌هایی از تزلزل در اردوگاه بایدن مشاهده می‌شود. مقامات امریکایی که هفته گذشته بر اینکه توافقات امریکا و عربستان به‌طور جدایی ناپذیری با عادی سازی روابط عربستان‌سعودی و اسرايیل و راه‌حل دو کشوری مرتبط است، در روزهای اخیر از این شروط چشم‌پوشی کرده‌اند. یکی از اهداف سفر بلینکن به ریاض، نهایی کردن توافقات امریکا و عربستان‌سعودی بوده است که مقامات دولت بایدن آن را تقریبا کامل توصیف می‌کنند. با این حال، آنها به وضوح اعلام کردند که «هیچ پیشرفت نهایی» وجود ندارد. دست‌کم در ابتدا، توافق امریکا و عربستان مستقل از تحولات اسرايیل و سرزمین‌های اشغالی مورد اجماع نظر قرار می‌گرفت. اما پیشنهاد رسمی نیز به اسرايیل داده شد و عادی‌سازی روابط با عربستان را با اقدامات غیرقابل برگشت به سمت ایجاد کشور فلسطینی شامل مناطق غزه و کرانه باختری نیز مرتبط می‌کرد. امیدواری امریکا این بود که چنین پیشنهادی به موضوعی در سیاست داخلی اسرايیل بدل شود، به ویژه در انتخاباتی که به دنبال فروپاشی کابینه نتانیاهو برگزار خواهد شد.
به گفته منابع آگاه، بخش هسته‌ای توافق امریکا و عربستان به ریاض فرصت می‌دهد تا کارخانه تبدیل پودر اورانیوم تصفیه‌شده به گاز را داشته باشد. اما عربستان‌سعودی در ابتدا مجاز به غنی‌سازی گاز اورانیوم در قلمرو خود نخواهد بود که محدودیتی کلیدی در ظرفیت ساخت بمب هسته‌ای است. ایالات‌متحده نگران این است که ولیعهد سعودی، محمد بن سلمان، به دنبال ساخت و گسترش سلاح‌های هسته‌ای باشد. این قرارداد همچنین شامل کاهش کنترل صادرات تراشه‌های رایانه‌ای مورداستفاده در ابزارهای توسعه هوش مصنوعی به عربستان‌سعودی می‌شود. این امر می‌تواند رویای عربستان برای تبدیل شدن به مرکز فناوری پیشرفته در منطقه را محقق کند. هر سه بخش پیش‌نویس توافق شامل کمک راهبردی حیاتی امریکا برای امنیت عربستان است. پادشاهی سعودی، به جای حرکت در مسیر توافق مدنظر ایالات‌متحده برای صلح میان اسرايیل و فلسطینیان، توافق کاملا دوجانبه را به عنوان تلاش امریکا برای مهار ایران و رقابت با قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه با چین، معرفی می‌کند. ریاض به‌طور پیوسته حجم تسلیحاتی را که از چین خریداری کرده است، افزایش داده است، زیرا در سال‌های اخیر سعی داشته از غرب فاصله بگیرد و با پیوندی راهبردی با شرق، از دارایی‌های خود محافظت کند. دولت بایدن در ماه مارس سال 2023 نیز از دیپلماسی منطقه‌ای چین غافلگیر شد، چراکه عربستان‌سعودی و ایران اعلام کردند که با میانجیگری چین برای بازگرداندن روابط به توافق رسیده‌اند. اکنون واشنگتن به فکر آن افتاده تا ضعف خود را در این زمینه جبران کند و هر طور شده با عربستان بر سر پیمانی به توافق برسد، حتی اگر اسرايیل شامل این توافق نشود.