به بهانه تور اروپايي رييس‌جمهوري چين مطرح شد
فرصت‌سازي «شي» از شكاف در قاره سبز
شي جين پينگ، رييس‌جمهور چين براي اولين‌بار در پنج سال گذشته به اروپا سفر كرده است. اين سفر مي‌تواند اختلافات اروپا را بر سر تجارت با پكن و اينكه چگونه اين قاره خود را به عنوان قطبي بين ايالات متحده و چين قرار مي‌دهد، افشا كند. شي در زماني به فرانسه، صربستان و مجارستان سفر مي‌كند كه اتحاديه اروپا تهديد كرده كه خودروهاي برقي و صنايع انرژي سبز چين را با تعرفه‌هايي بر سر يارانه‌هاي هنگفتي تحت فشار قرار خواهد داد؛ تعرفه‌هاي اين اتحاديه مي‌گويد به توليدكنندگان در چين مزيتي ناعادلانه مي‌دهد. با توجه به اينكه اقتصاد چين با جريان‌هاي مخالف روبه‌رو است و ايالات متحده درهاي خود را به روي شركت‌هاي چيني بسته است، اتحاديه اروپا مي‌تواند اهرمي بر پكن باشد. اما تحليلگران مي‌گويند كه 27 عضو اين بلوك همصدا نيستند. اين امر مي‌تواند توانايي آنها را براي شكل دادن تفكر چيني در زمينه تعامل با اروپا تضعيف كند. همچنين جنگ اوكراين نيز تحت‌الشعاع اين ديدار است، چراكه نگراني‌هاي اروپا در مورد حمايت چين از اقتصاد روسيه در زمان جنگ دو سال پس از عمليات نظامي مسكو، افزايش يافته است.
شي به دنبال احياي پيوندهاي شكسته شده!
زماني كه شي براي آخرين بار پا به اين قاره گذاشت، ديدگاه‌هاي اروپايي از پكن و چشم‌انداز ژئوپليتيك گسترده‌تر به‌طور چشمگيري متفاوت به نظر مي‌رسيد. در سال 2019، همه‌گيري كوويد-19 هنوز جهان را تحت تاثير قرار نداده بود. روسيه هنوز سال‌ها تا آغاز حمله تمام عيار خود به اوكراين فاصله داشت. خودروهاي برقي چيني هنوز بازارهاي اروپايي را به مرز ورشكستگي نبرده بودند. ايتاليا در مقام نمونه‌اي واضح از نفوذ اقتصادي و ژئوپليتيك چين در آن زمان، به تازگي تبديل به اولين كشور گروه هفت شده بود كه به طرح كمربند و جاده (BRI) پيوسته است. نگرش اروپا نسبت به چين در سال‌هاي پس از آن به‌طور قابل توجهي بدتر شده كه ناشي از تشديد اختلافات تجاري و نااميدي از گسترش همكاري اقتصادي و نظامي پكن با مسكو در پي حمله اين كشور به اوكراين است. با سفر شي به اروپا، از جمله توقف در فرانسه، صربستان و مجارستان، رهبر چين اميدوار است روابط خود را بر سر جنگ روسيه و اوكراين بهبود بخشد و تلاش اروپا براي كاهش خطر از كشورش را كم كند. يون سون، مدير برنامه چين در مركز استيمسون گفت كه شي مي‌خواهد آسيب‌هايي را كه به دليل موضع چين در جنگ روسيه در اوكراين به روابط وارد شده است، مديريت كند. او خاطرنشان كرد كه فرانسه، صربستان و مجارستان سه كشوري هستند كه احتمالا طرفداران چين در اروپا هستند. او اضافه كرد كه چين مي‌خواهد پيوند خود را با اروپا حفظ كند. سفر رهبر چين به دنبال هفته‌ها تشديد تنش‌ها انجام مي‌شود، زيرا مقامات اروپايي چين را به جاسوسي متهم مي‌كنند و اتحاديه اروپا تهديد مي‌كند كه تعرفه‌هاي جديدي را بر سر شيوه‌هاي تجاري بحث‌انگيز پكن اعمال خواهد كرد. تنها در دو هفته گذشته، مقامات آلماني و بريتانيايي 6 نفر را به جاسوسي براي چين متهم كرده‌اند. بروكسل همچنين با بررسي‌هاي زيادي در مورد يارانه‌هاي سنگين چين براي وسايل نقليه الكتريكي، توربين‌هاي بادي و پنل‌هاي خورشيدي و همچنين خريد تجهيزات پزشكي پكن، موضع تجاري متخاصم‌تري در قبال چين اتخاذ كرده است. با تمام اين تفاصيل، با سفر شي، پكن مي‌تواند تصويري دلفريب‌تر از خود نشان مي‌دهد. رسانه‌هاي دولتي چين، بازديدهاي دولتي را فرصتي براي «باز كردن فصل‌هاي جديد همبستگي و همكاري» و در عين حال «تزريق انگيزه تازه به پيوندهاي اين كشور با اتحاديه اروپا» عنوان كرده‌اند. لين جيان، سخنگوي وزارت امور خارجه اين هفته اعلام كرد: روابط چين و اتحاديه اروپا حركت پايدار پيشرفت را نشان داده كه به نفع هر دو طرف است.
زمان هر توقف شي در كشورهاي مورد نظر نيز نمادين است. سال ۲۰۲۴ شصتمين سالگرد روابط ديپلماتيك چين و فرانسه و ۷۵مين سالگرد روابط ديپلماتيك پكن با مجارستان است. با صربستان، انتظار مي‌رود كه سفر شي جين پينگ به بلگراد همزمان با بيست و پنجمين سالگرد بمباران سفارت چين در اين شهر توسط ايالات متحده باشد. اين بمباران كه در بحبوحه بمباران ناتو در سال 1999 در يوگسلاوي رخ داد به باور رهبران واشنگتن تصادفي بوده است، هرچند در جريانش سه خبرنگار چيني كشته و توفان ديپلماتيك بين پكن و واشنگتن رخ داد.
كتاب‌بازي چيني!
با اين حال، پيام همبستگي و همكاري پكن به رهبران اروپايي ممكن است با ترديد روبه‌رو شود. در حالي كه اروپا مدت‌هاست بر سر نحوه بهترين واكنش به چين دودسته است، بروكسل و بسياري از رهبران اروپايي به‌طور فزاينده‌اي موضع سخت‌گيرانه‌تري را در قبال پكن اتخاذ مي‌كنند، زيرا هشدار نسبت به عدم تعادل تجاري، شكاف ميان آنها و خيل عظيم صادرات فناوري سبز ارزان چيني را افزايش داده است. مارگرت وستاگر، كميسر اروپايي براي رقابت، ماه گذشته به تلويزيون بلومبرگ گفت: «ما آنچه به عنوان كتاب‌بازي چيني مي‌بينيم، مي‌شناسيم. دانستن اينكه شما به بازي گرفته شده‌ايد، به شما مي‌آموزد كه مراقب باشيد، بسيار مراقب باشيد و اقدامات بهتري انجام دهيد.» در همين باره، لين جيان، سخنگوي وزارت خارجه چين گفت كه سفر شي، ثبات را به توسعه روابط چين و اروپا تزريق كرده و كمك‌هاي جديدي به صلح و ثبات جهان مي‌كند. متيو دوشاتل، كارشناس ارشد موسسه مونتين معتقد است كه هدف شي خنثي كردن برنامه امنيت اقتصادي اتحاديه اروپا، از جمله تهديدات تعرفه‌اي آن، با بهره‌برداري از اختلافات داخلي است. دوشاتل در مورد راهبرد چين در قبال اروپا گفت كه عنصري بسيار قوي براي ايجاد سياست «تفرقه بينداز و حكومت كن» وجود دارد. شركت‌ها و دولت‌هاي اروپايي مدت‌هاست كه از محدوديت دسترسي به بازار چين و رقابت ناعادلانه شكايت كرده‌اند. مطالعه موسسه كيل تخمين مي‌زند كه يارانه‌هاي چين براي شركت‌هايش بين سه تا نه برابر ديگر اقتصادهاي بزرگ است. كميسيون اروپا حق انحصاري اجراي سياست تجاري براي كل اتحاديه اروپا را دارد. اما در داخل اين بلوك، كشورهاي عضو براي توافق بر سر چگونگي رفع عدم تعادل تجاري تلاش كرده‌اند. مكرون به دنبال موضع تهاجمي‌تر اتحاديه اروپا در مورد يارانه‌هاست و هشدار داد كه اگر اتحاديه اروپا در مواجهه با «يارانه‌هاي بيش از حد» چين و امريكا اجازه معافيت از قوانين رقابتي خود را صادر نكند، خطر عقب‌نشيني از بازار را براي اروپا به دنبال دارد. مكرون در مصاحبه‌اي با اكونوميست گفت: «ما بيش از حد قانونگذاري مي‌كنيم، به اندازه كافي سرمايه‌گذاري نمي‌كنيم و به اندازه كافي از منافع خود محافظت نمي‌كنيم.» اولاف شولز، صدراعظم آلمان در ماه آوريل، شي جين پينگ را براي دسترسي بهتر به بازار براي شركت‌هاي آلماني تحت فشار قرار داد. اما در مورد تحقيقات ضد يارانه اتحاديه اروپا كه ظاهرا مشتاق اجتناب از دشمني با پكن است، گفت كه اين اتحاديه نبايد به خاطر منافع شخصي حمايت‌گرايانه عمل كند، بلكه رقابت بايد منصفانه باشد. برخي مقامات دولت فرانسه به‌طور غير رسمي اظهار نگراني مي‌كنند كه برلين تلاش مي‌كند تا بازار خودروهاي الكتريكي فرانسوي را كه با خودروسازان چيني BYD، Geely، و SAIC همكاري مي‌كند، تضعيف كند. چين بازاري كليدي براي اقتصاد صادراتي آلمان و خودروسازان آن مانند BMW و Mercedez-Benz است. دو منبع دخيل در برنامه‌ريزي به فارين پاليسي گفتند كه شولز قرار است روز پنجشنبه با مكرون ديدار كند و در اين باره با يكديگر به گفت‌وگو بنشينند.
نوآ باركين، مشاور ارشد در گروه روديوم و پيرو نزديكي روابط اتحاديه اروپا و چين نيز بر آن است كه مكرون شولتز را تشويق مي‌كند تا به همراه اورسولا فون در لاين، رييس كميسيون اروپا و او براي گفت‌وگوهاي چهارجانبه با شي در پايتخت فرانسه بپيوندد، زيرا پاريس به دنبال اين هدف است. كاخ اليزه، براي ارايه يك جبهه متحد از اظهارنظر در اين باره خودداري كرده است. باركين گفت: «شكاف نگران‌كننده‌اي بين موضع آلمان در مورد چين از يك سو و موضع فرانسه و كميسيون اروپا از سوي ديگر باز شده است. در مقابل پكن در جبهه تجاري نسبت به برلين قرار دارد و به دنبال كشاندن فرانسه به سمت خود است.» نوآ باركين همچنين افزود: «اروپا اهرم‌هاي كمي در مقابل چين در اختيار دارد، اما اگر وام‌دهندگان اروپايي پيام‌هاي متفاوتي به شي بفرستند، اين اهرم حتي مي‌تواند ضعيف‌تر شود.» يكي از دستياران مكرون گفت كه رهبر فرانسه صداي خود را به درخواست‌هاي واشنگتن، بروكسل، برلين و جاهاي ديگر از چين براي توقف صادرات فناوري‌هاي «دو منظوره» و ديگر فناوري‌هايي كه به تلاش‌هاي جنگي روسيه كمك مي‌كنند، اضافه مي‌كند.
نگراني در مورد روسيه
هرگونه اظهارنظر عمومي شي در مورد روسيه در صربستان و مجارستان با دقت رصد مي‌شود و مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. شي در اواخر ماه مه ميزبان ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در چين خواهد بود. ناظران گفتند كه انتخاب صربستان و مجارستان توسط شي جين پينگ براي نزديك‌تر كردن دو كشور اروپايي طرفدار روسيه و دريافت‌كنندگان بزرگ سرمايه‌گذاري چين، از جمله كمك مالي براي پروژه ريلي تاخيري كه پايتخت‌هاي آنها را به هم متصل مي‌كند، طراحي شده است. الكساندر ووچيچ، رييس‌جمهور صربستان گفت كه او از سفر شي مفتخر شده است و انتظار دارد كه توافقنامه تجارت آزاد بين دو كشور كه اكتبر گذشته امضا شد، در اول جولاي اجرايي شود. تحليلگران چيني معتقدند كه شي مي‌تواند از توقف خود در بلگراد استفاده كند و روابط چندجانبه روسيه، صربستان و چين را پيش برد. اين ديدار شي كه مصادف با بيستمين سالگرد بمباران سفارت چين از سوي ناتو در بلگراد است، براي نقش‌آفريني در دستور كار ضد ناتو چين بسيار موثر مي‌نمايد. چين تلاش‌هاي روسيه را براي مقصر دانستن امريكا و ناتو براي تشديد جنگ اوكراين از طريق ارسال تسليحات به كي‌يف تقويت كرده است. به نظر پكن مي‌خواهد در رويارويي آينده غرب و شرق تا مي‌تواند از غرب يارگيري كند. اين امر در كوتاه‌مدت به نفع مسكو نيز هست و مي‌تواند موضع كرملين در رويارويي رو به تشديد با اروپا را قوي‌تر كند. از سوي ديگر، مجارستان كه متحد پوتين به شمار مي‌رود، همچنين از بيانيه‌هاي اتحاديه اروپا در انتقاد از چين در مورد حقوق بشر جلوگيري كرده است. اين بازيگر عضو اتحاديه اروپا در تلاش است با نزديكي به چين و روسيه، اهرم‌هايي قوي‌تر و سخت‌تر در اتحاديه اروپا به دست آورد. شن دينگلي، محقق روابط بين‌الملل مستقر در شانگهاي، ارتباط با صربستان و مجارستان را بخشي از تلاش‌هاي چين براي تعميق شكاف‌ها در غرب توصيف كرد و گفت كه اين امر مي‌تواند به بلوك جديدي در داخل اروپا به نفع چين و روسيه بينجامد.