قطعنامه سربرنيتسا شكاف‌هاي جهاني را عريان كرد!
محمود فاضلي
محمود فاضلي
در روزهاي اخير مركز نگهداري مواد بيولوژيكي نبش قبر شده، وسايل شخصي و لباس قربانيان ناشناس نسلكشي سربرنيتسا در مركز يادبود اين شهر افتتاح شد. با افتتاح اين مركز، امكان نگهداري دايم اشياي بيولوژيكي ناشناس و لباس متعلق به قربانيان نسلكشي فراهم شد كه از گورهاي دسته‌جمعي متعددي بيرون آورده شد. اين پروژه از سوي مركز يادبود سربرنيتسا و آژانس توسعه بينالمللي دولت امريكا (USAID) و در چارچوب پروژه ايجاد صلح «آينده PRO» مديريت ميشود. در اين مراسم مدير مركز يادبود سربرنيتسا، رييس انجمن مادران سربرنيتسا و سفير امريكا در بوسني سخنراني كردند. از ديگر رويدادهاي اخير بوسني اينكه تعداد كشورهاي حمايت‌كننده از قطعنامه سربرنيتسا روز به روز افزايش پيدا مي‌كند و تصويب اين قطعنامه قطعي به نظر ميرسد. در حال حاضر 32 كشور مدافع قطعنامه مذكور هستند. كشورهاي بسياري گفتهاند كه به قطعنامه سربرنيتسا راي خواهند داد اگرچه از ارايه‌كنندگان آن نيستند. اين واقعيت نيز مهم است كه تمامي 57 عضو سازمان همكاري اسلامي در اجلاس گامبيا از بيانيهاي حمايت كردند كه خواستار تصويب قطعنامه نسلكشي سربرنيتسا در مجمع عمومي سازمان ملل است. گفته ميشود راي اسراييل در مورد اين قطعنامه هنوز مشخص نشده است. سفير اسراييل در بلگراد چند روز پيش با بيان اينكه اسراييل هرگز ناميدن جنايت سربرنيتسا به عنوان نسلكشي را نپذيرفته است، احساسات را در منطقه برانگيخت. با اين حال، موضع رسمي اسراييل كه دولتي راستگرا آن را اداره مي‌كند، هنوز مشخص نيست. يك مقام اسراييلي كه خواست نامش فاش نشود، گفته است اگر اسراييل از جمهوري صربسكا، صربستان و به احتمال زياد روسيه در مخالفت يا حتي راي ممتنع دادن به قطعنامه سربرنيتسا تبعيت كند، اين به معناي بي‌وجداني خواهد بود. علاوه بر اين، حكومت صربستان براي لابيگري ضد اين قطعنامه تلاش ديپلماتيك گستردهاي داشته، اما نتايج آن نامشخص است. نكتهاي كه قطعي به نظر ميرسد، اين است راي روسيه به اين قطعنامه منفي خواهد بود. هشت سال پيش دقيقا روسيه بود كه تصويب قطعنامهاي در مورد نسلكشي سربرنيتسا در شوراي امنيت سازمان ملل را وتو كرد. نماينده دايم روسيه در سازمان ملل در نشست شوراي امنيت اعلام كرد كه قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل «درباره نسلكشي در سربرنيتسا» كه توسط تعدادي از نمايندگان غربي مطرح شده، هدف تداوم ياد قربانيان حوادث سال 1995 را برآورده نمي‌كند، بنابراين روسيه با اين پيشنويس مخالف است. پيشنويس قطعنامه پيشنهادي غربي‌ها در مورد سربرنيتسا يك‌جانبه و داراي اتهامات سياسي است و هيچ ارتباطي با هدف اعلام شده براي تداوم ياد و خاطره قربانيان فاجعه سال 1995 به منظور دستيابي به آشتي ملي ندارد! چين كه صربستان اكنون به حمايت از آن اميدوار است، در آن زمان راي ممتنع داد. چين داراي موقعيت ديپلماتيك بسيار قوي به خصوص در آفريقاست. حمايت چين از مواضع صربستان و انجام تلاشهاي ديپلماتيك چندان قطعي به نظر نميرسد. به هر حال بسيار منتظرند كه راي برزيل، آفريقاي جنوبي و هند به عنوان كشورهاي بزرگ و پرجمعيتي كه در ساختار ژئوسياسي كنوني از اعضاي سازمان «بريكس» هستند، چگونه خواهد بود. اما به نظر ميرسد غرب و كشورهاي اسلامي با اكثريت قاطع از قطعنامه سربرنيتسا حمايت خواهند كرد. كشورهاي امريكا، انگليس، فرانسه، آلمان، تركيه، كانادا، سوئد، دانمارك، آلباني، اتريش، بنگلادش، بلژيك، بوسني، بلغارستان، شيلي، كرواسي، استوني، فنلاند، ايرلند، ايتاليا، اردن، ليختن‌اشتاين، ليتواني، لوكزامبورگ، مالزي، هلند، زلاندنو، مقدونيه شمالي، لهستان، رواندا و اسلووني از قطعنامه سربرنيتسا حمايت مي‌كنند. كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي (OIC) نيز از پيشنويس قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل متحد مبني بر اعلام 11 جولاي به عنوان روز جهاني يادبود و بزرگداشت نسلكشي سربرنيتسا حمايت كردند. اين بيانيه در پي حمايت در پانزدهمين اجلاس دو روزه كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي در پايتخت گامبيا به تصويب رسيد و 57 كشور عضو اين سازمان به آن راي دادند. اين اجلاس با شعار «تقويت وحدت و همبستگي از طريق گفت‌وگو براي توسعه پايدار» برگزار شد. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز اخيرا طي مصاحبهاي درخصوص قطعنامه نسلكشي سربرنيتسا موضع روسيه در مورد اين قطعنامه را تكرار كرد و آن را تهديدي براي قوم صرب جلوه داد. به اعتقاد او، «هدف به زانو درآوردن صربها همچنان ادامه دارد. آنها ده سال پيش تلاش كرده بودند چنين قطعنامهاي را در شوراي امنيت سازمان ملل ارايه كنند. ما آن را وتو كرديم.» به باور لاوروف، آنها در بوسني «ميلوراد دوديك» را به عنوان عامل منفي اصلي به تصوير مي‌كشند كه ظاهرا قرارداد صلح ديتون را تخريب مي‌كند اگرچه او و تيمش تنها كساني هستند كه در بوسني براي اصول قرارداد مذكور مبارزه مي‌كنند. خانم ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه نيز مدعي شد كشورش خواستار پس گرفتن پيشنويس قطعنامه سربرنيتساست كه قرار است در مجمع عمومي سازمان ملل بررسي شود. ما از تهيه‌كنندگان پيشنويس اين قطعنامه مي‌خواهيم آن را پس بگيرند. ماهيت اين سند ضد صربهاست و اين امر بديهي است. در سند مذكور هيچ اتهام مستقيمي عليه قوم صرب وجود ندارد، اما به احكام دادگاه لاهه و دادگاه بينالمللي دادگستري در مورد سربرنيتسا استناد مي‌كند كه به سختي مي‌توان آن را در قبال صربها منصفانه خواند. زاخارووا معتقد است پيشنهاد ايجاد روز جهاني يادبود قربانيان نسلكشي سربرنيتسا يك ابتكار سياسي است كه زلاتكو لاگومجيا، سفير بوسني و هرزگوين در سازمان ملل با حمايت كشورهاي ناتو بر آن اصرار دارد. ناتو مسوول وقايع غم‌انگيز يوگسلاوي است كه منجر به كشته شدن افراد با وابستگي قومي و ديني مختلف از جمله در سربرنيتسا و اطراف آن است. به گفته او، پيشنويس اين قطعنامه نمي‌تواند آشتي ملي را در بوسني تضمين كند، بلكه تنها مي‌تواند اختلافات را در اين كشور و كل بالكان تشديد كند.