درباره پرويزخان
قضيه فيلم كوتاه
سعيد هنرمند
بر اساس استاندارد مرسوم و كلاسيك صنعت سينماي هاليوود كه پيشروترين و قوي‌ترين جريان سينمايي جهان است، قصه فيلم‌هاي سينمايي در زماني حدودا صد و بيست دقيقه‌اي روايت مي‌شود. تايمي مناسب براي جانمايي دقيق نقاط عطف داستان و آغاز و ميانه و يك پايان سينمايي زماني ايده‌آل براي روايت يك ماجرا، كمتر از صدوبيست دقيقه بسياري از قصه‌ها را نمي‌توان روايت كرد و اگر تايم بيشتر از آن باشد، ممكن است از حوصله برخي مخاطبان خارج باشد. در سينماي ايران زمان معمول براي نمايش يك فيلم سينمايي بين نود تا صد دقيقه است. به فيلم‌هايي كه زماني بين چهل تا هفتاد دقيقه دارند، اصطلاحا فيلم نيمه بلند گفته مي‌شود. فيلم‌هاي نيمه بلند در دسته فيلم‌هاي تجربي جاي مي‌گيرند. سازندگان اين آثار اغلب از علاقه‌مندان به فيلمسازي هستند كه دوره‌هاي آموزشي و آكادميك سينمايي را گذرانده‌اند و سعي دارند با توليد يك فيلم نيمه‌بلند اعتماد تهيه‌كنندگان را براي حمايت از فيلم سينمايي بلندشان جلب كنند. به فيلم‌هايي كه تايمي كمتر از ٣٠ دقيقه دارند، فيلم كوتاه گفته مي‌شود.هر چند كه استاندارد جشنواره‌پسند و مرسوم فيلم كوتاه بين پنج تا پانزده دقيقه است.
سالانه چيزي حدود پنج هزار فيلم كوتاه در ايران توليد مي‌شود. عددي در ظاهر بزرگ اما با بررسي تعداد هنرجويان فيلمسازي در آموزشگاه‌هاي آزاد و دانشگاه‌هاي سينمايي سراسر كشور و با توجه به الزام ايشان براي توليد فيلم كوتاه توسط سيستم آموزشي اين رقم عدد بالايي نيست.
در فرآيند آموزش سينما به خصوص كارگرداني سينما هنرجويان بايد با توليد فيلم كوتاه غالبا كم هزينه، دكوپاژ، هدايت بازيگر، مديريت عوامل پشت دوربين، مديريت هزينه‌ها و بسياري ديگر از چالش‌هاي مهم توليد يك اثر را تجربه كنند تا در روزگار توليد فيلم بلندشان و در مواجهه با انواع مرارت‌ها دچار شوك و عقب‌نشيني نشوند.
در ايران با سه نوع فيلم كوتاه مواجه هستيم؛ دسته اول فيلم‌هاي كوتاه دانشجويي و كم هزينه است كه حجم بسياري از اين فيلم‌ها فقط در كلاس درس قابليت و ارزش نمايش داده شدن را دارند و پس از بررسي و نقد توسط استاد براي هميشه كنار گذاشته مي‌شوند.
دسته دوم فيلم كوتاه سفارشي هستند كه گاهي توسط نهادهاي دولتي يا بخش خصوصي به يك فيلمساز با تجربه سفارش داده مي‌شود، اين آثار اغلب به دليل محتوا و ماهيت كاركرد توليدي‌شان مناسب ارسال به جشنوارههاي فيلم كوتاه نيستند و تماما تامين‌كننده خواسته‌هاي شخص يا ارگان سفارش‌دهنده آن هستند و معمولا به دليل بهره‌گيري از تيم پشت دوربين حرفه‌اي سازنده اين آثار هزينه توليدشان بسيار بالاتر از فيلم‌هاي كلاسي است. دسته سوم و آخر فيلم‌هاي كوتاه ايراني اما آثاري هستند كه با تجهيزات و عوامل سينماي حرفه‌اي و با هدف شركت در فستيوال‌هاي مختلف فيلم كوتاه داخلي و بين‌المللي توليد و توسط پخش‌كنندگان حرفه‌اي به جشنوارههاي مختلف سينماي كوتاه ارسال مي‌شوند.
هزينه توليد يك فيلم كوتاه استاندارد پانزده دقيقه‌اي رقمي حدود يك‌ونيم تا دو ميليارد تومان است. يك سرمايه‌گذاري پر ريسك كه در اكثر اوقات هيچ آورده و بازگشت مالي براي توليد‌كننده آن اثر ندارد و سازندگان اين دست از فيلم‌هاي كوتاه اميدوار به دريافت جايزه از جشنوارههاي مختلف به جهت قوي كردن رزومه خود براي جلب اعتماد تهيه‌كنندگان و سرمايه‌گذاران سينماي حرفه‌اي هستند. توليدكنندگان اين فيلم‌هاي كوتاه پرهزينه معمولا از فارغ‌التحصيلان كارگرداني سينما يا از عوامل پشت صحنه سينماي حرفه‌اي همانند دستياران كارگردان هستند. نهادهاي مختلفي در ايران از توليد آثار كوتاه حمايت مي‌كنند كه يكي از مهم‌ترين و حرفه‌ا‌ي‌ترين اين نهادها انجمن سينماي جوانان ايران است. مجموعه‌اي كه زيرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فعاليت مي‌كند و سالانه چيزي حدود هفتصد فيلم كوتاه در اين مجموعه توليد و به جشنوارههاي مختلف ارسال مي‌شود. مهم‌ترين جشنواره فيلم كوتاه در ايران جشنواره بين‌المللي فيلم كوتاه تهران است و در آخر هم يك فيلم از اين جشنواره به اسكار معرفي مي‌شود. سازندگان فيلم‌هاي كوتاه ايراني تمام تلاش خودشان را مي‌كنند كه فيلم‌شان در اين جشنواره پذيرفته و به مسابقه راه پيدا كند. در خارج از ايران نيز صدها جشنواره متعدد فيلم كوتاه با استانداردهاي مختلف و گاه عجيب وجود دارد. مثلا در كشور هند يا چين به ميزاني جشنوارههاي فيلم كوتاه در شهرهاي مختلف وجود دارد كه حتي نمي‌توان نام آنها را به خاطر سپرد، اما از منظر سطح اعتبار هرگز به جوايز جشنوارههاي فيلم كوتاه اروپايي نمي‌رسند.
اغلب جشنوارههاي بين‌المللي فيلم بلند در سراسر جهان در كنار داوري آثار سينمايي، بخشي را نيز به داوري فيلم‌هاي كوتاه اختصاص مي‌دهند، همانند جشنواره فيلم كن كه آرزوي هر فيلمساز فيلم كوتاهي است كه اثرش در اين رويداد بزرگ ديده شود. جايزه فيلم كوتاه جشنواره كن در كنار جايزه اسكار بهترين فيلم كوتاه معتبرين جوايز فيلم‌هاي كوتاه هستند.
اما با تمام ترافيك انبوه توليد فيلم در سراسر دنيا كه تعدادشان نزديك به ده برابر آثار سينمايي است، براي مخاطب عام جذابيت آنچناني ندارند و بيشتر هنرجويان فيلمسازي سراغ تماشاي اين آثار مي‌روند و چون مخاطب عمومي براي فيلم كوتاه وجود ندارد به لحاظ محتوايي نيز برخي از اين آثار كمي پيچيده‌تر از فيلم‌هاي سينمايي هستند. ضرورت اول براي توليد فيلم كوتاه نياز كارگردان به رزومه و كسب تجربه است.