نشان طلاي افتخار به الفريده يلينك
محمود فاضلي
آقاي «الكساندر فن در بلن»، رييس‌جمهور اتريش، مدال افتخار بزرگ طلاي اتريش را براي خدمت به اين كشور به الفريده يلينك، نويسنده سرشناس اتريشي اعطا كرد. به گفته رييس‌جمهوري اتريش«الفريده يلينك با اثر خود موجي بلند ايجاد كرد. او آينه‌اي در برابر كشور قرار داد و در اين راه تحقير شد، اما با اصرار خود همچنان باقي ماند و لذا شايسته والاترين تقديرهاست.» اين نويسنده اتريشي 77 ساله هم‌اكنون در وين و مونيخ زندگي مي‌كند. او برنده جايزه نوبل ادبيات در سال 2004 شد و جوايز هنري بسياري دريافت كرد. از جمله جوايز او مي‌توان به جايزه «هاينريش بل» در سال ۱۹۸۶، جايزه «گئورگ بوشنر» در سال ۱۹۸۸، جايزه «هاينريش هاينه» در سال ۲۰۰۲ و جايزه «فرانتس كافكا» در سال۲۰۰۴ اشاره كرد.
كميته نوبل ادبيات اعلام كرده بود جايزه خود را به الفريده يلينك اعطا مي‌كند؛ چرا كه او در آثارش از زباني خاص براي بيان كليشه‌هاي جذاب جامعه استفاده مي‌كند. اين جايزه با اعتراض «كورت آنلوند» عضو آكادمي اين جايزه در سال ۲۰۰۴ روبه رو شد و از آن استعفا كرد، چون معتقد بود انتخاب «يلينك» آسيب جبران‌ناپذيري را به اعتبار اين جايزه مي‌زند. همزمان گروهي هم اين را اقدامي شجاعانه از طرف نوبل در بهرسميت شناختن صدايي در جهان ادبيات دانستند كه شايد تاكنون چندان به آن توجهي نشده بود.
او دهمين زني است كه جايزه نوبل ادبيات را از آن خود كرد. هرچند وقتي خبر برنده شدنش اعلام شد، گفته بود نمي‌تواند براي گرفتن اين جايزه به سوئد برود. او حتي گفته بود كه با شنيدن خبر دريافت جايزه «هنگفت نوبل» دچار وحشت شد. او علت حضور پيدا نكردن خود در مراسم اعطاي نوبل را ترس از جمعيت عنوان كرد. از جمله مشهورترين رمان‌هاي اين نويسنده، مي‌توان به «نوازنده پيانو، قطعه‌اي ورزشي و سفر زمستاني» و از آثار مهم او مي‌توان به «عزيزم ما طعمه هستيم و معشوقهها» اشاره كرد. در اتريش جوامع محافظه‌كار با الفريده بلينيك رابطه خوبي ندارند و بارها تلاش كرده‌اند كه از اجراي نمايشهاي اقتباسي از آثار وي در اتريش جلوگيري كنند. موضوع اصلي نوشته‌هاي وي نارضايتي‌هاي در حيات عمومي و سياسي و زندگي خصوصي در جامعه اتريش است. عنوان اكثر آثار او، جنسيت زنانه و مسائلي نظير رفتار‌هاي جنسي و در مجموع جنگ بين زن‌ها و مردهاست. در آثار يلينك قدرت و خشونت مهم‌ترين نيروهاي تأثيرگذار در مناسبات آدمي است. او در آثار اخيرش تأكيد خود بر مقولات زنانه را كمتر كرده و بيشتر بر نقد اجتماعي و سياست متمركز شده است. آثار جديد يلينك متوجه سياست امريكا در خاورميانه و بهويژه در عراق است. داستان او به شكنجههاي زندان ابوغريب نيز ميپردازد. منتقدان او را ضدامريكايي ميدانند. عليرغم موفقيت‌هاي ادبي وي در اتريش، كتاب‌هاي او در برخي از كتابخانه‌هاي اتريش تحريم شده‌اند و برخي از روزنامه‌هاي اتريشي او را فاشيست چپ ميدانند. يلينك از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۹۱ عضو حزب كمونيست بود. وي از مصاحبه گريزان است و از حضور در مجامع خودداري مي‌كند. كتاب‌هاي وي در كشورهاي آلماني زبان پرفروش است. آثار او به ۱۸ زبان ترجمه شده‌اند. بسياري از منتقدان نه آثار او، بلكه عقايد سياسي‌اش را نقد ميكنند.
الفريده يلينك 20 اكتبر سال ۱۹۴۶ در اتريش به دنيا آمد. او در دانشگاه، هنر و تئاتر خواند و تحصيلات موسيقي خود را هم به پايان رساند. در همان زمان بود كه او به نوشتن نيز علاقه پيدا كرد. اين نويسنده كه منتقدان، داستان‌ها و نمايش‌نامه‌هايش را جنجال‌برانگيز دانسته‌اند، رمان نخست خود را در سال ۱۹۷۰ منتشر كرد. او آثاري از «يوهان ولفگانگ، فون گوته و بوتو اشتراوس» را نيز ترجمه كرده است و رمان يلينك به نام «معلم پيانو» در سال ۱۹۸۸ توسط ميشائل هانكه در سال ۲۰۰۱ به فيلمي بلند تبديل شده است.به‌رغم همه اين‌ها، كتاب‌هاي او در برخي از كتابخانه‌هاي اتريش تحريم شده‌اند. يلينك در اتريش چهره‌اي جنجالي و بحث‌برانگيز است. طي سال‌هاي ۱۹۹۰ سرسختانه عليه يورگ هايدر رهبر حزب راستگراي آزادي اتريش ايستاد. روت فرانكلين، منتقد ادبي امريكايي، درباره يلينك معتقد است: «جوايز نوبل هميشه سرشار از جنجال بوده است، اما جوايز ادبيات آن هميشه بحث‌برانگيزتر بوده است و برخي مواقع برندگان اين جايزه آنقدر نامتعارف هستند كه فرد برنده تنها براي مدت كوتاهي از شهرت خود لذت مي‌برد و بعد سريعا فراموش مي‌شود. اما انتخاب الفريده يلينك كه كارهاي او نشان‌دهنده نوع خصمانه فمينيسم افراطي است، ضربه شديدي به اعتبار نوبل وارد كرد كه بهبود آن بههمين زودي‌ها امكان‌پذير نيست.»