پيوند بين گرسنگي و درگيري، حلقه‌اي باطل است. آنجايي كه درگيري وجود دارد، گرسنگي نيز هست و آنجا كه گرسنگي وجود دارد، اغلب درگيري نيز هست. وقتي جنگ تعداد زيادي از مردم را از خانه، سرزمين و شغل‌شان مي‌راند، احتمال گرسنه ماندن آنها بيشتر است، اما عكس آن نيز صادق است. كمبود غذا مي‌تواند شعله‌هاي تنش اجتماعي را دامن زده و منجر به بي‌عدالتي شود كه در‌نهايت ممكن است درگيري‌ها را تشديد كند. بدتر از آن، به‌رغم ممنوعيت طبق قوانين بين‌المللي بشردوستانه، استفاده از گرسنگي به عنوان سلاح جنگي هنوز بسيار زياد ديده مي‌شود. برنامه جهاني غذا World Food Programme بيش از 60 سال است كه در خط مقدم حوادث اضطراري فعاليت كرده و ميليون‌ها نفري را كه در درگيري گرفتار شده‌اند، اميدوار مي‌كند. بسياري از افراد تحت پوشش اين برنامه در حال فرار از محل زندگي همه چيز خود را رها مي‌كنند، از اين رو در روز جهاني پناهجويان نگاهي به فعاليت‌هاي اين آژانس بين‌المللي در ايران انداخته‌ايم.
ايران و برنامه جهاني غذا
برنامه جهاني غذا، دفتر خود را در سال 1366 هجري شمسي در ايران بازگشايي كرد و از آن زمان تاكنون نقش مهمي در حمايت از پناهنجويان ساكن كشور ايفا كرده است. عوامل مختلفي سبب شده تا امرار معاش براي آسيب‌پذيرترين پناهندگان دشوارتر شود. افزايش هزينه زندگي و كاهش فرصت‌هاي شغلي باعث تشديد ناامني غذايي ميان آسيب‌پذيرترين پناهندگان شده كه در نتيجه اهميت كمك‌هاي برنامه جهاني غذا به نيازمندترين افراد ساكن مهمانشهرها را دوچندان مي‌سازد. برنامه جهاني غذا كمك‌هاي خود را به 20 مهمانشهر واقع در 13 استان در سراسر ايران از شمال غرب گرفته تا مركز و از جنوب غرب تا شمال شرق ارائه مي‌دهد. گستره جغرافيايي‌اي كه در آن براي هر بازديد دوره‌اي مي‌بايست بيش از 10هزار و 500 كيلومتر راه پيموده شود. براي نزديك به چهار دهه، برنامه جهاني غذا پاسخ بشردوستانه خود را به بحران پناهجويان در ايران تقويت كرده است و به ارائه كمك‌هاي غذايي بي‌قيد و شرط به آسيب‌پذيرترين پناهندگان ساكن در مهمانشهرها ادامه مي‌دهد و در عين حال با موفقيت به گسترش فعاليت‌هاي مرتبط با آموزش و معيشت، با تمركز ويژه بر زنان و دختران پناهنده مي‌پردازد.
توجه ويژه به دختران پناهنده، زنان و افراد داراي معلوليت
برنامه جهاني غذا از سال 1396، كمك‌هاي خود را از روش سنتي توزيع غذا به روش توزيع عمدتا نقدي تغيير داد. اين سازمان پس از مشاوره با شركاي خود روش تركيبي، كمك نقدي از طريق كارت بانكي و ادامه توزيع آرد گندم را به عنوان بهترين روش براي كمك به پناهندگان ساكن ايران در‌نظر گرفت. روش تركيبي به پناهندگان اين امكان را مي‌دهد كه آزادانه مواد غذايي مورد نيازشان را طبق ذائقه خود و با تنوع بيشتري تهيه کنند درحالي كه سهميه نان خود را همانند گذشته دريافت مي‌كنند. از زمان معرفي اين كمك غذايي «تركيبي» از هر چهار خانوار پناهنده كه در مهمانشهرها زندگي مي‌كنند، دو و نيم خانوار مصرف غذاي قابل قبولي را گزارش كرده‌اند. همچنين اين سازمان گام‌هاي موثري در زمينه كاهش فاصله جنسيتي و توانمندسازي دختران جوان از طريق ارايه برنامه «مشوق تحصيلي» برداشته است. به اين ترتيب در صورت حضور مستمر در كلاس‌هاي درس، دختران نه‌تنها امكان تحصيل مي‌يابند بلكه به اقتصاد خانواده‌ها نيز كمك مي‌شود. از سال 2020، معرفي پروژه ميان‌وعده در مدرسه براي دختران و پسران پناهنده و معلمان ايراني آنها در هر روزي كه به مدرسه مي‌روند، به موفقيت آن افزوده است. داده‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه بهبود قابل‌توجهي در حفظ و كاهش نرخ ترك تحصيل در ميان دختران پناهنده در مقايسه با داده‌هاي پايه وجود داشته است.
مقابله با ناامني غذايي، هدف استراتژيك WFP
برنامه راهبردي سه ساله (2025-2023) با بودجه 37ميليون و 100 هزار دلار براي دستيابي به هدف استراتژيك خود يعني اطمينان از تامين نيازهاي اوليه غذايي و تغذيه‌اي پناهندگاني كه با ناامني غذايي مواجهند، فعاليت‌هاي زير را هدف گرفته است. عمليات برنامه جهاني غذا هم‌راستا با چارچوب راه‌حل‌هاي راهبردي براي پناهندگان افغان (SSAR) كه مورد توافق دفتر كميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و دولت‌هاي افغانستان، ايران و پاكستان قرار گرفته، است. اين چارچوب همچنين با برنامه منطقه‌اي واكنش به وضعيت پناهندگان افغانستان كه در سال 2011 راه‌اندازي شده نيز هماهنگ است.
ارائه كمك‌هاي معيشتي به پناهجويان ساكن در مهمانشهرها
روش جديد كمك‌هاي تركيبي با ارائه آرد گندم و كمك نقدي از طريق كارت‌هاي بانكي، 80درصد از نيازهاي غذايي روزانه خانواده‌هاي مرد - سرپرست كه با ناامني غذايي مواجهند و صددرصد نيازهاي غذايي خانوارهاي زن سرپرست را برآورده مي‌كند. كمك‌هاي نقدي به پناهندگان قدرت خريد مي‌دهد و از آنجايي كه عمدتا مغازه‌ها توسط خود پناهجويان اداره مي‌شوند، به نوبه خود به اقتصاد مهمانشهرها نيز كمك خواهد كرد.
ارائه كمك‌هاي مشروط به پناهجويان ساكن مهمانشهرها
برنامه جهاني غذا «تغذيه در مدارس» را به صورت توزيع ميان وعده‌هاي سالم بين تمام دانش‌آموزان پناهنده ساكن مهمانشهر اجرا مي‌كند. اين ميان وعده براي اطمينان از اينكه هيچ كودكي با شكم خالي به مدرسه نمي‌رود، بين آنها توزيع مي‌شود. همچنين در پايان هر ماه تحصيلي، دختراني كه به‌طور منظم در مدرسه حضور يابند، وجه نقدي را به عنوان مشوقي براي تحصيل و ظرفيت‌سازي از طريق كارت‌هاي بانكي كه به نام خودشان صادر شده است، دريافت مي‌كنند. مطالعات بانك جهاني نشان مي‌دهد كه درآمد زنان به ازاي هر سال تحصيل مي‌تواند 10 تا 20درصد افزايش يابد. به‌علاوه حضور دختران پناهنده در مدرسه احتمال ازدواج آنها را در سنين پايين كاهش مي‌دهد. بسياري از دختراني كه تحصيلات خود را به پايان رسانده‌اند، براي كمك به جوامع خودشان و همچنين بالا بردن وجهه زنان در جامعه افغانستاني در مهمانشهرهاي محل سكونت خود به بهورزي اشتغال دارند. برنامه جهاني غذا همچنين از انواع فعاليت‌هاي معيشتي براي پناهندگان براي بهبود خودكفايي آنها و ايجاد درآمد براي خانواده‌شان تا زماني كه در ايران هستند، پشتيباني مي‌كند و به آنها اطمينان مي‌دهد كه پس از بازگشتي امن و داوطلبانه به وطن خود از درآمد پايداري برخوردار باشند. كارگاه‌هاي جوشكاري، نانوايي، كارگاه خياطي، گلخانه‌ها، پرورش ماهي و توليد كيف ازجمله فرصت‌هاي معيشتي است كه WFP دراختيار مردان و زنان پناهنده قرار داده است.
كمك نقدي
ارائه كمك‌هاي نقدي، نيازمند زيرساخت‌هاي قوي و پيشرفته فناوري اطلاعات و همچنين بانكي است كه در ايران موجود است. مسوولان مهمانشهرها به طور مرتب ليست ذي‌نفعان را به‌روز‌رساني مي‌كنند و به محض اينكه صحت آن توسط برنامه جهاني غذا به تاييد برسد، در آغاز هر ماه كمك نقدي به كارت بانكي صادره به نام سرپرست خانوار واريز مي‌شود. به همين شكل، مشوق‌هاي تحصيلي پس از دريافت و تاييد ليست حضور دانش‌آموزان در مدارس واريز مي‌شود.
كمك غيرنقدي
آرد گندم به صورت داخلي از تامين‌كنندگان يا كارخانه‌هاي آرد خريداري مي‌شود. خريد داخلي باعث مي‌شود تا زمان خريد كوتاه، توزيع سريع و احتمال افت كيفيت غذا به خاطر ترانزيت يا انبارداري طولاني محموله‌هاي وارداتي كاهش يابد.
مقابله با گرسنگي يك كار جمعي است
همكاري نزديك وزارت امور خارجه، سازمان ملي مهاجرت و كميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ايران از الزامات فعاليت برنامه جهاني غذا در ايران است. WFP به همراه كميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و سازمان ملي مهاجرت به صورت مرتب بازديدهاي نظارتي حين توزيع و پس از توزيع ترتيب مي‌دهند تا از دسترسي پناهندگان به وجه نقد و توانايي آنها براي خريد مواد غذايي به مقدار كافي و با كيفيت مناسب و نيز دستيابي به ميزان قابل قبولي از امنيت غذايي اطمينان حاصل كنند. اين سازمان همچنين روي توزيع آرد گندم نيز نظارت مي‌كند تا از انبارداري، نگهداري و توزيع اين محصول طبق اصول راهبردي برنامه جهاني غذا اطمينان حاصل كند.
تامين بودجه و مشاركت‌ها
از آنجايي كه برنامه جهاني غذا منبع مستقلي براي بودجه ندارد، تمام كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي باید با بودجه موردنياز جهت انتقال، مديريت و نظارت كمك‌هاي غذايي اين سازمان همراه باشد. بودجه اين سازمان از طريق دولت‌ها، بخش خصوصي و افراد حقيقي تامين مي‌شود. برنامه جهاني غذا شهروندان ايراني و نهادها را ترغيب به مشاركت و حمايت از تلاش‌هاي اين سازمان در ساختن دنيايي عاري از گرسنگي مي‌کند، زيرا هر كمكي -اعم از كوچك و بزرگ- مي‌تواند تغييري در زندگي پناهندگان ايجاد کند. در طول سال‌هاي گذشته، بسياري از هنرمندان، چهره‌هاي ورزشي و افراد سرشناس و تاثيرگذار ايراني متعهد به حمايت از برنامه جهاني غذا در ايران شده‌اند. آنان صداي بي‌صداي گرسنگان مستمند جهان شده و با صراحت درباره مسائل مرتبط با امنيت غذايي سخن گفته و در كمپين‌ها و مراسم عمومي به برنامه جهاني غذا در مبارزه جهاني عليه گرسنگي پيوستند.
جايزه نوبل صلح 2020
در اكتبر 2020، كميته نوبل نروژ تصميم گرفت جايزه صلح نوبل را به برنامه جهاني غذا «به دليل تلاش‌هايش در مبارزه با گرسنگي، كمك به بهبود شرايط براي ايجاد صلح در مناطق آسيب‌ديده از جنگ و نيروي محركه‌اي براي عدم استفاده از گرسنگي به عنوان سلاح در جنگ و درگيري» اهدا كند. به اين ترتيب سال‌ها فعاليت WFP براي مبارزه با گرسنگي به ويژه غذارساني به پناهجويان توسط جامعه جهاني ديده شد و مورد تقدير قرار گرفت و انگيزه مجددي براي دست‌اندركاران برنامه جهاني غذا در جهان و ايران براي ادامه تلاش براي مبارزه با گرسنگي شد.