تور آسيايي پوتين چه معنايي براي غرب دارد؟
يارگيري در حياط خلوت واشنگتن!
نيويورك‌تايمز در مقاله‌اي به قلم پل سوون، به بررسي وضعيت راهبردي روسيه در مقابله با غرب پرداخته است. او مي‌نويسد زماني كه ايالات متحده و متحدان غربي آن اعلام كردند كه اوكراين مي‌تواند با تسليحات خود به خاك روسيه حمله كند، ولاديمير پوتين نيز شروع به افزايش تهديدات خود عليه غرب كرد. پوتين مانورهايي را در روسيه جهت تمرين استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي تاكتيكي راه‌اندازي كرد. او گفت كه مسكو تغيير دكتريني را بررسي خواهد كرد كه مشخص مي‌كند چه زماني از زرادخانه هسته‌اي خود استفاده خواهد كرد. رهبر روسيه به كشورهاي ناتوي اروپايي با قلمروهاي كوچك و جمعيت متراكم، بدون ذكر نام‌شان اشاره كرد كه ممكن است هدف حملات هسته‌اي روس‌ها قرار بگيرند. اين اظهارات به اين معناست كه روسيه مي‌تواند به راحتي آنها را از بين برد. اين هفته رهبر كرملين تهديدات خود را به گوشه‌اي ديگر از جهان برد و پيمان دفاعي متقابل دوران جنگ سرد با كره شمالي را احيا كرد. در اين ديدار او هشدار داد كه ممكن است در واكنش به كاهش محدوديت‌ها در استفاده اوكراين از تسليحات غربي، از كيم جونگ اون بخواهد تسليحات بيشتري به روسيه ارسال كند.
پوتين روز پنجشنبه در واكنش به كمك غرب به اوكراين گفت كه غربي‌ها به اوكراين تسليحات مي‌رسانند و مي‌گويند كه «ما اصلا در جنگ دخالتي نداريم». او با انتقاد به غرب گفت اين اظهارات تحريك‌آميز است، چراكه تحويل تسليحات به اوكراين خود به معناي مجوز استفاده از آن است.
هشدارهاي پوتين در پايان سفر دو روزه به كره شمالي و ويتنام، روسيه و غرب را در دور جديدي از تشديد تنش‌ها بر سر اوكراين قرار داد. غربي‌ها در بحبوحه گمانه‌زني‌ها و عدم اطمينان سياسي در ميان حاميان اصلي كي‌يف گير افتاده‌اند. از يك سو فرانسه و تا حدي ايالات متحده به برخورد جدي‌تر اوكراين عليه روسيه راي داده‌اند. از سوي ديگر، برخي همچون آلمان نسبت به تشديد تنش با ارسال تسليحات مهلك‌تر به اوكراين مخالفند. به عقيده سوون، فراتر از استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي يا ايجاد ويراني بيشتر در ميدان نبرد در اوكراين، رهبر روسيه به دنبال اثبات اين ايده است كه مي‌تواند غرب را از راه‌هاي ديگر و در مكان‌هاي مختلف تحت فشار قرار دهد.
الكساندر گابويف، مدير مركز اوراسيا كارنگي روسيه به نيويورك‌تايمز گفت: مي‌ترسم كه ما در يك مارپيچ مخرب قرار داشته باشيم. در اين مارپيچ ممكن است سياستگذاران توهم كنترل اوضاع را داشته باشند. اما وضعيتي پيش خواهد آمد كه همه چيز ممكن است از كنترل خارج شود. بخش خطرناك آنچه در حال رخ دادن است، اين است كه روسيه آماده است تا به عنوان يك خرابكار عمل كند و مصمم است براي حمايت نظامي غرب از اوكراين، هزينه‌اي جدي بر غرب تحميل كند. اين كشور آماده انجام چندين اقدام غيرقابل برگشت مانند به اشتراك‌گذاري فناوري نظامي پيچيده با كره شمالي است. با توجه به اينكه مقامات غربي بيشتر از روزهاي اوليه جنگ به تهديدهاي پوتين آسيب زده‌اند، رهبر روسيه محتواي اظهارات خود را تغيير داده و صدايش را رساتر كرده است. او روز پنجشنبه گذشته با لحني هشدارآميز پرسيد كه چرا مسكو نبايد در دكترين نظامي و هسته‌اي خود عليه تهديدات غرب استفاده كند؟
پوتين همواره از تهديد جنگ هسته‌اي به عنوان راهي براي بازدارندگي كشورهاي غربي از حمايت از اوكراين استفاده كرده است. هنگامي كه او حمله خود به اوكراين را در اوايل سال 2022 آغاز كرد، به هر كشوري كه احتمال مي‌داد در آن مداخله كند، هشدار داد با عواقبي روبه‌رو خواهند شد كه هرگز در كل تاريخ خود با آن مواجه نشده‌اند. در ابتدا تهديد كارساز بود. دولت بايدن پرهيز از جنگ هسته‌اي را در دستور سياست حمايت خود از اوكراين قرار داد. ايالات متحده و متحدانش مجموعه كاملي از تسليحات پيشرفته را از كي‌يف به دليل ترس از اينكه پوتين حمله اتمي انجام دهد يا مستقيما عليه يكي از كشورهاي عضو ناتو دست به تلافي بزند، دريغ كردند. منتقدان سياست‌هاي هاي دولت بايدن را اين‌طور استدلال كرده بودند كه در اولين سال حمله، زماني كه روسيه به شدت در ميدان جنگ در حال شكست بود و اوكراين هنوز پرسنل آموزش ديده فراواني داشت، بايدن بهترين شانس پيروزي را از اوكراين گرفت. اما حاميان طرح بايدن مي‌گويند اين رويكرد به غرب اجازه مي‌دهد تا اوكراين را با تسليحاتي مجهز كند كه اگر به يك‌باره در اختيار كرملين قرار مي‌گرفت، واكنش شديدتري را از سوي كرملين برمي‌انگيخت. متحدان اوكراين به تدريج پيچيدگي و دامنه تحويل تسليحات خود را، ابتدا با پرتابگرهاي موشك HIMARS و سپس با تانك‌ها و جت‌هاي جنگنده F-16 افزايش دادند. اما به نظر مي‌رسد در آخرين دور تغيير در اعطاي مجوز به اوكراين براي انجام حملات محدود به روسيه براي دفاع از خود در برابر حملات فرامرزي، پوتين خطر را احساس كرده است. از آن زمان، او مكررا به زرادخانه هسته‌اي خود اشاره و راه‌هاي ديگري را پيشنهاد كرده است كه روسيه مي‌تواند در واكنش به غرب تشديد شود.
برخي ناظران اظهارات پوتين را در اين زمينه، لفاظي پوچ و توخالي مي‌دانند و مي‌گويند دليل كمي براي استفاده او از سلاح هسته‌اي مي‌بينند. يكي از مقامات ارشد ناتو به شرط ناشناس ماندن به نيويورك‌تايمز گفت كه اين ائتلاف بعيد مي‌داند پوتين از سلاح‌هاي هسته‌اي در درگيري استفاده كند و هيچ تغييري در موضع هسته‌اي روسيه مشاهده نكرده است.
اما پوتين در پيونگ‌يانگ نشان داد كه مي‌تواند اقدامات ديگري را انجام دهد كه در آن سلاح هسته‌اي جايگاهي ندارد، اما مي‌تواند همچنان ايالات متحده و متحدانش را در حالت بيم و اميد كشنده‌اي قرار دهد. تمايل رهبر روسيه براي به رخ كشيدن امكان تسليح پيونگ‌يانگ كه در اوايل دوره رياست‌جمهوري پوتين غيرقابل تصور بود، نشان مي‌دهد جنگ در اوكراين تا چه اندازه به اصلي منحصربه‌فرد و تعيين‌كننده در سياست خارجي و حاكميت رهبر كرملين بدل شده است. گابويف به نيويورك‌تايمز گفت كه سياست خارجي روسيه در حال حاضر حول محور جنگ تعريف شده است. در هر رابطه سه هدف وجود دارد: اول، پشتيباني از ماشين نظامي روسيه؛ دوم، حمايت از اقتصاد روسيه تحت تحريم و سوم، تحميل هزينه به ايالات متحده و متحدانش به دليل حمايت آنها از اوكراين.
تحميل چنين هزينه‌اي مي‌تواند حتي فراتر از مسلح كردن كيم باشد. نظري كه پوتين در اوايل ماه جاري در سن‌پترزبورگ بيان كرد، برخي تحليلگران را به اين موضوع واداشت كه او در نظر دارد به انصارالله يمن كه در حمايت از غزه به كشتي‌ها و هواپيماهاي امريكايي در درياي سرخ و اطراف آن حمله مي‌كنند، تسليحات بدهد. البته بايد گفت كه اقدامات پوتين مي‌تواند برگشت‌ناپذير باشد. مثلا اگر كره شمالي يا انصارالله را عليه ايالات متحده تجهيز كند، در دوره‌اي كه ممكن است دونالد ترامپ بر سر كار بيايد، روابط او را با ترامپ به مرحله تنش بيشتر برساند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا كه از هزينه‌هاي امريكا در اوكراين ابراز تنفر كرده بود، ممكن است تا هفت ماه ديگر به كاخ سفيد بازگردد. همين مساله رهبر روسيه را به اين فرض وا مي‌دارد كه آينده بهتر از گذشته است. نايجل گولد ديويس، كارشناس ارشد موسسه بين‌المللي مطالعات راهبردي و سفير سابق بريتانيا در بلاروس به نيويورك‌تايمز گفت كه در اين صورت، اين امر استفاده از تسليحات هسته‌اي را بسيار بعيد جلوه مي‌دهد و حتي تسليح و تجهيز كره شمالي را نيز محدود مي‌كند.
با اين حال، برخي تحليلگران نگران هستند كه حساسيت‌زدايي غرب نسبت به هشدارهاي پوتين، وضعيت نامطمئني را ايجاد كرده است. در مسكو احساس فزاينده‌اي وجود دارد كه تهديدهاي روسيه عليه غرب به اندازه كافي قانع‌كننده نبوده و لازم است دماي تنش با غرب را كمي افزايش دهد. يك استراتژيست اخيرا به كرملين توصيه كرده است، علاوه بر تسليح دشمنان امريكايي، از جمله كره شمالي، كارشناسان در مسكو در مورد احتمال حملات سايبري يا فضايي نيز بينديشند. او به شرط ناشناس ماندن نامش در گفت‌وگو با نيويورك‌تايمز اذعان داشت تنها راه مقابله پوتين با غرب، افزايش تهديدات عليه آن است. آندريا كندال-تيلور، كارشناس ارشد مركز امنيت جديد امريكا نيز به نيويورك‌تايمز گفت: اكنون خطر افزايش ناخواسته تنش وجود دارد؛ يك طرف بر اساس برداشت نادرست از آنچه طرف ديگر انجام مي‌دهد، ممكن است به اقدامي جبران‌ناپذير روي آورد. به عنوان مثال، مقامات ايالات متحده اخيرا نسبت به تفسير نادرست كرملين از حملات اوكراين عليه سايت‌هاي روسيه كه بخشي از سيستم هشدار اوليه هسته‌اي مسكو هستند، ابراز نگراني كردند.
كندال-تيلور گفت: ما همچنان بر تشديد تنش هسته‌اي تمركز مي‌كنيم و اين ما را از درك كامل همه راه‌هايي كه او در حال افزايش از اين حوزه است، منحرف مي‌كند. تحليلگران مي‌گويند كه انتقال سلاح‌هاي پيشرفته يا افزايش حملات خرابكارانه در خارج از اوكراين به پوتين اين بهانه را مي‌دهد تا به تشديد تنش دست زند. اين امر با توجه به ميراث منحصربه‌فرد روسيه در اتحاد جماهير شوروي، قدرت توليد تسليحات و سرويس‌هاي اطلاعاتي ماهر در جنگ‌هاي غيرمتعارف مي‌تواند حتي تبعات جدي‌تري براي غرب داشته باشد. بوبو لو، يكي از پژوهشگران غير مقيم در موسسه لووي در سيدني، استراليا و ديپلمات سابق استراليايي در مسكو گفت: برخي روسيه را ديگر قدرت نظامي قدرتمندي در نظر نمي‌گيرند. اما اين ارزيابي اشتباه است. اين بازيگر همچنان قدرت مخرب مهيبي است و اين مزيت نسبي اين كشور در صحنه‌هاي جهاني است و غرب نيز آن را درك كرده است.