گروه گزارش | دهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري اسلامي ايران با صدور دستور شروع انتخابات و ثبت‌نام از داوطلبان از ۱۵ ارديبهشت ۱۳۸۸ خورشيدي آغاز و تا پايان ۱۹ ارديبهشت ادامه داشت تا در اين فرصت 5 روزه داوطلبان رياست‌جمهوري ثبت نام كنند. براي دهمين انتخابات رياست‌جمهوري در ايران ۴۷۵ داوطلب ثبت‌نام كردند كه از ميان آنها شوراي نگهبان 4 نامزد را تاييد صلاحيت كرد. اين افراد عبارت بودند از: محمود احمدي‌نژاد، مهدي كروبي، ميرحسين موسوي و محسن رضايي. اعظم طالقاني از جمله افرادي بود كه صلاحيتش از طرف شوراي نگهبان احراز نشد. اكبر اعلمي نيز ردصلاحيت شد.
اصلاح قانون انتخابات رياست‌جمهوري و سن رايدهندگان
مطابق اصل ۱۱۵ قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، رجال سياسي و مذهبي كه داراي شرايطي باشند، مجاز به شركت در انتخابات رياست‌جمهوري هستند. ولي تاكنون تعريف مشخصي از ويژگي‌هاي رجل سياسي يا مذهبي ارايه نشده است، به همين دليل مجلس شوراي اسلامي در پي تصويب قانوني است كه اين شرايط را مشخص كند. مطابق اين قانون - كه در قالب دو تبصره به ماده ۳۵ قانون انتخابات رياست‌جمهوري كنوني الحاق مي‌شود - احراز رجل سياسي يا مذهبي بودن به شوراي نگهبان قانون اساسي سپرده مي‌شود و همچنين انتخاب‌شوندگان علاوه بر شرايط فوق، بايد داراي سابقه تصدي حداقل يك شغل هم‌تراز باشند. اين مشاغل، طيف وسيعي از مسووليت‌هاي سياسي، اجرايي، قانونگذاري، نظامي و... را در بر مي‌گيرد. تصويب اين طرح با مخالفت وزير كشور وقت، علي كردان نيز مواجه شد و وي اعلام كرد انتخابات سال ۱۳۸۸ مطابق قانون قبلي برگزار مي‌شود. در اين انتخابات، تعداد واجدان شرايط راي دادن براي نخستين‌بار نسبت به دوره قبل، ۵۸۶ هزار و ۴۲۱ نفر كاهش يافت.اين امر ناشي از دو علت بود؛ نخست به طور طبيعي با كاهش رشد جمعيت طي دهه ۱۳۷۰، ديگر از شدت سرريز افراد نوجوان به تعداد واجدان شرايط، كم شده بود. اما دليل دوم كه ناشي از اصلاح قانون بود، افزايش سن رايدهندگان بود.
طي مصوبه مجلس شوراي اسلامي و با افزودن سن رايدهندگان از ۱۵ سال تمام به ۱۸ سال تمام، عملا تعداد زيادي از افراد نوجوان فاقد شرايط سني براي راي دادن شدند. در فاصله ۴۰ روز به برگزاري انتخابات، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي با عدم تصويب دو فوريت لايحه ارايه شده از طرف دولت نهم براي كاهش سن رايدهندگان از ۱۸ سال به ۱۵ سال، عملا قانون قبلي را براي انتخابات رياست‌جمهوري دهم تثبيت كردند.
كانديداها، ستادهاي انتخاباتي و شعارها
احمدي‌نژاد در چهارمين و آخرين روز ثبت‌نام از داوطلبان، يعني ۱۹ ارديبهشت ۱۳۸۸ به اتفاق تعدادي از اعضاي كابينه و مشاوران، به وزارت كشور مراجعه و به طور رسمي ثبت‌نام كرد. وي در محافل مختلف اعلام كرد كه فعاليت تبليغاتي نخواهد داشت و تنها ممكن است ستادهاي مردمي به صورت خودجوش به تبليغات بپردازند. در اين راستا مجتبي ثمره‌هاشمي مشاور محمود احمدي‌نژاد از مسووليت خود استعفا داد تا به عنوان رييس ستاد مردمي حاميان احمدي‌نژاد فعاليت كند. جواد شمقدري، مشاور هنري احمدي‌نژاد كه در دور نهم هم فيلم انتخاباتي‌اش را ساخته بود، مسووليت ساخت فيلم‌هاي انتخاباتي دوره دهم را نيز عهده‌دار شد. مهدي كروبي كه در ۱۳۸۴ نيز در انتخابات رياست‌جمهوري به عنوان يكي از نامزدها شركت كرده بود، بار ديگر در ۱۳۸۸ نيز وارد عرصه شد. كروبي با شعار «تغيير» پا به عرصه رقابت‌هاي رياست‌جمهوري گذاشت. او در بيانيه‌هاي انتخاباتي خود اعلام كرد كه خود را به پاسداري از حقوق شهروندي، حقوق زنان و اقوام متعهد مي‌داند. كروبي اهم برنامه‌هاي خود را مسائل اقتصادي و سياست داخلي دانست، دفاع از آزادي‌هاي مشروع مردم و حقوق آنها را به عنوان برنامه خود اعلام كرد.
وي، غلامحسين كرباسچي را به عنوان رييس ستاد انتخاباتي خود تعيين كرد. کلیپ‌‌های تبلیغاتی كروبي با همكاري مشترك سيدضياءالدين دري، علي معلم و بهروز افخمي تهيه شدند. يكي از طرح‌هاي كروبي در انتخابات دوره دهم، طرح تبديل شركت ملي نفت ايران به يك شركت سهامي عام با سهامداري تمام شهروندان ايراني بود. ميرحسين موسوي در دهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري پس از سال‌ها دوري از عرصه سياست و در ۲۰ اسفند ۱۳۸۷ پس از مدت‌ها اما و اگر، با انتشار بيانيه‌اي رسما اعلام نامزدي كرد. رنگ سبز نماد انتخاباتي موسوي بود و فيلم انتخاباتي او را نيز مجيد مجيدي ساخت. محسن رضايي كه چند روز مانده به انتخابات ۱۳۸۴ از حضور در اين رقابت انصراف داده بود، بار ديگر در ۱۳۸۸ خورشيدي وارد عرصه انتخابات شد. رضايي با ايده «دولت ائتلافي» و به صورت مستقل وارد انتخابات شد. با اين حال شعار اصلي وي در انتخابات «انقلاب اقتصادي، تحول فرهنگي و اصلاح سياسي» بود. رضايي در حكمي داوود دانش جعفري را به عنوان رييس ستاد انتخاباتي خود تعيين كرد. همچنين حسن بيادي، غلامرضا فروزش، ليلي بروجردي و صادق طباطبايي به عنوان مشاوران وي انتخاب شدند. کلیپ‌هاي تبلیغاتی رضايي را محمدعلي فارسي كارگرداني كرد. او طرح‌هايي نظير ساخت ۲ منطقه گردشگري، پرداخت وام به دانشجويان، بيمه زنان خانه‌دار و پرداخت حقوق به آنها ارائه كرد.
كدام احزاب حامي كدام كانديدا بودند؟
احزابي همچون حزب موتلفه اسلامي، انصار حزب‌الله، جمعيت ايثارگران انقلاب اسلامي، جامعه اسلامي دانشجويان، اكثريت اعضاي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، فراكسيون اصولگرايان مجلس، جنبش عدالتخواه دانشجويي و جبهه متحد اصولگرايان از احمدي‌نژاد حمايت كردند. شماري از چهره‌هاي سرشناس از حزب كارگزاران سازندگي، برخي از افراد از مجمع روحانيون مبارز و شخصيت‌هايي از اعضاي سابق حزب مشاركت از نامزدي كروبي در انتخابات حمايت كردند. همچنين احزابي همچون حزب اعتماد ملي، سازمان ادوار تحكيم وحدت و دفتر تحكيم وحدت و تعدادي از دانشجويان از كروبي حمايت كردند. در اين انتخابات بيشتر احزاب اصلاح‌طلب مانند جبهه مشاركت ايران اسلامي، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، مجمع روحانيون مبارز، حزب كارگزاران سازندگي، حزب مردم‌سالاري، حزب اسلامي كار، حزب همبستگي، مجمع زنان اصلاح‌طلب، جمعيت زنان جمهوري اسلامي، انجمن روزنامه‌نگاران زن و احزاب ديگر و همچنين شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات از موسوي حمايت كردند.
احزابي همچون جبهه خدمتگزاران، حزب توسعه و عدالت، حزب اسلامي ايران آباد، مجمع اسلامي آرمان ملت ايران، جبهه وفاق ملي، جمعيت آبادگران جوان، ايثارگران انقلاب اسلامي، ائتلاف بزرگ زاگرس، جبهه متحد زنان اصولگرا، جمعيت زنان مسلمان، جامعه اسلامي زنان، جمعيت منصورون و جمعي از فضلاي حوزه علميه قم هم از رضايي حمايت كردند.
مناظره‌ها در تقويم انتخابات رياست‌جمهوري سال 88
12 خرداد سال 1388 اولين مناظره تلويزيوني ميان مهدي كروبي و محسن رضايي برگزار شد. روز بعد در 13 خرداد 1388 احمدي‌نژاد در مناظره تلويزيوني با ميرحسين موسوي برخي از مقامات از جمله اكبر هاشمي رفسنجاني و علي‌اكبر ناطق‌نوري را به «بي‌قانوني» و تلاش براي تضعيف دولت نهم متهم كرد. موسوي نيز احمدي‌نژاد را «خيالباف» و «قانون‌گريز» خواند. فرداي اين مناظره در 14 خردادماه، دفتر اكبر هاشمي رفسنجاني از صداوسيما خواست فرصتي براي پاسخگويي به اتهامات محمود احمدي‌نژاد دراختيار خانواده هاشمي رفسنجاني قرار بگيرد اما به فاصله يك روز بعد رييس صدا و سيما اعلام كرد درخواست كساني كه مي‌خواهند به اظهارات محمود احمدي‌نژاد در مناظره جنجالي با ميرحسين موسوي پاسخ بدهند، «پس از انتخابات» بررسي خواهد شد. دفتر علي‌اكبر ناطق نوري، رييس دفتر وقت بازرسي آيت‌الله خامنه‌اي در پاسخ به اتهامات احمدي‌نژاد درباره ناطق‌نوري و پسرش اعلام كرد كه رييس‌جمهوري سوگند رياست‌جمهوري را نقض كرده است. ميرحسين موسوي و مهدي كروبي در مناظره تلويزيوني خود در 17 خرداد عمدتا به دفاع در برابر اتهامات محمود احمدي‌نژاد پرداختند. آخرين مناظره تلويزيوني ميان نامزدها در 18 خرداد بين محمود احمدي‌نژاد و محسن رضايي برگزار شد. بعد از برگزاري مناظره برخي از اظهارات محمود احمدي‌نژاد در اين مناظرات توسط چهره‌هاي مختلف تكذيب شد. حسن روحاني، مسوول پيشين مذاكرات اتمي، سخنان احمدي‌نژاد درباره عملكرد هسته‌اي دولت قبل را به تندي رد كرد و گفت كه «احتمالا به آقاي احمدي‌نژاد اطلاعات غلط داده‌اند.» وزارت خارجه بريتانيا با انتشار بيانيه‌اي سخنان احمدي‌نژاد درباره عذرخواهي اين كشور از ايران بر سر ماجراي ملوانان را رد كرد. در 20 خرداد سال 1388، محمود احمدي‌نژاد در آخرين روز مبارزه تبليغاتي در تلويزيون حضور يافت و به انتقاد رقباي خود پاسخ داد. ساير نامزدها اختصاص «وقت اضافه» براي رييس‌جمهوري وقت را نامنصفانه و غيرقانوني خواندند. دو روز بعد در 22 خرداد سال 1388، دهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري ايران درحالي برگزار شد كه رقابت اصلي ميان محمود احمدي‌نژاد و ميرحسين موسوي بود.
نتيجه انتخابات
براساس اعلام وزارت كشور ميزان آراي كانديداها به شرح زير اعلام شد. اين اعلام نتايج با اعتراض ميرحسين موسوي، مهدي كروبي و محسن رضايي مواجه شد كه اندكي بعد محسن رضايي از اعتراض دست برداشت.
۱- محمود احمدي‌نژاد با ۲۴ ميليون و ۵۲۷ هزار و ۵۱۶ راي
۲- ميرحسين موسوي خامنه با ۱۳ ميليون و ۲۱۶ هزار و ۴۱۱ راي
۳- محسن رضايي با ۶۷۸ هزار و ۲۴۰ راي
۴- مهدي كروبي با ۳۳۳ هزار و ۶۳۵ راي
آيت‌الله خامنه‌اي در مراسم تنفيذ حكم دهمين دوره رياست‌جمهوري تاكيد كردند: «... اين انتخابات به نظر من يك انتخابات بسيار مبارك بود... اولين پيام اين انتخابات اين بود كه جمهوري اسلامي با گذشت ۳۰ سال، قدرت به صحنه آوردن و بسيج ملي را در حدي دارد كه نصاب‌هاي متعارف جهاني را رد كرده است و از همه اينها عبور كرده است... بعضي از قضاياي حاشيه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي، اين متن‌هاي مهم را از نظر دور نگه مي‌دارد. متن حقيقت در اين انتخابات اين است كه انقلاب اسلامي، نظام اسلامي، آنچنان زنده و جذاب و رو به رشد است كه با گذشت سه دهه، قدرت به صحنه آوردن مردم را در اين حد دارد. يك نصاب ۸۵درصدي كه يك نصاب بي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظير يا لااقل كم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظيري است در همه سطح جهان.»