عضويت بلاروس در شانگهاي حاشيه‌ساز شد
مانور جاه‌طلبانه فراتر از آسيا
به گزارش رسانه‌ها، گروهي از كشورهاي اوراسيا به رهبري چين و روسيه براي پيشبرد ديدگاه رهبران خود در مورد نظم جهاني جايگزين غرب، قرار است اين هفته دوباره دامنه فعاليت خود را گسترش دهند: سازمان همكاري شانگهاي قرار است اين‌بار بلاروس، متحد سرسخت روسيه را كه آشكارا از جنگ مسكو عليه اوكراين حمايت كرده است، در خود بپذيرد. پذيرش مورد انتظار بلاروس در سازمان همكاري شانگهاي در اجلاس سران سالانه سران آن در آستانه قزاقستان، فشار ديگري از سوي پكن و مسكو براي تبديل اين گروه از يك بلوك امنيتي منطقه‌اي به وزنه تعادل ژئوپليتيكي براي نهادهاي غربي به رهبري ايالات متحده و متحدانش است. بلاروس كه به روسيه كمك كرد تا در سال 2022 حمله خود به اوكراين را آغاز كند، به آخرين كشور تبديل خواهد شد كه به اين باشگاه مي‌پيوندد. به گزارش خبرگزاري راشاتودي، شي جين پينگ، رهبر چين و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه براي نشستي كه از چهارشنبه آغاز مي‌شود، وارد آستانه شده‌اند كه دومين ديدار آنها در سال جاري خواهد بود.در همين راستا نارندرا مودي، نخست وزير هند، رهبر پرجمعيت‌ترين كشور جهان، به ناراحتي برخي اعضا در مورد جهت‌گيري سازمان همكاري شانگهاي اشاره مي‌كند. سازمان همكاري شانگهاي كه در سال 2001 از سوي چين، روسيه، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان براي مبارزه با تروريسم و ارتقاي امنيت مرزها تاسيس شد، در سال‌هاي اخير در راستاي جاه‌طلبي مشترك پكن و مسكو براي مقابله با آنچه آنها به عنوان «هژموني» ايالات متحده مي‌دانند، رشد كرده است. اين سازمان، قصد دارد نظم بين‌الملل را به نفع خود تغيير دهد.
در سال 2017، اين بلوك با استقبال از حضور بازيگراني چون هند و پاكستان اولين گام را براي گسترش دامنه نفوذش تجربه كرد. اين سازمان، پس از افزودن بلاروس، 10 عضو خواهد داشت كه بيش از 40 درصد جمعيت جهان و تقريبا يك‌چهارم اقتصاد جهاني را تشكيل مي‌دهند. اين كشور همچنين داراي دو كشور ناظر، افغانستان و مغولستان و بيش از دوازده «شريك گفت‌وگو» از ميانمار گرفته تا تركيه و كشورهاي عربي است. گسترش سازمان همكاري شانگهاي پس از آن صورت مي‌گيرد كه بلوك ديگري به رهبري چين و روسيه، گروه بريكس از اقتصادهاي بزرگ در حال ظهور، بيش از دو برابر عضويت خود را افزايش داد و به‌طور قابل توجهي دامنه جهاني خود را در سال گذشته افزايش داد. به عقيده ناظران، همان‌طور كه سازمان همكاري شانگهاي از نظر ديد بين‌المللي و وزن اقتصادي رشد مي‌كند، جاه‌طلبي‌هاي ژئوپليتيكي آن نيز گسترش يافته است. اوا سيورت، كارشناس سياست خارجي چين در موسسه مطالعات چين مركاتور (MERICS) در برلين به سي‌ان‌ان گفت: پذيرش مورد انتظار بلاروس كه هم‌مرز با اتحاديه اروپاست، پيامي است هشدارآميز به غرب. او افزود: اين اقدام واقعا نشان مي‌دهد كه چگونه ماموريت سازمان همكاري شانگهاي در چند سال گذشته تغيير كرده است. به باور اين تحليلگر برخلاف ايران كه بازيگري قدرتمند در منطقه اوراسيا با اقتصادي رو به رشد است، شما از بلاروس در حوزه‌هاي اقتصادي يا امنيتي كمك چنداني دريافت نمي‌كنيد و درست به همين دليل است كه من استدلال مي‌كنم كه اين اقدام بيشتر يك حركت ژئوپليتيكي است. با توجه به اينكه روسيه در سومين سال جنگ سخت خود عليه اوكراين قرار دارد، سازمان همكاري شانگهاي به يك اهرم ديپلماتيك مهم براي پوتين و همچنين به سكويي براي نشان دادن اينكه اين كشور در سطح بين‌المللي منزوي نيست، تبديل شده است. سيورت گفت: با كاهش شديد روابط چين با ايالات متحده، پكن اكنون كمتر نگران اين است كه سازمان همكاري شانگهاي به عنوان يك سازمان ضدغربي شناخته شود؛ تصوري كه تنها پس از پذيرش ايران عميق‌تر شد. او گفت كه آنها مي‌خواهند سازمان همكاري شانگهاي به عنوان يك بلوك بزرگ تلقي شود كه ديگر نمي‌توان آن را ناديده گرفت. با پيوستن همه اين كشورها، چين و روسيه (مي‌خواهند نشان دهند) هر دو طرفداران زيادي براي جهان‌بيني خود دارند.
برخي ناظران نيز معتقدند در آن جهان‌بيني مشترك، ايالات متحده ديگر جايي در اوراسيا ندارد. پوتين ماه گذشته در ديدار با مقامات ارشد وزارت خارجه خود چشم‌انداز آينده را براي نظام جديدي از تضمين‌هاي دوجانبه و چندجانبه امنيت جمعي در اوراسيا با كمك سازمان‌هاي موجود مانند سازمان همكاري شانگهاي و هدفي بلندمدت براي حذف تدريجي حضور نظامي قدرت‌هاي خارجي در منطقه اوراسيا ارايه كرد. او گفت: شي جين پينگ و من در سفر اخيرم به چين درباره اين موضوع بحث كرديم. پوتين كه در ماه مه از پكن بازديد كرد، خاطرنشان كرد كه پيشنهاد روسيه متناقض نيست، بلكه مكمل و همسو با اصول اوليه ابتكار عمل امنيت جهاني چين است. بيتس گيل، كارشناس ارشد دفتر ملي تحقيقات آسيايي به نيويورك‌تايمز گفت كه چشم‌انداز بزرگ آينده جايگزين، پيام اصلي چين و روسيه خواهد بود. گيل گفت: اما عضويت بلاروس همچنين پرسش بزرگي را درباره اين سازمان مطرح مي‌كند. او گفت كه با توجه به ماهيت حكومت بلاروس و حمايت اين بازيگر از حمله روسيه به اوكراين، اين موضوع انواع مشكلات و پرسش‌هاي جديدي را در مورد شهرت، مشروعيت و ماموريت اين سازمان ايجاد مي‌كند. پذيرش بلاروس در سازمان همكاري شانگهاي، وظايف اين سازمان را كه قرار بود تمركز اصلي خود را بر آسياي مركزي قرار دهد، بيشتر مي‌كند. البته گسترش اين بلوك بدون مخالفت هم نبوده است؛ به ويژه اينكه اين سازمان رقبايي سرسخت چون هند و پاكستان را در خود پذيرفته است. اين در حالي است كه تنش‌ها بين پكن و دهلي‌نو نيز در سال‌هاي اخير پس از درگيري‌هاي مرگبار در مرز هيماليا، منطقه مورد مناقشه آنها شعله‌ور شده است.