دولت چهاردهم و چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای
عارف دهقان‌دار
بالاخره انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ایران به پایان رسید و دکتر مسعود پزشکیان موفق شد که با اخذ بیش از 16 میلیون رای، به عنوان نهمین ريیس‌جمهور ایران انتخاب شود. این جراح قلب که سابقه سکانداری وزارت بهداشت در دولت دوم سیدمحمد خاتمی را داراست، چندین دوره نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی بوده و در دوره دهم این مجلس، به عنوان نایب‌ريیس اول مشغول به فعالیت بوده است.
مسعود پزشکیان در عرصه سیاست خارجی بر مذاکره با غرب تاکید کرده است. مهم‌ترین شعار وی در عرصه سیاست خارجی، احیای توافق برجام و رفع تحریم‌ها از آن طریق است. وی در طول مناظرات انتخاباتی بارها بیان داشت که بنا دارد برمبنای سیاست «عزت، حکمت و مصلحت» مذاکرات با امریکا را از سر گرفته و از طریق احیای توافق هسته‌ای، راه را برای سرمایه‌گذاری خارجی در کشور باز و از آن طریق از مشکلات اقتصادی کشور بکاهد. این رویکرد شباهت زیادی با مسیر طی شده در دولت یازدهم داشته و متفاوت از رویکرد دولت سیزدهم است. دولت مرحوم ريیسی بیش از اینکه بر لغو تحریم‌ها از طریق مذاکره تاکید کند، بر دور زدن و بی‌اثر کردن تحریم‌ها تاکید داشت. سعید جلیلی، مهم‌ترین رقیب مسعود پزشکیان در این انتخابات نیز معتقد بود که نه تنها می‌بایست اثر تحریم‌ها را خنثی کرد و کشور را معطل توافق با غربی‌ها نکرد، بلکه می‌بایست آنها را از اجرای سیاست‌های تحریمی پشیمان کرد. مسعود پزشکیان خود سابقه چندانی در عرصه سیاست خارجی ندارد، اما باتوجه به مشاوران و حلقه نزدیکان وی در ایام انتخابات، به نظر می‌رسد که تیم دولت‌های یازدهم و دوازدهم در وزارت خارجه، مسوول پیشبرد سیاست خارجی در دولت وی شوند. براساس گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای، به نظر می‌رسد که دکتر سیدعباس عراقچی، دبیر فعلی شورای راهبردی روابط خارجی و معاون سیاسی سابق وزارت امور خارجه، جدی‌ترین گزینه برای معرفی به مجلس برای پست وزیر امور خارجه باشد. جدا از اراده پزشکیان و دولت وی در حل مساله تحریم‌ها از طریق احیای برجام، به نظر می‌رسد که موانع جدی پیش روی این مساله وجود داشته باشد که می‌بایست به آنها توجه کرد. به عبارتی این‌طور می‌توان گفت که در این مساله که می‌بایست تحریم‌ها لغو گردد، بحثی وجود ندارد، اما موضوع چگونگی لغو تحریم‌هاست. شرایط امروز نظام بین‌الملل و منطقه خاورمیانه هیچ شباهتی به دوران امضای توافق هسته‌ای در سال 2015 ندارد. باتوجه به برگزاری مناظره انتخاباتی میان بایدن و ترامپ و نتایج نظرسنجی‌ها، به نظر می‌رسد که بایدن در شرایط فعلی شانس چندانی برای پیروزی در انتخابات نداشته و احتمال روی کار آمدن مجدد ترامپ بسیار بالاست. حال سوال اینجاست که راهبرد دولت چهاردهم برای مواجهه با دولت جمهوری‌خواه وی چیست؟ آیا دولت چهاردهم بنا دارد در چهار ماهه فرصت دولت بایدن، به یک توافق موقت با او دست یابد یا بنا دارد که صبر کند تا تکلیف انتخابات امریکا مشخص شود؟ چراکه باتوجه به سابقه خروج ترامپ از برجام در سال 2018، این احتمال وجود دارد که مجدد شاهد وضع تحریم‌های یک‌طرفه ازسوی امریکا علیه کشورمان باشیم. لذا مهم است که به این سوال پاسخ داده شود که برنامه دولت چهاردهم برای مقابله با تحریم‌های یک‌طرفه احتمالی دولت محافظه‌کار ترامپ چیست و چه اهرم‌هایی دراختیار دولت پزشکیان قرار دارد که می‌تواند مانع از به‌هم خوردن اوضاع گردد؟ دومین مانع جدی بر سر احیای مذاکرات اتمی میان ایران و غرب، سنگ‌اندازی‌های اسرايیل به عنوان تنها قدرت اتمی در منطقه است. تجربه تاریخی نشان داده است که هر زمان، اراده جدی برای حل و فصل مناقشه اتمی ایران وجود داشته است، سرویس خارجی اسرايیل موسوم به موساد، با اقداماتی از قبیل ترور، خرابکاری و پرونده‌سازی علیه پرونده اتمی ایران، سعی کرده است که مذاکرات را از مسیر درست خارج کند. همچنین باتوجه به محیط آشوب‌زده خاورمیانه و تهدیدات روزافزون اسرايیل و احتمال گسترش دامنه جنگ، تهران باید مانند قبل سیاست «بازدارندگی هسته‌ای در آستانه» یا «بازدارندگی هسته‌ای نهفته» را حفظ و حمایت از شبکه مقاومت را در دستور کار خود قرار دهد.
کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل