دانشگاهيان چگونه مي‌توانند نقش فعالانه در پيشرفت و توسعه كشور خود داشته باشند؟
علي‌حسين رضايان
اميدآفريني و آرمانگرايي كارويژه مهمي است كه جامعه دانشگاهي متعهد به پيگيري دايمي آن است.
دست از طلب ندارم تا كامِ من برآيد/ يا تن رسد به جانان يا جان ز تن برآيد...
اميدآفريني و آرمانگرايي كارويژه مهمي است كه جامعه دانشگاهي متعهد به پيگيري دائمي آن است. به عنوان يك دانشگاهي كنشگر، دغدغه‌مند و علاقه‌مند به پيشرفت و توسعه كشور نسبت به وضع موجود نمي‌توان بي‌تفاوت بود و براي اصلاح آن و رسيدن به وضع مطلوب ضرورت دارد مستمر تلاش كنيم. رسالت دانشگاهيان بسيار مهم و تاثيرگذار است البته ضرورت دارد كه همگي نسبت به اين رسالت مهم باور داشته باشيم. مسووليت اجتماعي ما دانشگاهيان اين است كه پا به پاي آموزش مباحث تخصصي، بايد به تربيت و پرورش بينش و توسعه سواد اجتماعي و بصيرت سياسي دانشجويان كه مديران آينده اين مملكت خواهند بود، اهتمام ورزيم و به آنها درس انسانيت، آزادگي، عشق به مردم، عشق به ميهن، فهم درست پديده‌ها، مطالبه‌گري، خويشتنداري، مسووليت‌پذيري و پاسخگو بودن را ياد بدهيم و به آنها چگونه انديشيدن را بياموزيم و نه انديشه‌هاي مختلف را. به عنوان معلمي خدمتگزار علاقه‌مند هستم به اين پرسش پاسخ بدهم كه يك معلم دانشگاه چگونه مي‌تواند نقش فعالانه در پيشرفت و توسعه كشور خود داشته باشد؟
نخست، بايد پذيرفت كه پيشرفت و توسعه كشور در گام نخست امري درون‌زا است در عين حال بايد از ظرفيت‌هاي بين‌المللي بهره‌مند شد.
دوم، هر اقدام اصلاحي چه از بالا به پايين و چه از پايين به بالا از طرف نخبگان علمي بدون بستر‌سازي و آماده كردن شرايط و افكار عمومي براي يك تغيير و تحول اساسي به احتمال زياد بدون نتيجه خواهد ماند.
سوم، شرط آماده‌سازي جامعه، افزايش آگاهي عمومي و با سواد شدن عموم مردم است كه اين اولين قدم براي مردم‌سالاري يا همان نهادينه كردن فرآيندهاي مردم‌سالاري و به دنبال آن پيشرفت و توسعه تدريجي در كشور است.
به نظر مي‌رسد هر انسان متفكر، انديشمند و فرهيخته دانشگاهي جهت كمك به پيشرفت و توسعه كشور در كنار وظايف آموزشي و پژوهشي خود مي‌تواند:
- ترجيح منافع و مصالح كشور و اكثريت جامعه بر منافع و موقعيت فردي و اطرافيان خود.
- حمايت از سياست‌هاي درست، نصحيت كارگزاران حكومت و انتقاد از سياست‌هاي هزينه‌زا و غيرعلمي آنها به صورت صريح، شفاف، سازنده، منصفانه و به همراه ارائه راهكارهاي علمي قابل انجام.
- حضور تمام وقت در محيط كار و كار شبانه‌روزي، اميدآفريني و انگيزه‌بخشي به جوانان.
- آموزش شهروندان و جلب اعتماد آنها و اقناع افكار عمومي در موارد مورد نياز به عنوان مرجع علمي و بي‌طرف.
- نهادسازي و حضور در نهادهاي مدني و تشويق عموم مردم به حضور در نهادهاي خصوصي غيردولتي براي دستيابي به يك جامعه مدني قدرتمند.
- گفتمان‌سازي بين حاكميت و جامعه و ترويج باور حل چالش‌ها جهت دستيابي به خواسته‌ها با گفت‌وگو و مذاكره.
- صبوري و خويشتنداري در برابر سختي‌ها و ناملايمت‌ها، باورپذيري تغييرات و اصلاحات تدريجي با ايستادگي و پافشاري به خواسته‌هاي عقلاني در دستيابي به اصلاح امورات جهت پيشرفت و توسعه همه‌جانبه و متوازن كشور.
- تلاش براي رفع موانع فرهنگ علمي و نهادينه شدن فرهنگ دانش‌بنياني در تمامي موضوعات حكمراني اعم از دانش، فناوري، آموزش، مديريت، اقتصاد و سياست.
دانشگاهيان براي اينكه همچنان مرجع باشند و به عنوان الگوي موفق و خيرخواه همه در نظر گرفته شوند بايد هر تغييري را از خود شروع كنند و موارد فوق را در رفتار و گفتار خود نهادينه كنند تا اعتماد مردم را جلب كنند. اعتماد اولين قدم براي همراهي و همكاري است و بدون اعتماد هر حركتي با سوءظن همراه خواهد بود. عدم درك متقابل بين جامعه و سياستگذار و اعمال سياست‌هاي غيركارشناسانه يك طرفه پيامدهاي جبران‌ناپذيري به همراه خواهد داشت. دانشگاهيان بايد در اين شرايط حساس نقش تاريخي خود را به نحو احسن انجام بدهند و اعتماد هر دو طرف را جلب كنند و از ناهمواري مسير نهراسند و براي انجام يك كار بزرگ و تاريخي به صورت فعالانه ايفاي نقش كنند. در پايان لازم مي‌دانم به اين نكته مهم تاكيد كنم:
به جاي اينكه نيرو و انرژي خود را صرف تخريب و حذف همديگر كنيم به ساختن و آباد كردن كشورمان تمركز و همكاري كنيم. به جاي اينكه از پاي همديگر بكشيم دست يكديگر را براي همكاري و اتحاد بگيريم و به جلو حركت كنيم و به جاي اينكه دست روي دست بگذاريم و منتظر منجي براي برون‌رفت از چالش‌هاي اساسي كشور بمانيم بايد تك‌تك ما منجي جامعه و كشورمان باشيم. (ان‌شاءالله)
ما براي آنكه ايران خانه خوبان شود رنج دوران برده‌ايم
ما براي آنكه ايران گوهري تابان شود خون دل‌ها خورده‌ايم
رييس دانشكده مهندسي علوم زيستي دانشگاه تهران