امیر علی ابوالفتح، کارشناس مسائل امریکا
امریکا برای بازگشت به برجام فاقد اراده سیاسی است
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل امریکا در‌خصوص تغییرات احتمالی ناشی از روی کار آمدن ترامپ با درنظر گرفتن رویکرد دولت چهاردهم به «اعتماد» گفت: ایران همچنان عضو برجام است و آماده است مذاکراتی برای بازگشت امریکا به این توافق داشته باشد و این خواست نظام جمهوری اسلامی است فارغ از اینکه چه کسی در امریکا ريیس‌جمهور باشد. تمام نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر در ایران نیز نظرشان همین بود و فقط ادبیات شان تفاوت داشت. با این حال امریکایی‌ها اراده‌ای برای احیای برجام ندارند، بالاخص ترامپ که خود زمینه را برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران هموار کرد. از این جهت من خیلی خوشبین نیستم، حتی زمانی که بایدن پیروز شد نیز چندان خوشبین نبودم.
ابوالفتح با اشاره به موضع گیری اخیر علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه مبنی بر خواست تهران جهت احیای برجام گفت: ما با بحث احیای برجام مواجه نیستیم و بحث بازگشت به آن است. به این دلیل که ما امروز برجام را داریم. برجام میان ایران و 5 کشور (روسیه، چین وتروئیکای اروپا) تعریف شد و اکنون جاری است. بهتر است از عبارت بازگشت امریکا به برجام استفاده کرد. از زمانی که امریکا از برجام خارج شد در دولت‌های پیشین آقایان روحانی و ريیسی و دولت کنونی بحث حول این محور بوده که امریکا به برجام بازگردد. اگر امریکا تمایل داشته باشد می‌تواند به برجام بازگردد و نیازی به مذاکرات دشواری هم نیست، این کشور همان‌گونه که با یک فرمان اجرایی ازتوافق خارج شد با همان فرمان اجرایی می‌تواند بازگردد. اما امریکا نه تنها علاقه‌ای به بازگشت ندارد بلکه در این زمینه فاقد اراده است. منظور از برجام همان توافق 2015 است بازگشت بدان منوط به تحقق شروطی است. یکی از این شروط را مایک پمپئو در سال 2018 و دو هفته بعد از خروج اعلام کرد که 12 یا 13 بند داشت و تقریبا همین سیاست را دموکرات‌ها نیز دنبال می‌کنند و هیات حاکمه امریکا به دنبال تحقق شروط اعلامی است. چه بسا دموکرات‌ها بخواهند چند شرط دیگر هم اضافه کنند. بنابراین ایران همچنان عضو برجام است و آماده است مذاکراتی برای بازگشت امریکا به برجام داشته باشد و این خواست نظام جمهوری اسلامی است فارغ از اینکه چه کسی در امریکا ريیس‌جمهور باشد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره ادعاهای طرف غربی در باب ایجاد توافق جدید نیز معتقد است که تا آنجایی که ما در این خصوص صحبت می‌کنیم ایران خواهان برجام است نه کلمه‌ای کم و نه کلمه‌ای زیاد، اما امریکا بر توافق جدید تاکید دارد و دو طرف به نوعی انعطاف را نشان دادند و ایران هم قبول دارد که بازگشت امریکا تغییراتی جزيی به صورت شکلی نه محتوایی و بنیادی، در متن توافق وین 2015 ایجاد خواهد کرد. مثلا چیدمان چگونه باشد و مازاد اورانیوم غنی شده را چه کنیم و این قبیل مسائل. اما امریکایی‌ها حداقل انتظاری که دارند، این است که یا برجام‌های دفاعی حاصل شود یا از ایران این رضایت را بگیرند که در آینده مسیری را پیش ببرند که برجام دفاعی و منطقه‌ای از آن بیرون بیاید اما فاصله این انتظارات امریکا با انتظارات ایران به قدری زیاد است که در چهار سالی که دولت بایدن در کاخ سفید هست، چالش‌ها حل نشده و حالا هم اگر ترامپ بازگردد شرایط شاید تیره‌تر هم شود، پس نمی‌توان چشم انداز مثبتی در باب مناسبات برجامی داشته باشیم.
ابوالفتح درباره اظهارات ضدونقیض مقامات امریکایی نیز گفت: امریکایی‌ها همیشه پیام‌های متناقضی را ارسال می‌کنند. البته که این اظهارات هم خیلی در تناقض نیستند. اینکه ایران چه مقدار اورانیوم غنی شده دراختیار دارد الزاما به معنی ساخت سلاح اتمی نیست اینجا بحث اراده مطرح می‌شود. آنها معتقدند که ایران علی‌رغم برجام اگر اراده می‌کرد تا بمب بسازد یک سال طول می‌کشید، اما حالا مدعی‌اند که اگر ایران اراده کند بمب بسازد دو تا سه هفته طول می‌کشد. یعنی امروز دولت امریکا معتقد است که ایران اراده ساخت سلاح اتمی را ندارد منظور اراده سیاسی است. مقوله ای که جیک سالیوان بر آن تاکید داشت این است که ایران دو تا سه هفته با ساخت بمب هسته‌ای فاصله دارد اما خواهان این گزاره نیست. این اظهارات متضاد هستند. عبارات سیاستمداران امریکایی در ظاهر متفاوت است اما در باب این مواضع نوعی اجماع نظر نیز وجود دارد به این دلیل با تکیه بر مولفه‌های فیزیکی موضع‌گیری کرده و بحث اراده را پیش می‌کشند، به عبارتی دیگر از میزان اورانیوم ایران می‌گویند و بعد تاکید دارند که ایران خواهان بمب نیست. ایالات‌متحده در باب برجام نیز از سیاست یک بام و دو هوا پیروی می‌کند.