المپياد جهاني فيزيك 2024 يك بام و دو هوا
محمدجواد نصراصفهاني
نقدي بر فاصله حرف تا عمل وزير محترم آموزش و پرورش
مجموعه‌اي از مسابقات علمي كه در سطح جهاني و در بين دانش‌آموزان دبيرستاني كشورهاي مختلف برگزار مي‌گردد، المپياد جهاني ناميده مي‌شود. همه‌ساله المپياد جهاني در شاخه‌هاي مختلف علم مانند: رياضي، فيزيك، شيمي، زمين‌شناسي و ... برگزار مي‌گردد. اگرچه اين مسابقات براي دانش‌آموزان دوره دبيرستان برگزار مي‌شود، اما استانداردهاي آزمون بسيار بالاست و هدف آن به چالش كشيدن باهوش‌ترين دانش‌آموزان از سراسر جهان، صرف‌نظر از نژاد، دين، رنگ‌پوست و ... مي‌باشد. براي نيل به اين هدف، هر كشور پس از برگزاري چندين آزمون در ميان دانش‌آموزان دبيرستاني خود، يك گروه پنج نفره به همراه دو سرپرست براي هر رشته علمي معرفي مي‌نمايد. دانش‌آموزان به‌صورت انفرادي با ساير دانش‌آموزان به رقابت مي‌پردازند و در نهايت پس از تصحيح آزمون، با تاييد رياست المپياد و هيات مربوطه، به 50% دانش‌آموزان برتر اين مسابقات به‌ترتيب مدال‌هاي طلا، نقره يا برنز و نشان افتخار اهداء مي‌گردد.
المپياد جهاني فيزيك كه به اختصار IPhO ناميده مي‌شود، نخستين‌بار در سال 1967 ميلادي به ميزباني كشور لهستان در شهر ورشو برگزار شد. در اين مدت به غير از سال‌هاي 1973، 1978 و 1980 ميلادي كه هيچ‌يك از كشورهاي بلوك شرق (سوسياليستي) ميزباني مسابقات را برعهده نگرفتند و همچنين سال2020 ميلادي كه به علت همه‌گيري ويروس كرونا اين مسابقات برگزار نشد، در بقيه سال‌ها IPhO برگزار شده است. به تدريج افزون بر كشورهاي بلوك شرق، كشورهاي ديگري از جهان در اين مسابقات شركت كردند. به‌گونه‌اي كه اكنون بيش از 80 كشور از 5 قاره در اين مسابقات حضور پيدا مي‌كنند. كشور ايران نيز در سال 1988 ميلادي براي نخستين‌بار و با يك تيم پنج نفره در اين مسابقات شركت نمود. در سال 2007 ميلادي، براي نخستين‌بار، ايران عهده‌دار ميزباني اين مسابقات گرديد. امسال نيز ايران ميزبان پنجاه و چهارمين دوره المپياد جهاني فيزيك، IPhO2024، مي‌باشد. اين رخداد مهم از 31 تيرماه تا 8 مردادماه با همكاري وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه شهيد رجايي و دانشگاه صنعتي اصفهان در حال برگزاري است. در اين دوره از مسابقات، 44 تيم دانش‌آموزي از كشورهاي ارمنستان، آذربايجان، بلاروس، بوسني و هرزگوين، بلغارستان، تركيه، كرواسي، قبرس، گرجستان، كوزوو، مقدونيه، مولداوي، مونته‌نگرو، روسيه، روماني و صربستان از قاره اروپا، كشورهاي كوبا، كلمبيا و مكزيك از قاره امريكا، كشورهاي هند، اندونزي، بنگلادش، قزاقستان، كويت، قرقيزستان، مالزي، مغولستان، نپال، پاكستان، چين، قطر، عربستان سعودي، سوريه، تايوان، فيليپين، تاجيكستان، تايلند، تركمنستان، امارات، ازبكستان، ويتنام، عمان، كره‌جنوبي و ايران از قاره آسيا و آفريقاي جنوبي از قاره آفريقا شركت نمودند. افتتاحيه IPhO2024، روز دوشنبه 1 مردادماه در سالن شيخ‌بهايي دانشگاه صنعتي اصفهان برگزار گرديد. در اين نشست علاوه بر تيم‌هاي دانش‌آموزي و سرپرستان آنها از 42 كشور جهان (تايوان و فيليپين در اين نشست غايب بودند)، پروفسور راوات رياست المپياد جهاني فيزيك، دكتر محمود بهمن‌آبادي مسوول كميته برگزاري المپياد جهاني فيزيك 2024، دكتر رضامراد صحرايي وزير آموزش و پرورش، دكتر محمدعلي ميبدي رياست دانشگاه صنعتي اصفهان، تعدادي از مسوولان استان اصفهان و تعدادي از دانشجويان دانشگاه صنعتي اصفهان شركت داشتند. در اين مراسم، كليپ‌هاي متنوع و جذاب در راستاي معرفي ايران و اصفهان از نقطه‌نظر قوميتي و گردشگري پخش گرديد. حركات ورزش زورخانه‌اي، به عنوان ورزش بومي كشور ايران، توسط تعدادي از نوجوانان انجام گرديد. تمبر يادبود IPhO2024 توسط پروفسور راوات و دكتر صحرايي مُهر و امضا گرديد. افزون بر اين، تعدادي از مسوولان نيز در مورد ابعاد مختلف اين همايش به سخنراني پرداختند. در بين سخنرانان، دكتر صحرايي، وزير محترم آموزش و پرورش، ضمن اشاره به كاهش قابل تعداد كشورهاي شركت‌كننده در اين رويداد علمي براساس موضع‌گيري سياسي كشورها، يادآور شد: «اساسنامه المپياد جهاني فيزيك به كشورها اجازه چنين كاري را نمي‌دهد و انتظار ما از دانشمندان و فرهيختگان كشورها اين بود كه تلاش كنند تا المپياد جهاني فيزيك از آسيب موج‌هاي سياسي مصون بماند». در انتهاي نشست افتتاحيه، تيم‌هاي دانش‌آموزي كشورها به ترتيب با عبور از جايگاه، علاوه بر گرفتن عكس يادگاري با پرچم كشور خود، مورد تشويق شركت‌كنندگان در اين نشست قرار مي‌گرفتند. آخرين تيم دانش‌آموزي، تيم كشور ايران بود. با دعوت مجري مراسم از تيم دانش‌آموزي ايران براي حضور در جايگاه، وزير محترم آموزش و پرورش و تعداد قابل‌توجهي از شركت‌كنندگان ايراني حاضر در سالن، ايستاده به تشويق تيم ايران پرداختند. صرف‌نظر از چرايي اين رفتار، لازم به ذكر است اين رفتار زيبنده يك المپياد جهاني نيست. ميزبان به احترام ميهمان از جا برمي‌خيزد نه اينكه ميزبان به احترام ميزبان از جا برخيزد! از يك سو موضع‌گيري سياسي كشورها در منع شركت دانش‌آموزان‌شان در المپياد جهاني فيزيك را نقد مي‌كنيم و از سوي ديگر تنها به احترام تيم ايران و پرچم ايران از صندلي خويش بلند مي‌شويم؟! اگر كشورها به‌علت مناسبات سياسي از حضور تيم‌هاي دانش‌آموزي خود در يك رويداد علمي جلوگيري كردند، كه قطعا مورد تاييد هيچ انسان فرهيخته‌اي نيست، اين تفاوت در احترام به ميزبان نسبت به ميهمانان نيز قطعا زيبنده مسابقات علمي جهاني نخواهد بود.