گرمازدگي بسيار خطرناك اما قابل پيشگيري است
عليرضا لطيفي
توضيح اعتماد: طي روزهاي اخير و هفته پيش رو، موج گرما در سراسر كشور به ميزان بي‌سابقه‌اي افزايش يافته و جدي‌ترين خطر مواجهه با هواي گرم، گرمازدگي است كه ناديده گرفتن علايم و كنترل آن مي‌تواند به مرگ منجر شود. كم كردن ساعت كار شاغلان براي كاهش هر چه بيشتر مواجهه با هواي گرم يكي از راه‌هاي جلوگيري از گرمازدگي است، اما در بسياري از مشاغل اين راهكار قابل اجرا نيست چنانكه در همين روزهاي بسيار گرم، پليس راهنمايي رانندگي مجبور است در معابر و سطح خيابان‌ها حاضر باشد و بر اجراي مقررات ترافيكي و تردد نظارت كند. كارگراني از تمام رسته‌هاي صنفي از ديگر اقشاري هستند كه ناچارند در همين هواي گرم فعاليت بدني داشته باشند و اقشاري كه با دستفروشي يا باربري و جابه‌جايي كالاو خدمات در سطح خيابان‌ها امرار معاش مي‌كنند هم از ديگر افرادي هستند كه مواجهه با اين هواي گرم، يك تهديد جدي براي سلامت‌شان محسوب مي‌شود . عليرضا لطيفي، پزشك عمومي در گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن توضيح درباره علايم گرمازدگي و چگونگي حفظ سلامت جسمي در اين روزهاي گرم و پرمخاطره سال، هشدارها و توصيه‌هايي براي تمام اقشار دارد كه در ادامه مي‌خوانيد.
«در چنين ايامي، ما براي سلامت سه گروه بيشتر از بقيه گروه‌هاي جامعه نگرانيم؛ كودكان، سالمندان و بيماران كه البته بيماران قلبي- عروقي هم بيش از بقيه بيماران و افراد دچار كم تواني جسمي در معرض خطرند . كم آبي بدن يك مبتلاي تنگي عروق قلب، باعث مي‌شود به قلب فشار بيشتري وارد شود تا قلب قادر به خون‌رساني و اكسيژن‌رساني به بافت‌هاي بدن و به قلب نباشد و به همين دليل، كم آبي بدن در هواي گرم براي مبتلايان بيماري‌هاي قلبي- عروقي مشكلات زيادي ايجاد مي‌كند. هم گرماي هوا و هم كم آبي بدن كه از نتايج ناگزير فصول گرم سال است، باعث افزايش ضربان قلب يك مبتلاي قلبي- عروقي خواهد شد . كم آبي بدن در يك مبتلاي قلبي- عروقي، باعث افزايش ضربان قلب خواهد شد و علاوه بر تنگي عروق، حجم خون در گردش در بدن اين بيمار كاهش يافته و بنابراين، قلب مجبور است بيشتر كار كند تا خون‌رساني به تمام ارگان‌هاي بدن را در حد طبيعي نگه دارد در حالي كه به دنبال افزايش فعاليت در هواي گرم و كم آبي بدن، فشار بيشتري به قلب وارد شده و خطر حمله قلبي در اين بيماران بسيار بيشتر است . به همين دليل، ما به تمام مبتلايان قلبي - عروقي توصيه مي‌كنيم كه حتي در شرايط عادي و هواي معتدل هم از فعاليت شديد پرهيز كنند تا به قلب فشار وارد نشود. كودكان هم چون نسبت به بزرگسالان بدن ضعيف‌تري دارند و سالمندان هم چون علاوه بر كم تواني جسمي، به بيماري‌هاي مختلف مبتلا هستند، از گروه‌هاي در معرض خطر مخاطرات جسمي در مواجهه با هواي گرم هستند . افرادي كه مجبور به كار و شاغل در محيط خارج از خانه هستند، بايد شرايط را تا جايي كه مي‌توانند براي خودشان بهبود دهند و اگر محل اشتغال‌شان، سطح خيابان است، بايد لباس‌هاي با رنگ روشن بپوشند، از كلاه استفاده كنند تا تابش كمتري ببينند، در صورت امكان، در سايه حضور داشته باشند يا اگر مي‌توانند، فضاي نسبتا خنك‌تري براي كارشان ايجاد كنند و در ساعات روز به صورت مداوم و حتي بدون احساس تشنگي آب مصرف كنند . تبخير بدن در گرماي شديد به حدي زياد است كه با وجود آنكه احساس تشنگي نداريم، اما بدن‌مان حجم آب زيادي از دست مي‌دهد و بدون آنكه متوجه باشيم، با پديده گرمازدگي مواجه مي‌شويم . به همين دليل، جدي‌ترين توصيه، نوشيدن مقدار زياد آب در طول روز است تا حداقل، به دليل فعاليت بدني در هواي گرم يا در محيط بيرون از خانه و در فضاي باز، بدن دچار كم آبي نشود . به دنبال بي‌آبي بدن و به اصطلاح، دهيدره شدن بدن، جريان خون در بدن به حدي مختل مي‌شود كه خون‌رساني به اعضاي بدن و حتي خون‌رساني به مغز كاهش مي‌يابد كه به دنبال آن، فرد هوشياري خود را از دست مي‌دهد . دليل اصلي تاكيد بر مصرف مكرر آب حتي بدون احساس تشنگي در هواي گرم، پيشگيري از همين كاهش هوشياري است، چون در زمان فعاليت معمولا توجهي به ميزان تعريق‌مان نداريم و تعريق زياد و بي‌آبي بدن، باعث خواهد شد كه فرد ناگهان بر اثر خستگي و فعاليت و گرماي شديد، دچار افت هوشياري شود و مثل كسي كه دچار تشنج شده، بيهوش شود و در اصطلاح عاميانه غش كند . خطر مرگ در چنين شرايطي بسيار جدي است و ممكن است همزمان با كاهش آب بدن و كاهش خون‌رساني به بافت‌ها، فرد دچار سكته قلبي هم بشود، چون شرايط اين فرد، مثل انساني است كه در حال از دست دادن خون است و در همين حين، دچار افت هوشياري مي‌شود . البته افت هوشياري و بيهوش شدن ممكن است به خودي خود آسيبي ايجاد نكند، اما فرض كنيم كه اين فرد، وسط خيابان بيهوش شود كه در اين صورت و به دليل ضربه به سر بعد از غش كردن وسط خيابان، خطر خونريزي مغزي هم يك تهديد جدي خواهد بود . گرماي شديد، متابوليسم‌هاي بدن را هم تشديد مي‌كند كه البته اين اتفاق هم عوارض ديگري دارد . توصيه جدي اين است كه در فاصله ساعات 10 صبح تا 16 عصر كه با شديدترين ميزان از تابش خورشيد مواجهيم، افراد از قرار گرفتن در تابش مستقيم آفتاب اجتناب كنند، چون اشعه فرابنفش خورشيد هم مضرات پوستي جدي دارد . توصيه مي‌شود كه افراد در صورت اجبار به تردد در محيط بيرون در اين ساعات، تا حد امكان لباس‌هاي با رنگ روشن بپوشند و براي جلوگيري از ورود اشعه فرابنفش به چشم، عينك‌هاي آفتابي يو وي استفاده كنند.»
پزشك عمومي