چشم‌انداز معادلات منطقه آشوب‌زده خاورمیانه
عارف دهقاندار
نزدیک به 10 ماه از عملیات توفان‌الاقصی و آغاز نبرد غزه می‌گذرد و منطقه آشوب‌زده خاورمیانه روزهای حساسی را می‌گذراند و هر لحظه احتمال گسترش درگیری‌ها و تغییر معادلات جنگ در جبهه شمالی وجود دارد. آنچه از آغاز جنگ تاکنون در جبهه شمالی میان حزب‌الله لبنان و اسرايیل جریان داشته، یک جنگ محدود، کنترل شده و در چارچوب قواعد بازی بوده است و هیچ یک از طرفین و متحدین خارجی آنها علاقه‌ای به افزایش سطح درگیری‌ها نداشته‌اند و آنچه شرایط امروز را رقم زده، واقعیت‌های میدان بوده است.
گروه‌های محور مقاومت از جمله حزب‌الله لبنان و انصارالله یمن، از ابتدای جنگ به دنبال آتش‌بس و توقف جنایات صهیونیست‌ها در غزه بودند، از این رو تلاش کردند که با درگیر کردن بخشی از ظرفیت نظامی اسرايیلی‌ها در جبهه شمالی و هدف قرار دادن زیرساخت‌های نظامی و اقتصادی آنها، سطح فشارها را بر دولت راستگرای افراطی نتانیاهو زیاد و با مستهلک کردن بخشی از توان آنها، ایشان را مجبور به پذیرش هر چه سریع‌تر آتش‌بس در غزه کنند. طوری که حزب‌الله لبنان، خروج نیروهایش را از مناطق مرزی اسرايیل در جبهه شمالی منوط به پذیرش آتش و خروج نیروهای اسرايیلی از غزه کرد.
اما آنچه در حال حاضر در حال رخ دادن است، وضعیت را بسیار پیچیده کرده است. شلیک پهپاد از سوی یمن به سمت سرزمین‌های اشغالی و عبور آن از سیستم‌های پدافندی چند لایه اسرايیلی‌ها و فرود آمدن آن در تل‌آویو منجر به واکنش اسرايیلی‌ها شد و آنها در پاسخ، به بندر حدیده در یمن حمله کردند. همچنین حادثه «مجدل شمس» در دو شب گذشته نیز معادلات منطقه را وارد مرحله جدیدی کرد و به‌رغم تکذیب حزب‌الله در نقش داشتن در این حادثه و اعلام این نکته که موشک اصابت شده به ورزشگاه فوتبال، خطای سپر پدافندی اسرايیلی‌ها بوده است، مسوولان این رژیم، انگشت اتهام را به سوی حزب‌الله نشانه رفته‌اند. حتی برخی از اعضای تندرو کابینه اسرايیل، همچون ایتامار بن گویر از نخست‌وزیر نتانیاهو خواست که در پاسخ به این حمله، جنگ علیه حزب‌الله را آغاز و به مواضع ایشان در لبنان حمله کند. همچنین برخی از مقامات نظامی اسرايیل نیز اعلام کردند که در حال بررسی حمله تمام عیار به لبنان هستند. البته در پاسخ نیز حزب‌الله اعلام کرد هرگونه ماجراجویی صهیونیست‌ها منجر به پاسخ حزب‌الله خواهد شد. واقعیت‌های میدان این است که توان نظامی حزب‌الله به هیچ عنوان قابل مقایسه با حماس نیست و بسیار بیشتر از آنهاست و حزب‌الله امروز بسیار قدرتمندتر از دوران جنگ 33 روزه بوده و هرگونه حرکت خارج از قواعد بازی توسط اسرايیلی‌ها، هزینه‌های سنگینی برای آنها خواهد داشت.
«محمد خواجویی» مدیر گروه مطالعات لبنان پژوهشکده استراتژیک خاورمیانه نیز پس از حادثه و در رشته تويیتی، قدرت تخریبی بالای اسرايیل و حزب‌الله را عامل اصلی احتیاط طرفین برای ورود به یک جنگ تمام عیار دانست و وضعیت افزایش درگیری‌ها را تدریجی و پیش‌رونده عنوان کرد. وی با بیان این که لبنان یک لقمه بزرگ برای اسرايیل در یک جنگ فراگیر است، عنوان داشت که اسرايیل توانایی این را ندارد که یک جنگ یک‌طرفه را همچون حماس، به حزب‌الله لبنان تحمیل کند. وی محتمل‌ترین سناریو را حملات اسرايیل به حزب‌الله در جنوب و منطقه بقاع لبنان عنوان و طرح بحث‌هایی همچون حمله اسرايیل به بیروت را در شرایط فعلی به شوخی شبیه دانست.
حادثه «مجدل شمس» منجر به این شد که نتانیاهو سفر خود به امریکا را نیمه تمام گذاشته و واشنگتن را به سمت سرزمین‌های اشغالی ترک کند. وی در سخنرانی چهارشنبه گذشته خود در کنگره امریکا بیان داشته بود که قصد دارد امنیت را به مناطق شمالی سرزمین‌های اشغالی بازگرداند و ترجیح می‌دهد که این کار را از طریق دیپلماتیک جلو ببرد. اما باتوجه به وضعیت شکننده وی و کابینه‌اش در اسرايیل و افزایش فشارهای بین‌المللی به واسطه نسل‌کشی وی در غزه، بعید نیست که منافع شخص وی این‌طور ایجاب کند که برای بقای خود، دست به ماجراجویی در جبهه شمالی بزند.
دیروز نیز شاهد تبادل آتش از سوی دو طرف در جبهه شمالی بودیم و باید دید که در روزهای آینده، شرایط منطقه به چه سمتی حرکت خواهد کرد و آیا شرایط کنترل می‌شود و یا به سمت یک جنگ تمام عیار در جبهه شمالی حرکت خواهیم کرد. در این میان نقش بازیگران خارجی همچون امریکا بسیار پررنگ بوده و به نظر می‌رسد که دولت بایدن به واسطه فشار جناح چپ حزب دموکرات و نزدیک بودن انتخابات، تمایلی به وخیم‌تر شدن اوضاع در منطقه ندارند. باید دید که آیا آنها توانایی این را دارند که مانع از وقوع یک جنگ تمام عیار در منطقه شوند یا خیر؟
پژوهشگر مسائل بین‌الملل