انتخابات 2024 امریکا و آینده روابط تهران و واشنگتن
علی نظیف‌پور
در ایران همه نگاه‌ها به انتخابات 2024 در امریکا دوخته شده است. بسیاری از هموطنان ما معتقد هستند که نتیجه انتخابات می‌تواند اهمیتی برابر یا حتی بیشتر از انتخابات 1403 بر سرنوشت مردم ایران بگذارد؛ انتخاباتی که با پیروزی دکتر مسعود پزشکیان، امید به تنش‌زدایی را زنده کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که هنوز تلاش‌ها برای احیای برجام یا یک توافق شبیه آن ادامه دارد. ممکن است که در شش ماه باقی‌مانده از دولت بایدن ایران و امریکا به یک توافق دست یابند. البته واقعیت این است که از همین حالا دولت بایدن حالت دولتی انتقالی را پیدا کرده است و بایدن و مشاورانش عمده انرژی خود را معطوف به انتخابات کرده و بنابراین ممکن است که تمرکز بر سیاست خارجی کمرنگ شده باشد و مشخصا انتظار می‌رود که این دولت تمرکز بیشتری بر پایان دادن به جنگ غزه داشته باشد و مساله ایران را درحال حاضر در اولویت اول این دولت قرار ندارد.
همزمان با این مساله در ایران مسعود پزشکیان پیروز انتخابات شده و خود را برای تشکیل کابینه آماده می کند اما در امریکا رقابت‌ها برای نوامبر ۲۰۲۴ آغاز شده، به همین دلیل بعید است در این بازه زمانی تا نوامبر توافقی حاصل شود.
البته مهم‌ترین خبر انتخابات 2024 این است که همان‌طور که من و همکارم حسین هوشمند در اپیزود هفتم پادکست اتاق وضعیت پیش‌بینی کرده بودیم (پادکستی که با رویکرد دادهمحور به مسائل داخلی امریکا و مشخصا انتخابات می‌پردازد) بایدن پس از عملکرد بسیار ضعیف در اولین مناظره انتخابات 2024 به علت کهولت سن از شرکت در انتخابات خودداری ورزید و اکنون کامالا هریس، معاون او، به آسانی با کسب حمایت بیش از 90 درصد نمایندگان ایالتی در کنوانسیون ملی حزب دموکرات نامزدی حزب را به‌دست آورده است. هریس که در نظرسنجی‌ها قوی‌تر از بایدن ظاهر شده شانسی واقعی و جدی برای پیروزی دارد. سوال این است که آیا سیاست خارجی هریس ادامه سیاست خارجی بایدن خواهد بود یا خیر؟ از یک طرف روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده که هریس از تیم سیاست خارجی بایدن ناراضی است و قصد دارد این تیم را کاملا تغییر بدهد. این روزنامه مشخصا ذکر کرده که هریس قصد دارد آنتونی بلینکن وزیر خارجه، شان آستن وزیر دفاع و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی را برکنار کند. اما این تغییر پرسنل به‌معنای تحول عمده و اساسی در دکترین سیاست خارجی نخواهد بود. درنهایت دولت هریس در همه مسائل عمده و اولویت‌های اولیه مشابه دولت بایدن خواهد بود. این دولت نیز اولویت اول خود را مهار چین در منطقه هند- آرام و حمایت از اوکراین و ناتو دربرابر روسیه تعریف خواهد کرد. اگرچه ممکن است که هریس برخلاف بایدن رویکرد سختگیرانه‌تری نسبت به اسرايیل داشته باشد و حمایت امریکا را با شرایط بیشتری همراه سازد، اما در نهایت ایران نیز یکی از زمینه‌های اشتراک این دو دموکرات خواهد بود. دولت هریس نیز مانند دولت بایدن تلاش خواهد کرد از جنگ و سیاست براندازی حکومت ایران پرهیز کند و دیپلماسی را راه‌حل اختلافات دو دولت خواهد دانست. همچنین مشابه دولت بایدن حداقل در ابتدا دولت هریس از بازگشت تورم نگران خواهد بود و بنابراین برای عدم اختلال در بازار جهانی انرژی به قول دکتر محمدجواد ظریف «پیچ تحریم‌ها را شل» نگه خواهد داشت و به ایران اجازه فروش بخشی از نفت خود را خواهد داد.
اما ازطرف دیگر اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود به احتمال بسیار زیاد شاهد تشدید فشارها بر ایران خواهیم بود. البته دولت ترامپ نیز مانند دولت بایدن از جنگ با ایران پرهیز خواهد کرد ولی برخلاف دولت بایدن لزوما سقوط حکومت ایران را برخلاف امنیت خاورمیانه و جهان نخواهد دانست.
همان‌طور که من و دوستم حسین هوشمند در اپیزود نهم پادکست اتاق وضعیت ذکر کردیم، دولت بعدی ترامپ با پاکسازی کامل بروکراسی فدرال امریکا کار خود را آغاز خواهد کرد و حوزه سیاست خارجی نیز از این مساله مصون نخواهد بود. در دولت دوم ترامپ شاهد دولتی بسیار متفاوت با دولت اول او خواهیم بود، دولتی که هیچ شباهتی با جمهوریخواهان سنتی ندارد و کاملا در قبضه ترامپیست‌ها خواهد بود. باتوجه به عدم توجه ترامپ به جزيیات سیاستگذاری، مقام‌های دولت او بسیار بانفوذ خواهند بود. اگرچه برخی از ترامپیست‌ها نسبت به ایران بی‌تفاوت هستند و خصومت کمتری نسبت به ایران در مقایسه با جمهوریخواهان سنتی دارند (مثلا البریج کولبی که بسیاری او را مغز متفکر سیاست خارجی ترامپیستی می‌دانند) ولی برخی ترامپیست‌ها با ایران خصومت دارند، مثلا ریچارد گرنل، سفیر سابق امریکا در آلمان که شایعه شده است که او انتخاب ترامپ برای مقام وزارت خارجه است. در هر صورت احتمالا بازگشت ترامپ به کاخ سفید همراه با بازگشت فشار حداکثری و افزایش تنش‌ها و حتی احتمال جنگ به‌شکل ناخواسته خواهد بود. البته انقطاع دولت ترامپ از جامعه نخبگان سیاست خارجی امریکا و ویژگی‌های شخصی او ممکن است فرصت های کم نظیری برای دیپلماسی نیز ایجاد کند.
کارشناس مسائل داخلی امریکا
در پادکست اتاق وضعیت