سيدعلي پورطباطبايي
بحث بر سر عملكرد و ماندن يا رفتن عليرضا زاكاني، شهردار پرحاشيه تهران همچنان در فضاي مجازي و بين كنشگران شهري و محيط زيستي ادامه دارد. در حالي كه گروهي به‌طور جدي از ابزارهاي مختلف براي نقد عملكرد اين نامزد انصرافي انتخابات رياست‌جمهوري استفاده مي‌كنند، طرفداران او نيز عقب ننشسته و براي حمايت از او خود را به آب و آتش مي‌زنند.
دوئل مجازي در كارزارهاي متقابل
از هنگامي كه زاكاني در شهرداري تهران مستقر شد، يكي از ابزارهاي نقد يا اعتراض به عملكرد او در حوزه‌هاي مختلف از جمله رسيدگي به درختان تهران و جلوگيري از ساختمان‌سازي و قطع درختان، جمع‌آوري امضا در پلتفرم كارزار بود، پلتفرمي كه درخواست‌هاي جمع‌آوري امضا را در موضوعات مختلف ثبت كرده و ضمنا صحت امضاهاي آن را ثابت مي‌كند. مخالفان زاكاني از همان ابتداي حضور او در شهرداري با ايجاد كارزارهايي در نقد عملكرد زاكاني تلاش كردند و سپس روي كارزاري براي «بركناري زاكاني از شهرداري تهران» متمركز شدند.
اما موافقان زاكاني نيز بيكار ننشستند و كارزاري براي حمايت از او تشكيل دادند كه به گفته حامد بيدي، مديرعامل پلتفرم كارزار، داراي يكي از سريع‌ترين نرخ‌هاي رشد در بين كارزارها بوده است. البته قبل از ثبت اين كارزار، رسانه‌هاي وابسته به شهرداري صحت امضاهاي كارزارهاي مخالف زاكاني را زير سوال بردند. بعد از ثبت اما نوعي دوئل مجازي بين امضا‌كنندگان دو كارزار متقابل ايجاد شد كه چند و چون آن در نشستي در دفتر پلتفرم كارزار مورد بررسي قرار گرفت.
كارزاري كه با تحريك زاكاني ديده شد
حامد بيدي، مديرعامل پلتفرم اجتماعي كارزار در اين نشست كه يكشنبه همين هفته در كافه رويداد كارزار برگزار شد، به افزايش توجه به كارزارهاي مختلف اشاره كرد و گفت: ما در آستانه سي و شش ميليون امضا قرار داريم و در ماه‌هاي اخير نيز كارزارهاي زيادي در رسانه‌ها برجسته و ديده شدند.
او تصريح كرد: يكي از موضوعاتي كه در ماه‌هاي اخير بسيار ديده شد و در پلتفرم كارزار مورد استقبال قرار گرفت، موضوعي بود كه با محوريت شهردار تهران مطرح شد؛ ما به عنوان يك پلتفرم بسيار تلاش كرده‌ايم نقش بي‌طرف خود را داشته باشيم و همه تلاش ما اين است كه تمامي امكانات را به صورت برابر همه انواع متكثر مردمي كه وجود دارند، قرار دهيم.
مديرعامل كارزار افزود: ماجرا از كارزاري آغاز شد كه در رابطه با تخريب پارك قيطريه اتفاق افتاد، اين كارزار با متني ساده و البته مبهمي همراه بود كه در آن هيچ اشاره‌اي به مسجدسازي نشده و صرفا عنوان شد كه درختان اين پارك دارد براي ساخت و ساز قطع مي‌شود و ما مخالف آن هستيم.
مديرعامل پلتفرم اجتماعي كارزار ادامه داد: مرحله نخست اين كارزار يك كارزار محلي در تهران به شمار مي‌رفت، اما از جايي به بعد، كارزار وارد مرحله ديگري شد. در شرايطي كه از ده هزار امضا عبور كرده بود خبرنگاري از شهردار تهران سوال كرد كه با توجه به اعتراضات مردم، نظر شما در اين ارتباط چيست؟ در آنجا، يك گفت‌وگوي بسيار جالبي رقم خورد و اظهارات جناب زاكاني منجر به جمله عجيبي شد كه من متوجه نشدم چطور يك مسوول مي‌تواند در برابر ده هزار شهروندي كه نسبت به موضوعي معترض هستند، بيان كند و بدين‌سان كه بگويد: «مي‌سازيم و خوبش را مي‌سازيم.»
به گفته حامد بيدي، اين جمله زاكاني يك كارزار محلي با امضاهاي محدود را تبديل به كارزاري بزرگ و سراسري كرد و سبب ديده شدن آن در سطح ملي شد و بازتاب‌هاي رسانه‌اي فراواني را به دنبال داشت.
۱۸۶ هزار نفر مي‌گويند زاكاني برود
اعتراضات مجازي بعد از فراگير شدن كارزار توقف قطع درختان پارك قيطريه وارد فضاي جدي‌تري شد و كارزار «پارك‌خواري را متوقف كنيد» راه‌اندازي شد. پس از انتشار اخباري مبني بر احتمال ساخت و ساز در پارك لاله، خواسته كلي‌تري با عنوان «تعرض به بوستان‌ها را متوقف كنيد» در يك كارزار ديگر مطرح مي‌شود و در ادامه به شكل‌گيري ديگري براي بركناري شهردار تهران مي‌رسد.
به گفته مديرعامل كارزار و به نظر تحليلگران به دليل آنكه كارزارهاي قبلي پاسخ مناسبي از سمت شهردار و شوراي شهر دريافت نكردند، مردم راه‌حل را اين ديدند كه اساسا شهردار، شهردار خوبي نيست و بايد تغيير كند و تا امروز 186 هزار نفر اين موضوع را تاييد و امضا كرده‌اند.
بيدي در اين باره افزود: اين كارزار 22 فروردين ماه راه‌اندازي شد و البته داستان جالبي داشت كه روزنامه همشهري اطلاعاتي را به اشتباه در رابطه با آن نوشته و گفته بود اين كارزار پس از انتخابات درصدد اهداف سياسي عليه زاكاني به راه افتاده در حالي كه اين كارزار 22فروردين ماه به راه افتاده بود و موج نخست اين كارزار پس از پاسخگويي‌ها و شيوه برخورد زاكاني و اعضاي شوراي شهر شكل گرفت. سپس موج اول خوابيد به خصوص پس از سانحه‌اي كه براي رياست‌جمهوري اتفاق افتاد و بعد وارد فضاي انتخابات شد و عملا اين كارزار سرد شد و موج نخست آن به پايان رسيد.پس از انتخابات اما به دليل نحوه حضور و سخنان زاكاني در ايام انتخابات، موج دوم اين كارزار به راه افتاد و امضاهاي آنكه قبل از انتخابات 40 تا 50 هزار عدد بود به بيش از ۱۸۰ هزار امضا رسيد.
زاكاني پاسخ مي‌دهد
امضاهاي كارزار بركناري زاكاني كه زياد مي‌شود و بازتاب اين امضاها در رسانه‌ها، سبب جلب توجه افكار عمومي به اين درخواست مدني مردم مي‌شود. اينجاست كه روزنامه همشهري به عنوان ابزار اصلي شهرداري تهران براي پاسخگويي، تيتر يك خود را به كارزار بركناري اختصاص داده و امضاهاي آن را دروغ مي‌خواند، موضوعي كه به گفته بيدي، در مورد آن تكذيبيه و توضيح نيز ارسال شده و پس از پيگيري زياد، به جاي تيتر يك بخشي از اين توضيحات در صفحات داخلي كار شده است.
اما پاسخ زاكاني فقط به همشهري، رسانه اختصاصي شهردار، محدود نمي‌ماند و طرفداران او ناگهان به فكر ثبت كارزاري براي حمايت از او در همان پلتفرمي مي‌افتند كه صحت امضاهاي آن را زير سوال برده‌اند و سپس موج‌هاي حمايتي مختلفي براي جذب امضا براي آن در ساير پلتفرم‌ها از جمله پيام‌رسان ايتا كه محلي براي اجتماع حاميان زاكاني است، به راه مي‌افتد.
به گفته دست‌اندركاران پلتفرم كارزار، در مدت بسيار كوتاهي ناگهان حجم بالايي از امضا براي حمايت از زاكاني ثبت و اين سرعت رشد سبب ايجاد سوال در بين مخاطبان اين پلتفرم مي‌شود. بيدي در اين باره مي‌گويد: ما سوالات زيادي مبني بر واقعي بودن يا نبودن اين امضاها دريافت كرديم. اين مساله جالبي بود كه هر دو گروه معتقد بودند امضاهاي طرف مقابل واقعي نيست و ما براي اينكه مطمئن شويم آمارها را رصد كرديم و بر اساس نظر كارشناسي اعلام كرديم اين امضاها ارگانيك است و صحت امضاها بالغ بر 97 درصد است و تا امروز بيش از 221 هزار امضا ثبت شده و جزو سريع‌ترين رشد در بين كارزارهايي بوده كه ما در پلتفرم داشته‌ايم.
حتي يك نفر هم نيامد
دوئل كارزارهاي موافق و مخالف زاكاني بالا مي‌گيرد و اينجاست كه دست‌اندركاران پلتفرم ميزبان اين دوئل تصميم مي‌گيرند نشستي با حضور دو طرف ماجرا برگزار و آنها را به گفت‌وگو دعوت كرده و از سوي ديگر لايه‌هاي ديگر اين موضوع را بررسي كنند.
اما در نشست ويژه كارزارهاي موافقان و مخالفان بركناري زاكاني، تنها جمعي از موافقان حضور پيدا كردند و حتي يك نفر از مخالفان بركناري شهردار تهران نيز در اين جلسه حضور نيافت.
اعضاي شوراي شهر نيز در اين نشست حاضر نشدند و برخي از آنها گفتند كه به ما گفته شده در رابطه با اين موضوعات صحبت نكنيم تا كش پيدا نكند.
مديرعامل كارزار در اين باره مي‌گويد: ما مي‌خواستيم طرفداران آقاي شهردار هم در اين نشست باشند و حتي ۱۰ نفر از فعالان رسانه‌اي و خبرنگاران حامي آقاي زاكاني، از جمله سردبير روزنامه همشهري كه گزارشي را عليه پلتفرم كارزار منتشر كرده بود، دعوت كرديم. علاوه بر آن براي امضا‌كنندگان حامي زاكاني هم از طريق وب‌سايت با برچسب فوري اطلاع‌رساني كرديم كه چنين نشستي در اينجا برگزار مي‌شود، اما هيچ كدام از اين عزيزان در اين جلسه حضور نيافتند.
شهرداري يك كار تخصصي است
كه زاكاني فاقد آن است
محمدمهدي كلانتري، دانشجوي دكتراي مرمت بناها و بافت‌هاي تاريخي كه از كنشگران باسابقه حوزه شهري است، در نشست بررسي كارزارهاي موافق و مخالف زاكاني به تخصص نداشتن زاكاني براي اداره شهر تهران اشاره كرد و گفت: زاكاني به مدت سه سال شهردار است، اما اينكه چرا امسال مخالفت با او اين‌طور افزايش يافت، يك بخش آن به سبب عدم تخصص او است و اين عدم تخصص سه سال قبل هم وجود داشت و فقط مخالفاني از سوي جامعه نخبگاني داشت كه مي‌گفتند شهرداري يك امر تخصصي است و كسي كه شهردار مي‌شود بايد سابقه مديريت شهري داشته باشد.
كلانتري معتقد است اين تخلف شوراي شهر بود كه زاكاني را به عنوان شهردار معرفي كرد و دولت هم در تاييد آن در زمان تاييد تخلفاتي داشت، اما با اين حال حجم مخالفت اينقدر شديد نبود، اما وقتي با قلدرمآبي گفت مي‌سازيم و خوبش را مي‌سازيم، خودكشي سياسي در مقابل دوربين‌ها بود و در واقع مشكل اصلي ادبيات زاكاني در مقابل دوربين‌ها بود كه در ايام انتخابات هم به خوبي ديده شد.
اين كارشناس مرمت بناهاي تاريخي افزود: در مورد شوراي شهر متوجه شديم از اين شورايي بايد چنين شهرداري بيرون بيايد، چند روز بعد آقاي چمران گفت كساني مي‌خواهند حواس‌ها را از مسجدالاقصي پرت كنند، يعني در يك كلام همه را به اسراييل ربط داد؛ شايد زماني بود رسانه‌هاي يك طرفه حق حيات داشتند و اين حرف‌هاي يك طرفه جواب مي‌داد و به طرف انگ مي‌زدند ولي حالا معنايي ندارد.
تهران با كلكسيوني از مشكلات روبه‌رو است
هر چند كارزار بركناري زاكاني از مخالف با قطع درختان پارك قيطريه كليد خورده است، اما كنشگران شهري و محيط زيستي شهر را مجموعه‌اي از مشكلات مي‌بينند كه عامل اصلي آن سوءمديريت عليرضا زاكاني است.
محمد درويش، كنشگر حوزه محيط زيست در نشست بررسي كارزارهاي موافق و مخالف زاكاني با اشاره به اين موضوع گفت: در شهرداري تهران كلكسيوني از مشكلات را شاهد هستيم، بخشي از زباله‌ها در تهران به بدترين شكل ممكن دفن مي‌شود و مشكل زيادي در كهريزك و درياچه شيرابه آن داريم و جداي از آلودگي، فجايعي چون كشتار پرندگان شكل مي‌گيرد كه برآمده از آبگيري از شيرابه است كه پرندگان آن را آب مي‌پندارند و گرفتار آن مي‌شوند.
درويش افزود: در تهران فقط 4 درصد از زباله‌ها بازيافت مي‌شود و 96درصد از اين ثروت بزرگ را از دست مي‌دهيم در حالي كه زاكاني در اين سه سال كار اميدبخشي نكرد و حتي اپليكيشن‌هايي كه براي پسماند خشك طراحي شده بود، به كنار رفت.
به گفته اين كنشگر محيط زيستي در طول سه سال تعداد روزهاي سالم كم شده و تعداد ناسالم‌ها افزايش يافته است در حالي كه قانون هواي پاك براي رسيدن به عكس اين موضوع طراحي و اجرا مي‌شود.
درويش تصريح كرد: در اين مدت سهم حمل و نقل عمومي افزايش نيافته است و شهرداري بر طبل افزايش مسيرها كوبيده و حتي تلاش‌هايي كه در شوراي پنجم بود تا به سمت شهري انسان‌محور برويم و مسير خوبي براي دوچرخه‌سواران داشته باشيم، خنثي شده است.روزنامه همشهري دوچرخه‌سواري را به سخره گرفت و شاهد حذف گام به گام مسيرهاي دوچرخه‌سوار هم هستيم.
انتقادات از زاكاني در اين نشست در غياب حامياني كه از جمع ۲۲۱هزار نفره آنها حتي يك نفر هم حاضر نشده بود، ادامه يافت. در بخشي از نشست مطرح شد كه به گزارش سازمان منابع طبيعي تهران در مدت سه ساله تصدي زاكاني در شهرداري تهران، 16 هزار درخت عمدا كشته شده است تا فضايي براي ساخت و ساز فراهم شود.
محمد درويش همچنين به گزارش مصطفي خوشنويس، عضو هيات علمي موسسه تحقيقات و جنگل و مراتع در مورد پارك چيتگر اشاره كرد و گفت: به‌طور عمدي درخت‌ها را خشك مي‌كنند و از آن طرف شهرداري تهران بنر زنده باد درخت مي‌زند.
ستار ميراحمدي يكي ديگر از كنشگران حاضر در اين نشست نيز به تراكم‌فروشي به عنوان آفتي براي شهرها اشاره كرد و گفت: در مورد ميزان تراكم‌فروشي و اثري كه بر افزايش مشكلات شهري دارد بايد آگاهي‌رساني شود. ميانگين طبقات بايد در نظر گرفته شود و هر طبقه افزايش ميانگين تراكم، سبب افزايش جمعيت و آلودگي تا 40 درصد مي‌شود.البته مهم‌ترين درآمد شهرداري‌هاي كشور تراكم‌فروشي است و اين يك معضل جدي است كه تا برطرف نشود، شاهد همين وضع فعلي هستيم.
۱۰ نفر از اعضاي شوراي شهر
موافق بركناري زاكاني هستند
آن‌طور كه به نظر مي‌رسد زاكاني حتي از حمايت كامل شوراي شهري كه او را به عنوان شهردار به دولت قبلي معرفي كرده است، برخوردار نيست. سخنان تند نرجس سليماني در شوراي شهر كه ماه گذشته زاكاني را براي ادامه مسووليت شهرداري تهران نامناسب خوانده و او را دايم در هوس جاي ديگر معرفي كرده بود، مويد اين نكته است.
به گفته محمد درويش حالا ۱۰ نفر از اعضاي شوراي شهر نيز مخالف زاكاني هستند و اگر اين كنشگري ادامه پيدا كند، امكان به ثمر رسيدن آن تا بركناري شهردار وجود دارد، البته اگر اكثريت مردم تهران با انتخابات قهر نمي‌كردند، شايد الان زاكاني در شهرداري تهران مسووليتي نداشت.
درخت قابل جايگزيني نيست
در اين نشست رضا ساكي، كنشگر محيط زيست نيز حضور داشت و از منظر متفاوتي به نقد عملكرد شهرداري تهران پرداخت. وي گفت: سوءتفاهمي مطرح است كه در فضاي جنگلي و شهري، درختان قديمي را مي‌برند و مي‌گويند بريديم و جايش درخت كاشتيم. اين حرف اصلا كارشناسي نيست، زيرا كاركرد يك درخت قديمي و جا افتاده با چند نهال كه ممكن است هيچ كدام به سن آن درخت نرسند، يكي نيست.
ساكي در توضيح سخنان خود نقبي به تاريخ ايران زد و گفت: در شاهنامه اشاره شده كه هر درختي كه از بين بردي، بايد بكاري و باز گفته شده اينكه درخت تنومندي را از بين ببريم كار نيكبختي نيست، چون ايجاد درختان تنومند كار سخت و غيرممكن است.
انجمن جامعه‌شناسي ايران
قرباني جديد زاكاني
به اذعان كارشناسان و متخصصان شهري، ضررهايي كه زاكاني به شهر تهران زده است، فقط در حوزه محيط زيست و حمل و نقل شهري خلاصه نمي‌شود و براي احصا و اشراف بر آنها بايد به اطلاعات شهرداري تهران دسترسي داشت، موضوعي كه از ابتداي حضور اين فرد داراي مدرك پزشكي هسته‌اي بر شهرداري تهران، با ممانعت روبه‌رو شده و عملا سامانه شفافيت شهرداري تهران را از كارايي لازم انداخته است.
يكي از جديدترين قرباني‌هاي زاكاني، انجمن جامعه‌شناسي ايران است كه دفتر آن چند روز قبل توسط عوامل شهرداري تخليه و پلمب شد. البته اين ساختمان تنها يكي از دفاتر و ساختمان‌هايي است كه در دوران مديريت زاكاني بر شهرداري تهران از فعالان جامعه مدني و متخصصان رشته‌هاي مختلف گرفته و دچار سرنوشت نامعلومي شده‌اند.
مريم غلامي، جامعه‌شناس و مدير داخلي مركز آموزش تخصصي انجمن جامعه‌شناسي ايران در نشست بررسي كارزارهاي موافق و مخالف زاكاني به پلمب دفتر اين انجمن توسط كارمندان زاكاني اشاره كرد و گفت: اين انجمن هفته قبل توسط زاكاني و دوستان ايشان تخليه و پلمب شد و ما بي‌خانمان شديم. از گذشته تا امروز تعداد زيادي دانشجو در اين مركز رفت و آمد داشتند و نشست‌هاي اجتماعي و علمي در آن برگزار مي‌شد، اما وقتي زاكاني شهردار شد، با نگاه ضد علمي و ضد مدني با ما برخورد كرد و گفت بايد اين محل را پس بدهيد در حالي كه ما مصوبه داريم مبني بر اينكه تا زماني كه كار علمي مي‌كنيم، مجموعه در اختيارمان باشد و اگر قرار باشد اين مكان را پس بگيرند، شهرداري بايد ابتدا از شورا مصوبه بگيرد.
او افزود: در سال 94 طبق وظيفه شهرداري‌ها در حمايت از انجمن‌هاي علمي و مدني، شهردار وقت با يكي از اساتيد جامعه‌شناس وارد مذاكره شد كه حاصل آن فعاليت‌هاي علمي متعددي در اين حوزه شد كه در دفتر انجمن جامعه‌شناسي ايران انجام مي‌شد، اما حالا همه آنها تعطيل شده است. در يك اقدام غيرقانوني، اصرار كردند بايد مركز را بگيرند و در اين مدت نامه‌هاي زيادي داديم، گفتيم اينجا كار علمي انجام مي‌شود، اما اهميت ندادند و حكم تخليه را صادر و اجرا كردند.
مردم از ابزارهاي انتقاد و اعتراض
به شهرداري آگاه شوند
تاكيد بر آگاهي مردم از حق بر اعتراض و انتقاد، يكي ديگر از نكات مطرح شده در نشست بررسي موافقان و مخالفان زاكاني بود كه مورد توجه حاضران و كارشناسان حاضر در نشست قرار گرفت.
بسياري از مردم به كنشگري عادت ندارند و حتي با مفهوم كار داوطلبانه كاري آشنا نيستند و احساس مي‌كنند كه اين امور به قشر خاصي محدود است. يكي از كنشگران حاضر در اين نشست با اشاره به اين موضوع افزود: شهروند تصور مي‌كند اگر عضو مجموعه‌اي نباشد، حق اعتراض ندارد در حالي كه در مرحله اول با همان تلفن‌هاي شهرداري مي‌توان حرف‌ها را انتقال داد.با فعاليت‌هايي مانند امضاي كارزارها، مردم كم‌كم آگاه شده‌اند كه مي‌توانند نكاتي را به شكل مسالمت‌آميز به مسوولان بگويند و نحوه مواجهه شهرداري تهران با اين كارزارها كه از انكار تا تشكيل كارزار را شامل مي‌شود، نشان مي‌دهد براي مديران شهري مهم است كه مردم چه بازخوردي داشته باشند و اين نتيجه مهمي است كه از اين‌گونه فعاليت‌ها حاصل مي‌شود.
چمران مي‌گفت مملكت
با كارزار اداره نمي‌شود
اميرحسين ناطقي از اعضاي تيم كارزار پايان‌دهنده به نشست بررسي كارزارهاي موافق و مخالف زاكاني در شهرداري بود و تصريح كرد: ترجيح ما اين بود كه هر دو طرف حضور داشته باشند، افرادي كه از آقاي زاكاني حمايت مي‌كردند، پيگير برگزاري چنين نشستي بودند و ما را گاهي متهم به جبهه‌گيري مي‌كردند ولي حتي يك نفر از آنها هم در اين جلسه حاضر نشد و نشان دادند كه حاضر به گفت‌وگو در يك جلسه ساده هم نيستند.
او افزود: مساله مهم اين است كه ما به عنوان پلتفرم تلاش كرديم همه بيايند و اين نيامدن توهين به 200 هزار نفر امضا‌كننده و حامي آقاي زاكاني است.
ناطقي افزود: در صحبت‌هاي آقاي چمران، رييس شوراي شهر تهران شنيديم كه گفت خبر ندارم اينقدر امضا جمع شده است و وقتي گفتند كه بله امضا جمع شده، پاسخ داد كه مملكت كه با كارزار اداره نمي‌شود. البته ما نگفتيم قرار است كشور را با كارزار اداره كنيم و تيم ما هيچ نظر كارشناسي در مورد كارزارها نمي‌دهد، فقط به مخاطبان كارزارها مي‌گوييم عده‌اي از شهروندان مطالبه دارند و آنها را بشنويد، چون ممكن است به دلايلي مانند در دسترس نبودن رسانه و كنشگري مناسب نتوانند خودشان صداي‌شان را برسانند و حالا شرايطي فراهم آمده است كه صداي مردم از اين طريق هم شنيده شود و مسوولان هم مي‌توانند با شنيدن اين صداها، اميد را به جامعه برگردانند.