خاورميانه آبستن چه سناريوهايي است؟
روز چهارشنبه اسماعيل هنيه، رهبر سياسي حماس در حالي كه براي مراسم تحليف رياست‌جمهوري ايران به تهران سفر كرده بود، توسط اسراييل ترور شد. اين ترور خونين همزماني داشت با حمله اسراييل به حومه جنوبي بيروت؛ حمله‌اي كه منجر به شهادت فواد شكر، رهبر ارشد حزب‌الله لبنان شد. حال بسياري از ناظران با اشاره به واكنش تند تهران و تعهد رهبر ايران مبني بر پاسخ به اين دو ترور خونين اين سوال را مطرح مي‌كنند، تحولات اخير چه معنايي براي درگيري‌ها در خاورميانه خواهد داشت؟ از منظري ديگر ترور اسماعيل هنيه و پاسخ محور مقاومت چه تاثيري بر مذاكرات آتش‌بس اسراييل و حماس خواهد داشت؟
جاناتان پانيكوف، مدير ابتكار امنيت خاورميانه در گفت‌وگو با شوراي آتلانتيك مدعي شد: اسراييل به فاصله زماني نسبتا كمي فواد شكر و اسماعيل هنيه، دو چهره برجسته حزب‌الله و حماس را ترور كرد، اين ترورهاي خونين پيروزي استراتژيك براي اين بازيگر تلقي نمي‌شود و پيامدهاي بلندمدت و كوتاه‌مدت ماجراجويي‌هاي اخير تل‌آويو تا حدودي به دو مقوله كليدي مرتبط است. اينكه آيا ايران به تنهايي به ترور اسماعيل هنيه در خاكش پاسخ خواهد داد يا اينكه با حزب‌الله و ساير اعضاي مقاومت همصدا خواهد شد.
اين تحليلگر در ادامه مدعي شد: از آنجايي كه اسراييل تلاش داشت تا توان بازدارندگي ايران را هدف قرار بدهد، شايد تهران بخواهد به شكلي مستقل به اين ترور خونين پاسخ بدهد. او در ادامه در باب سوالي مبني بر اينكه رويكرد پزشكيان به ترور اخير چه خواهد بود نيز مدعي است كه آنچه امروز در ايران مطرح است، مساله‌اي است در ارتباط با امنيت ملي. به باور اين تحليلگر، طبيعتا پزشكيان نيز بسان ساير مقام‌هاي ايران خواهان پاسخ است، اما پاسخي سنجيده كه زمينه‌ساز رويارويي تمام عيار نشود.
پانيكوف در بخش ديگري از يادداشت خود به پيامدهاي ترور اسماعيل هنيه براي مذاكرات صلح غزه اشاره كرد و مدعي شد: ترور رهبر ارشد حماس، چهره‌اي كه يكي از مذاكره‌كنندگان اصلي توافقنامه براي تحقق صلح بود، قطعا رايزني‌ها را براي بازه زماني نامشخصي به تعويق مي‌اندازد، اما اين به معناي پايان توافق صلح نيست. اين كارشناس در ادامه ادعا كرد كه با ترور اسماعيل هنيه شرايط ميداني جنگ در غزه تغيير نخواهد كرد، بالاخص آنكه نتانياهو با توسل به اهرم‌هاي مختلف تلاش دارد تا آتش‌بس را به تعويق بيندازد. با اين همه آنچه در اين مقطع تعيين‌كننده هست، پاسخ‌هاي ايران، حزب‌الله و حماس به ترورهاي اخير توسط اسراييل است: آيا شاهد بازگشت به تنش‌هاي فعلي خواهيم بود يا جنگ بالقوه گسترده‌تر در پيش است؟
احمد فواد الخطيب، تحليلگر برجسته خاورميانه نيز در گفت‌وگو با شوراي آتلانتيك مدعي است: شكي نيست كه ترور اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس، جنگ غزه و كل منطقه را به طرق مختلف تحت تاثير قرار خواهد داد. از منظر او اين ترور خونين را از چند زاويه بايد بررسي كرد؛ اول، تل‌آويو شايد مي‌توانست رهبر ارشد حماس را در دوحه ترور كند، اما نكرد، چرا؟ شايد به دليل پايگاه العديد، بزرگ‌ترين پايگاه نظامي امريكا در منطقه.
دومين تحليل ادعايي آن است كه همزماني ترور اسماعيل هنيه با فواد شكر، تلاش (ادعايي) اسراييل براي اثبات اين گزاره بود كه اين بازيگر قادر به جنگ در دو جبهه به شكلي همزمان است. از منظري ديگر نتانياهو و كابينه راست افراطي‌اش هنيه را ترور كردند تا بدين‌گونه به مذاكرات صلح تير خلاص شليك كنند. اين تحليلگر در ادامه ادعا كرد، ترور اسماعيل هنيه ممكن است زمينه‌ساز آشتي سياسي بين حماس و فتح شده يا فرآيند آن را تسريع ببخشد. در حالي كه توافق هفته گذشته در چين بخشي از مجموعه‌اي طولاني از تلاش‌ها براي آشتي دادن حماس و فتح است، ترور رهبر ارشد حماس ممكن است در نهايت موجب شود تا طرفين شكاف‌هاي ميان خود را پر كنند.
فواد الخطيب در ادامه ادعا كرد، ايران احتمالا به اين ترور به شيوه‌اي مشابه حملات موشكي و پهپادي خود عليه اسراييل در ماه آوريل پاسخ خواهد داد. ترور اسماعيل هنيه تنها ساعاتي پس از تحليف رييس‌جمهور جديد در خاك ايران انجام شد. رخدادي كه قطعا پاسخ تند ايران را به دنبال خواهد داشت؛ پاسخي كه به ادعاي اين تحليلگر مي‌تواند فرآيند رايزني‌هاي احتمالي تهران و واشنگتن با هدف رفع تحريم‌ها را حداقل در كوتاه‌مدت تحت تاثير قرار دهد. در اين ميان حزب‌الله نيز با ايران همصدا خواهد شد، هم براي پاسخ به ترور فواد شكر و هم انتقام از ترور اسماعيل هنيه. اما از آنجايي كه اين گروه نيز بسان ايران خواهان تشديد تنش و جنگي تمام عيار نيست، پاسخش محدود و سنجيده خواهد بود.
بت سانر، عضو كميته مشورتي پروژه استراتژي ايران شوراي آتلانتيك مدعي است، اسراييل با ترورهاي اخير تلاش كرد تا به گونه‌اي مستقل از امريكا توان بازدارندگي‌اش را نشان بدهد، با اين همه پيامدهاي ماجراجويي‌اش مي‌تواند براي روابط دوجانبه تل آويو و واشنگتن پرهزينه باشد.
با اين همه به ادعاي سانر، سوال اصلي اين است اسراييل با ترورهاي اخير چه چرخه‌اي را به راه انداخته است. از منظر اين تحليلگر، فعلا پيش‌بيني اين گزاره سخت است و همه چيز به پاسخ ايران بستگي دارد.
همزمان توماس اس. واريك، تحليلگر مسائل خاورميانه نيز در گفت‌وگو با شوراي آتلانتيك مدعي است: ترور اسماعيل هنيه نوعي قمار استراتژيك براي تل‌آويو محسوب مي‌شود، قماري كه قطعا سرنوشت مذاكرات آتش‌بس و گروگان‌ها را حداقل در كوتاه‌مدت تحت تاثير قرار خواهد داد. از منظر اين كارشناس پيامدهاي ميان‌مدت ترورهاي اخير بر جنگ غزه نيز قابل تامل است، اسراييل به دنبال نابودي حماس است و حماس در تلاش براي بازتعريف نقش خود. طبيعتا در شرايط كنوني تحقق اين گزاره‌ها مبهم است.