دوبرابر ميانگين جهاني گرم شدهايم
مرجان يشايايي
همه امسال تابستان از گرما بي‌تاب شدهايم. قدم زدن در خيابان در ساعات روز به عذابي بدل شده و بيماري‌هاي جسمي و رواني حاصل از اين گرماي شديد از راه مي‌رسند. در اين ميان، گزارش مهدي رهنما، رييس پژوهشكده هواشناسي و علوم جوی ايران، درباره اينكه ايران دو برابر ميانگين جهاني گرم شده است، تكان‌دهنده بود. به گفته وي، ميانگين افزايش دماي ايران امسال حدود (دو و هفت دهم درصد) بوده، در صورتي كه ميانگين جهاني تقريبا نصف اين ميزان است. به گفته همين كارشناس، ميانگين دما در ايران در دهه 1370 خورشيدي 16درجه سانتيگراد بود، اما حالا 19 درجه است. هرچند جهان در مجموع در حال گرم شدن است و برنامه محيط زيست ملل متحد بيش از دو دهه است زنگ خطر را به صدا درآورده، اما حالا آنچه كارشناسان مدام نسبت به آن هشدار مي‌داده‌اند، شروع به اثرگذاري جدي در زندگي روزمره ما كرده. مايي كه سرخوش از چاه بي‌انتهاي نفت و انرژي ارزان كه ساده‌لوحانه فكر مي‌كرديم هر مشكلي را مي‌تواند ماله بكشد و به وقتي ديگر موكول كند، حالا بايد جوابگوي بيش از چهار دهه انكار و بي‌تدبيري مديريت انرژي و منابع طبيعي باشيم. گرم شدن هوا مشكلي جهاني است كه علت آن و راه‌حل‌ها كاملا مشخص شده. به گزارش اتحاديه اروپا، گرم شدن كره زمين كه از زمان انقلاب صنعتي آغاز شده، مجموعا حاصل سه پديده است: سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي، تخریب جنگل‌ها و پرورش دام كه كشور ما در هر سه اين موارد بي‌توقف پيش مي‌تازد. در اين ميان، آسيب‌پذيري كشورهاي درحال توسعه مانند ايران بيش از كشورهاي صنعتي است؛ يعني كالاي كمتري توليد مي‌كنند، اما آسيبي كه هم در ساختارهاي كلان و هم زندگي روزمره مي‌بينند، بيشتر است. سيل‌ها در اين كشورها ويراني بيشتري به جا مي‌گذارند، خشكسالي‌ها خسارت‌هاي بيشتري مي‌زنند و ريزگردها تنفس را دشوار كرده و ميزان مرگ و ميرهاي زودرس و ناگهاني را بالا برده‌اند.
سوخت ارزان در كشور ما باعث شده به فكر اصلاح سيستم‌هاي سوخت خودروهاي سبك و سنگين كه اين روزها منبع اصلي انتشار گازهاي گلخانه‌اي به جو زمين هستند، نباشيم. كيفيت سوخت‌مان هم با استانداردهاي جهاني فاصله دارد؛ طوري كه در چند ماه گذشته، برخي محموله‌هاي بنزين صادراتي ايران به افغانستان به دليل نداشتن استانداردهاي جهاني، پس فرستاده شد و كسي نفهميد سرنوشت آن بنزين‌ها به كجا رسيد. جنگل‌ها كه قرار است ريه زمين باشند و حافظ منابع آبي و جلوي فرسايش خاك ما را بگيرند در بسياري مناطق يا براي خانه‌سازي يا معدن‌كاوي يا... پاك تراش شده‌اند و از بسياري ديگر هم نگهداري معقول و علمي نمي‌شود و گرماي هوا يا سهل‌انگاري انسان‌ها اينجا و آنجا آتش به جان جنگل‌ها مي‌زند و خاكسترشان مي‌كند. صنايع دامپروري هم از آلاينده‌هاي قدر زمين هستند. گاز متان منتشره از دام‌ها كه به گفته برنامه محيط زيست ملل متحد 25 درصد از گازهاي گلخانه‌اي را شامل مي‌شود و در نتيجه سهم مهمي در گرم شدن زمين دارد، به علاوه مراتع گسترده‌ای كه به كشت غذاي دام اختصاص دارند، همه دست به دست هم داده‌اند تا اوضاع حتي بدتر از آني بشود كه كارشناسان قبلا پيش‌بيني كرده بودند. البته پايان اين قصه مي‌تواند غم‌انگيز نباشد، اگر به توصيه‌هاي كارشناسان عمل كنيم و بيشتر با طبيعت اطراف‌مان در تعادل و تعامل باشيم و اگر فكر نكنيم به دنيا آمده‌ايم تا مصرف كنيم و مادر زمين براي هميشه آغوش پرمهرش را در اختيارمان مي‌گذارد. اين آغوش پرمهر به طور جدي به خطر افتاده.